Tối ưu hóa quản lý rủi ro trong kiểm tra chuyên ngành

Vẫn nhiều vướng mắc cần giải quyết

Thời gian qua, để áp dụng quản lý rủi ro trong kiểm tra chuyên ngành, cơ quan hải quan đã thường xuyên, tích cực chủ trì với hợp với các bộ, ngành rà soát, công bố Danh mục hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu theo giấy phép và thuộc diện quản lý chuyên ngành của các bộ, ngành; hàng hóa xuất nhập khẩu (XNK) thuộc đối tượng phải kiểm tra chuyên ngành phục vụ công tác phân luồng kiểm tra.

Về kỹ thuật, trong quá trình thực hiện nhiệm vụ, các đơn vị hải quan đã tiến hành thu thập thông tin danh mục hàng hóa, chính sách quản lý chuyên ngành đối với hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu; thông tin hoạt động xuất khẩu, nhập khẩu hàng hóa. Từ đó, nhận diện rủi ro, phân tích chính sách quản lý chuyên ngành, đánh giá rủi ro đối với hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu - đối tượng của chính sách quản lý chuyên ngành. Khi đã nhận diện được, ngành Hải quan có thể áp dụng tiêu chí phân luồng kiểm tra, giám sát hải quan theo chính sách quản lý chuyên ngành của các bộ, ngành, cơ quan ban hành chính sách, đồng thời xác lập và quản lý danh sách doanh nghiệp trọng điểm rủi ro hoạt động XNK hàng hóa thuộc chính sách quản lý chuyên ngành. Cuối cùng, từ thực tế, quay lại xây dựng, quản lý và thực hiện các kỹ thuật nghiệp vụ kiểm soát rủi ro hoạt động XNK hàng hóa thuộc chính sách quản lý chuyên ngành.

Đến thời điểm hiện tại tỷ lệ tờ khai phải quản lý, kiểm tra chuyên ngành đã giảm rất nhiều so với thời điểm 2015. Ảnh: Vân Hồng

Tuy nhiên, nhiều vấn đề còn tồn tại cần được giải quyết. Theo ông Bùi Thái Quang - Phó Cục trưởng Cục Quản lý rủi ro, Tổng cục Hải quan, hiện nay chưa có quy định cho phép cơ quan hải quan được phép áp dụng quản lý rủi ro dựa trên mức độ tuân thủ của doanh nghiệp để thực hiện phân luồng kiểm tra đối với hàng hóa thuộc diện chính sách quản lý chuyên ngành. Bên cạnh đó là tồn tại những văn bản không có mã số HS, hoặc có mã số HS nhưng không được chi tiết cấp độ 8 hoặc 10 số, hoặc có mã số HS nhưng không có hoặc không phù hợp với mã số HS trong Biểu thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu.

Hệ thống thông quan hiện nay cũng không có chức năng nhận biết hàng hóa theo mô tả, mục đích sử dụng, bản chất hàng hóa dẫn đến khó khăn trong công tác phân luồng kiểm tra; chưa thực hiện kết nối giữa hệ thống thông quan điện tử và hệ thống một cửa quốc gia. Điều này dẫn đến số lượng tiêu chí theo văn bản quản lý chuyên ngành cập nhật trên hệ thống phân luồng nhiều, làm tăng tỷ lệ phân luồng không đáp ứng yêu cầu mục tiêu đề ra theo Chiến lược ngành Hải quan tỷ lệ luồng vàng dưới 25% (hiện nay là 29%).

Xây dựng hành lang pháp lý

Để phần nào khắc phục những hạn chế, năm 2021, ngành Hải quan đã trình Bộ Tài chính trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án cải cách theo Quyết định số 38/2021/QĐ-TTg, trong đó có một số nội dung áp dụng quản lý rủi ro trong kiểm tra chất lượng, kiểm tra an toàn thực phẩm hàng hóa nhập khẩu.

Về phương thức kiểm tra sẽ chia ra làm các cấp độ gồm: Kiểm tra chặt - kiểm tra hồ sơ kết hợp lấy mẫu chứng nhận, giám định, kiểm nghiệm; kiểm tra thông thường - kiểm tra hồ sơ đăng ký, kiểm tra chất lượng, kiểm tra an toàn thực phẩm; kiểm tra giảm - kiểm tra hồ sơ ngẫu nhiên không quá 5% trên tổng số lô hàng thuộc diện kiểm tra giảm của năm liền kề trước đó.

Tỷ lệ tờ khai phải quản lý, kiểm tra chuyên ngành giảm xuống còn 19%

Thực hiện các nghị quyết của Chính phủ, trong những năm qua, thủ tục quản lý, kiểm tra chuyên ngành đối với hàng hóa xuất nhập khẩu đã có những bước cải hiện đáng kể. Theo thống kê của Tổng cục Hải quan, tỷ lệ tờ khai phải quản lý, kiểm tra chuyên ngành đã giảm từ 30% năm 2015 xuống còn 19% trong giai đoạn hiện nay.

Để đảm bảo đầy đủ, thực chất nguyên tắc quản lý rủi ro trong kiểm tra chất lượng, kiểm tra an toàn thực phẩm hàng hóa nhập khẩu, một số nhiệm vụ khác cũng được triển khai như đánh giá theo tiêu chí lựa chọn đối với nhà xuất khẩu, nhà sản xuất ở nước ngoài; đánh giá tuân thủ pháp luật của doanh nghiệp...

Ngoài ra, các bộ quản lý ngành, lĩnh vực phối hợp cung cấp cho cơ quan hải quan các thông tin rủi ro để thực hiện áp dụng quản lý rủi ro “tích hợp” trong kiểm tra chất lượng, kiểm tra an toàn thực phẩm. Cơ quan hải quan thực hiện kiểm tra chất lượng, kiểm tra an toàn thực phẩm trong trường hợp có dấu hiệu vi phạm hoặc ngẫu nhiên (không quá 5%) để đánh giá tuân thủ pháp luật của người khai hải quan.

Thời gian tới, một số nhiệm vụ cụ thể cũng được đặt ra để thúc đẩy hiệu quả của việc áp dụng quản lý rủi ro trong kiểm tra chuyên ngành. Ông Bùi Thái Quang cho biết: “Chúng tôi sẽ tập trung xây dựng cơ sở pháp lý, xác định đầu mối áp dụng nguyên tắc quản lý rủi ro trong quản lý chuyên ngành đối với hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu; hoàn thiện cơ sở pháp lý để đảm bảo áp dụng đầy đủ nguyên tắc quản lý rủi ro trong hoạt động quản lý chuyên ngành”.

Ngành Hải quan cũng đang phối hợp với các bộ, ngành xây dựng chức năng hệ thống cho phép cập nhật, tích hợp thông tin, dữ liệu hàng hóa thuộc diện chính sách quản lý chuyên ngành phục vụ tra cứu, tìm kiếm, thống kê, đánh giá rủi ro...

Hồng Vân