Thí điểm xử lý vật chứng, tài sản trong vụ án hình sự: Chống thất thoát, lãng phí

5 biện pháp xử lý

Theo dự thảo nghị quyết, cơ quan điều tra, viện kiểm sát, tòa án đang thụ lý, giải quyết vụ việc, vụ án có thể xem xét, quyết định áp dụng ngay các biện pháp xử lý vật chứng, tài sản trong quá trình giải quyết nguồn tin về tội phạm, khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử vụ án hình sự.

Các xe ô tô là tang vật trong vụ án lừa đảo chiếm đoạt tài sản tại Công ty Địa ốc Alibaba - bị thu giữ từ năm 2019, đến năm 2022 mới có phán quyết của tòa án về xử lý vật chứng. Ảnh: THÀNH TRỌNG

Dự thảo nghị quyết cũng quy định 5 biện pháp xử lý vật chứng, tài sản, bao gồm: Xử lý vật chứng, tài sản là tiền; Nộp tiền bảo đảm để cơ quan tiến hành tố tụng hủy bỏ việc thu giữ, tạm giữ, kê biên, tạm ngừng giao dịch; Cho phép mua bán, chuyển nhượng vật chứng, tài sản và tạm giữ số tiền thu được; Giao vật chứng, tài sản cho chủ sở hữu, người quản lý hợp pháp để quản lý, khai thác, sử dụng; Tạm dừng giao dịch và xử lý tài sản tạm dừng giao dịch.

Luật sư Phan Trung Hoài, Phó Chủ tịch Liên đoàn Luật sư Việt Nam, nhận định, nếu được thông qua, các biện pháp trên sẽ tháo gỡ nhiều vấn đề phát sinh trong thực tiễn. Thực tế, trong nhiều vụ án về kinh tế hiện nay, có nhiều tài sản là các dự án do thời gian tố tụng kéo dài, quy hoạch của địa phương thay đổi, bị thu hồi giấy chứng nhận đầu tư, quyết định giao đất nên ảnh hưởng đến quyền lợi của doanh nghiệp, của Nhà nước. Có không ít bất động sản ở vị trí đắc địa liên quan đến các vụ án tham nhũng, kinh tế…, như “khu đất vàng” số 8-12 Lê Duẩn, số 2-4-6 Hai Bà Trưng, quận 1 (hiện TPHCM đã hoàn thành thu hồi theo bản án - PV) phải xử lý theo quy trình với thời gian kéo dài, gây tổn thất lớn về giá trị tài sản, lãng phí nguồn lực rất lớn.

Theo một thẩm phán tại TPHCM, thực tiễn xét xử có nhiều vụ án hình sự kéo dài, dẫn đến việc xử lý vật chứng là các tài sản để trả cho bị hại mất nhiều thời gian, làm giảm giá trị tài sản, ảnh hưởng tới quyền lợi của bị hại. Chưa nói tới các vụ án kinh tế lớn, chỉ riêng việc xử lý vật chứng trong các vụ án trộm cắp tài sản cũng đã bộc lộ nhiều bất cập. Như trong vụ án trộm cắp tài sản do Trần Anh D. thực hiện, đối tượng này sử dụng xe máy của chị Diều Thị N. để thực hiện hành vi phạm tội vào ngày 26-2-2023. Đến ngày 19-6-2024, chiếc xe này mới được TAND TPHCM tuyên trả lại cho chị N., trong tình trạng “dây công tơ mét bị đứt, không gương, dàn nhựa bể, xe cũ gỉ sét…”.

Hài hòa lợi ích của Nhà nước, tổ chức, cá nhân

Theo ông Phùng Văn Hải, Phó Chánh án TAND TPHCM, kể từ giai đoạn điều tra đến xét xử, nếu tài sản liên quan đến hành vi phạm tội có giá trị lớn hay mang tính đặc thù thì khi kê biên, ngăn chặn phải tính toán khâu xử lý từ giai đoạn này, không thể để tài sản đó “bất động”, dẫn đến hao hụt giá trị, ảnh hưởng đến việc thi hành án về sau. Việc linh hoạt trong xử lý là rất cần thiết và phù hợp với thực tiễn. Qua đó, vật chứng, tài sản tránh bị hư hỏng, thất thoát, lãng phí, bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân.

Luật sư Phan Trung Hoài cho rằng, Nghị quyết về thí điểm một số biện pháp xử lý vật chứng, tài sản trong quá trình giải quyết nguồn tin về tội phạm, khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử vụ án hình sự là một giải pháp đột phá nhằm chống tình trạng lãng phí. Đặc biệt với các dự án còn dở dang pháp lý, cần có cơ chế để xử lý tài sản đang bị kê biên phong tỏa, giúp các chủ dự án, nhà đầu tư hoàn thiện pháp lý dự án.

Đồng tình với dự thảo nghị quyết, đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Việt Nga, Phó Trưởng đoàn chuyên trách Đại biểu Quốc hội tỉnh Hải Dương, nhận định, các quy định trong dự thảo nghị quyết nhằm bảo đảm quyền lợi của bị can, bị cáo; tránh lãng phí và hài hòa lợi ích của Nhà nước, tổ chức, cá nhân. Ví dụ như đối với vật chứng, tài sản là bất động sản, tài sản gắn liền với đất, nếu không tiếp tục được khai thác, sử dụng thì sẽ bị giảm hoặc mất giá trị. Vì vậy, các biện pháp xử lý vật chứng, tài sản được nêu trong dự thảo nghị quyết sẽ góp phần giải quyết các tồn đọng thực tế trong quá trình tố tụng.

Bên cạnh đó, người bị buộc tội cũng có cơ hội bảo vệ tài sản của mình, tránh bị thu giữ, tạm giữ, kê biên hoặc tạm dừng giao dịch một cách vô lý hay kéo dài. Việc được nộp tiền để bảo đảm thi hành án cũng giúp giảm thiểu những thiệt hại kinh tế mà người bị buộc tội có thể phải gánh chịu do việc tài sản bị phong tỏa.

THÀNH TRỌNG - VĂN MINH