Thế hệ hưu trí mới, nguồn động lực tăng trưởng tiềm năng của Trung Quốc

Thế hệ những người nghỉ hưu mới được kỳ vọng có thể tạo nên sức mạnh cho nền kinh tế Trung Quốc - Ảnh: AP

Hành vi tiêu dùng đang thay đổi

Hình ảnh những người trẻ tuổi vung tiền vào các trung tâm mua sắm hoặc trên không gian trực tuyến như động lực tiêu dùng chính ở Trung Quốc có thể sẽ sớm lỗi thời. Theo các nhà phân tích, thế hệ cũ sẽ có nhiều khả năng mở ví hơn.

Nhà kinh tế hàng đầu Trung Quốc Fan Gang cho rằng một thế hệ giàu có đã bị lãng quên, hay thế hệ mới về hưu có thể tạo nên sức mạnh cho nền kinh tế Trung Quốc.

Theo thống kê, tuổi nghỉ hưu trung bình của Trung Quốc là khoảng 54. Trong khu vực công và doanh nghiệp nhà nước, tuổi nghỉ hưu được quy định là 60 đối với nam và 55 đối với nữ. Đối với nữ công nhân cổ xanh là 50.

Không giống như thế hệ trước, những người về hưu mới ngày nay có tiền để hỗ trợ “mức tiêu dùng cao hơn”, Fan Gang, giáo sư kinh tế Đại học Bắc Kinh, người được bổ nhiệm lại ba lần vào Ủy ban Chính sách tiền tệ có ảnh hưởng của Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc cho biết.

“Họ đi du lịch, họ ăn tối sang trọng, họ có những kỳ nghỉ”, ông lưu ý. “Trước đây, mọi người tiết kiệm rất nhiều, nhưng do không kiếm được nhiều, vì vậy họ không tiết kiệm được nhiều cho giai đoạn nghỉ hưu. Khi về hưu, họ tiêu rất ít. Bây giờ, mọi thứ đã thay đổi”.

Giám đốc điều hành của Centennial Asia Advisors, Manu Bhaskaran, nhận xét ngày nay, giới trẻ Trung Quốc đang trở nên ít sẵn sàng chi tiêu hơn khi họ tìm cách nổi loạn chống lại văn hóa làm việc theo chủ nghĩa vật chất và chăm chỉ trong thời gian gần đây.

Những thay đổi về nhân khẩu học cũng sẽ định hình hành vi tiêu dùng của Trung Quốc trong 10 năm tới, với các nhà phân tích của Morgan Stanley dự kiến sẽ chuyển từ “trọng tâm tiêu dùng trẻ” sang “tập trung vào nhu cầu gia đình và kế hoạch nghỉ hưu”.

Một báo cáo của Morgan Stanley vào tháng 1 cho biết mức tăng dân số từ năm ngoái đến năm 2030 đối với nhóm tuổi trên 55 là 123,9 triệu, tương đương với dân số Nhật Bản.

Ngược lại, dân số từ 20 đến 34 tuổi dự kiến sẽ giảm 63,5 triệu người, gần bằng dân số của Vương quốc Anh. Chính phủ Trung Quốc ước tính sẽ có 400 triệu người từ 60 tuổi trở lên vào năm 2033.

Những người trên 55 tuổi sẽ trở thành nhóm tuổi lớn nhất của Trung Quốc vào năm 2030 - Ảnh: AFP

Báo cáo quan trọng

Những người nghỉ hưu đang chiếm thị phần ngày càng tăng trên thị trường tiêu dùng của Trung Quốc vào thời điểm mà nhu cầu trong nước đang chiếm vị trí trung tâm trong chiến lược kinh tế của Bắc Kinh.

Kế hoạch 5 năm lần thứ 14 của Trung Quốc (2021 đến 2025) tìm cách định hướng lại nền kinh tế định hướng xuất khẩu sang tiêu dùng nội địa trong bối cảnh căng thẳng thương mại gia tăng với Hoa Kỳ.

Các nhà phân tích của Morgan Stanley tính toán, thị trường tiêu dùng tư nhân của quốc gia này sẽ tăng gấp đôi lên 12,7 nghìn tỷ đô la Mỹ vào năm 2030, phù hợp với quy mô của thị trường Mỹ hiện tại.

Họ cũng kỳ vọng tăng trưởng tiêu dùng tư nhân của Trung Quốc sẽ được duy trì ở mức 7,9% hàng năm trong thập kỷ tới - một trong những mức cao nhất trên thế giới - khi thu nhập khả dụng của hộ gia đình trên đầu người tăng gấp đôi từ 6.000 đô la Mỹ lên 12.000 đô la Mỹ.

Theo một bài báo của McKinsey and Company vào tháng trước, tiêu dùng của những người từ 60 tuổi trở lên dự kiến sẽ tăng khoảng 150% trong giai đoạn này, nhanh gấp đôi so với mức tăng trưởng tiêu dùng chung trong cả nước.

Tuy nhiên, không phải ai cũng lạc quan như giáo sư Fan về sức mua của những người về hưu đang thúc đẩy tăng trưởng kinh tế của Trung Quốc. Nhà kinh tế trưởng khu vực Châu Á - Thái Bình Dương của IHS Markit, Rajiv Biswas, chỉ ra rằng số lượng người về hưu ngày càng tăng đồng nghĩa với việc tăng chi phí chăm sóc sức khỏe và an sinh xã hội.

Ông nói: “Sẽ có nhu cầu lớn hơn đối với các hộ gia đình Trung Quốc tăng tiết kiệm cá nhân để cung cấp cho chi tiêu chăm sóc sức khỏe và hưu trí của họ, điều này có thể làm giảm chi tiêu tiêu dùng của người cao tuổi. Tác động của nhân khẩu học già sẽ góp phần điều chỉnh tỷ lệ tăng trưởng GDP tiềm năng dài hạn của Trung Quốc trong ba thập kỷ tới”.

Trong khi khoảng 25 triệu người cao tuổi ở Trung Quốc có thu nhập tương đối cao hơn sẽ thúc đẩy tăng trưởng tiêu dùng, hơn 48 triệu người cao tuổi có thể phải vật lộn để kiếm sống vào năm 2030, bài báo của McKinsey nhấn mạnh.

Các nhà chức trách Trung Quốc kỳ vọng doanh số bán lẻ từ năm 2021 đến năm 2025 sẽ tăng trung bình 5% mỗi năm - Ảnh: AFP

Tiêu dùng có thực sự dẫn dắt tăng trưởng kinh tế?

Tính theo tỷ trọng GDP của Trung Quốc, tổng chi tiêu tiêu dùng đã tăng từ 49% trong năm 2010 lên 57,8% vào năm 2019 trước khi đại dịch COVID-19 hạ thấp con số này xuống còn 54,3% GDP vào năm ngoái.

Tuy nhiên, nhà kinh tế cấp cao của Capital Economics, Julian Evans-Pritchard, vẫn hoài nghi về khả năng chi tiêu của người tiêu dùng trong việc thúc đẩy tăng trưởng kinh tế ở nước này.

“Ban lãnh đạo Trung Quốc đã quan tâm đến ý tưởng tái cân bằng theo hướng tiêu dùng trong hơn một thập kỷ nay. Nhưng trên thực tế, nó dường như không phải là ưu tiên hàng đầu”, ông nói.

Ông lập luận, các chính sách kinh tế của Bắc Kinh vẫn nghiêng về đầu tư hơn là tiêu dùng, trích dẫn một bài báo làm việc của Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc được xuất bản vào tháng 3, trong đó tuyên bố rằng “tiêu dùng không bao giờ là nguồn tăng trưởng”.

Ông đồng ý rằng chỉ riêng mức tiêu thụ cao hơn không thể là nguồn tăng trưởng dài hạn. Thay vào đó, ông nói rằng cách để duy trì tăng trưởng dài hạn là để Trung Quốc tăng cường năng lực sản xuất của nền kinh tế.

Trung Quốc phải đối mặt với một vấn đề về năng suất. Trong năm 2012, sáu nhân dân tệ tín dụng mới đã tạo ra một nhân dân tệ tăng trưởng. Năm ngoái, phải mất gần 10 nhân dân tệ tín dụng mới.

Dữ liệu kinh tế cho thấy nền kinh tế Trung Quốc đang mất dần sức hút. Tăng trưởng GDP hàng năm của Trung Quốc đã giảm từ 14% trong năm 2007 xuống mức trung bình một con số hiện tại.

Trong khi dự kiến nền kinh tế Trung Quốc sẽ tăng trưởng 8,5% trong năm nay, Ngân hàng Thế giới dự kiến tỷ lệ này sẽ giảm xuống còn 5,4% trong năm tới.

Năm 2019, doanh số bán lẻ hàng tiêu dùng của Trung Quốc tăng 8% lên 41.164,9 tỷ nhân dân tệ - Ảnh: AFP

Nhưng các nhà phân tích cho rằng nền kinh tế Trung Quốc đang tăng trưởng chậm lại không phải là điều đáng lo ngại. Giám đốc điều hành của Centennial Asia Advisors Bhaskaran nói, “nó chỉ đơn giản là bình thường hóa, trở lại quỹ đạo tăng trưởng bình thường hơn”, và nói thêm rằng Trung Quốc có thể mong đợi tốc độ tăng trưởng lành mạnh khoảng 5,5 đến 6% hàng năm.

Tương tự, Biswas hy vọng tốc độ tăng trưởng GDP của Trung Quốc trong năm tới sẽ vẫn ổn định, mặc dù giảm xuống khoảng 5,8% so với cùng kỳ năm ngoái.

Giáo sư Fan Gang, người trực thuộc Học viện Khoa học Xã hội Trung Quốc, cho rằng đó là tin tốt cho Trung Quốc miễn là mức tiêu dùng đang tăng chứ không phải giảm. Và nếu tỷ lệ tiêu dùng trên GDP vẫn giữ nguyên, ông nói: “Mức tăng trưởng hiện tại không hề chậm chạp. Đó có thể là điều bình thường vào lúc này".

Trung Quốc đang bước vào giai đoạn chuyển đổi mạnh mẽ từ một nước thu nhập trung bình sang mức cao. Những thay đổi về nhân khẩu, xu hướng tiêu dùng, văn hóa truyền thống... đều có thể tác động đến sự tăng trưởng kinh tế. Không dễ để đưa ra nhận định thế hệ hưu trí mới sẽ là một mối đe dọa hay một cơ hội, nhưng với quy mô dân số khổng lồ, Trung Quốc hội tủ mọi yếu tổ để làm nên một cuộc bứt phá mạnh mẽ trong tương lai gần.

Phan Nguyên