Tổng thống Trump đã ký tắt thỏa thuận thương mại Mỹ - Trung, mở ra cơ hội cắt giảm thuế quan

Thỏa thuận dự kiến Tổng thống Trump đề cập đến như thỏa thuận giai đoạn một, đã mã hóa những gì được thỏa thuận về nguyên tắc vào tháng 10. Theo đó yêu cầu Trung Quốc tăng đáng kể việc mua hàng nông sản của Mỹ, mở cửa ngành dịch vụ tài chính và ban hành các biện pháp bảo vệ mới chống trộm cắp tài sản trí tuệ. Đổi lại, Tổng thống Trump sẽ hủy bỏ mức thuế 15% đã được lên kế hoạch áp đặt vào ngày 15/12. Tổng thống Mỹ cũng dự kiến sẽ giảm thuế suất đối với một phần hàng hóa trước đó bị áp thuế, bao gồm nhiều mặt hàng tiêu dùng như giày dép, quần áo và tivi màn hình phẳng. Động thái này sẽ góp phần bổ sung vào chiến dịch bầu cử cho năm 2020 cùng với việc Hạ viện Mỹ đã thông qua một hiệp định mới để thay thế Hiệp định Thương mại tự do Bắc Mỹ.

Các nguồn tin phân tích cho rằng, dường như Tổng thống Trump đã bị lung lay một phần để chốt lại thỏa thuận bởi đề nghị của phía Trung Quốc trong việc mua hàng hóa và dịch vụ trị giá 200 tỷ USD trong khoảng thời gian hai năm. Điều đó bao gồm đáp ứng nhu cầu tăng nhập khẩu hàng nông sản của Mỹ 50 tỷ USD trong cùng thời kỳ. Trung Quốc cũng đồng ý mua thêm các sản phẩm năng lượng và sản xuất cũng như dịch vụ của Mỹ.

Trung Quốc là một thị trường xuất khẩu quan trọng của Mỹ, đứng thứ ba sau Canada và Mexico. Mỹ đã đưa ra yêu cầu Trung Quốc giảm thặng dư thương mại 200 tỷ USD cho đến tháng 5/2018. Thỏa thuận cuối cùng sẽ khôi phục một số ngôn ngữ từ một thỏa thuận gần như đã đạt được vào tháng 5 năm ngoái, bao gồm một điều khoản mang lại cho Mỹ quyền thực thi các cam kết của Trung Quốc để ngăn chặn hành vi trộm cắp tài sản trí tuệ. Văn bản của thỏa thuận thương mại có thể được chính thức ký vào ngày 13/12 bởi Đại sứ Trung Quốc tại Washington Thôi Thiên Khải.

Tổng thống Trump trước đây đã nói rằng thỏa thuận này sẽ bao gồm 60% các vấn đề nổi cộm mà Mỹ đang có với Trung Quốc. Tổng thống cũng có thể khó đạt được bất kỳ nhượng bộ bổ sung nào từ Trung Quốc trong những tháng tới khi trọng tâm của ông chuyển sang chiến dịch tái tranh cử năm 2020. Trong điện báo sáng ngày 12/12, ông Trump cho biết, một thỏa thuận nhỏ với Trung Quốc đang đến gần, một động thái thúc đẩy thị trường chứng khoán. Cuộc chiến thuế quan ăn miếng trả miếng của Tổng thống Mỹ đã làm giảm nhu cầu của Trung Quốc đối với đậu nành và thịt lợn của Mỹ tại nơi từng là điểm xuất khẩu lớn nhất của các nhà sản xuất nông nghiệp Mỹ. Bất kỳ cuộc chiến thương mại kéo dài nào cũng có thể khiến nông dân đang gặp khó khăn và ảnh hưởng đến cuộc bầu cử tổng thống vào tháng 11 năm tới.

Tổng thống Trump đã nhấn mạnh các yếu tố của thỏa thuận trong nỗ lực xoa dịu ngành nông nghiệp của mình, nhấn mạnh cam kết của Trung Quốc về việc mua nhiều hàng hóa nông nghiệp hơn trước đây. Nhưng thỏa thuận này sẽ yêu cầu Trung Quốc tăng gần gấp đôi lượng mua nông sản và có khả năng yêu cầu nông dân cắt giảm xuất khẩu sang các thị trường quốc tế quan trọng khác. Chính quyền Tổng thống Trump đã thay đổi chiến lược trong mùa hè năm nay, sau khi các cuộc đàm phán bị phá vỡ vào tháng 5 và ông Trump đã đáp trả bằng những làn sóng thuế quan mới.

Các quan chức thương mại đã quyết định thực hiện một cách tiếp cận kỹ thuật hơn, mang lại cho ông Trump một chiến thắng về nông nghiệp, điều mà ông muốn nhất trong một thỏa thuận ban đầu. Thỏa thuận nhỏ này cũng dự kiến sẽ có một số điều khoản mới có thể là một lợi ích cho nông dân Mỹ đã bị tổn thương bởi cuộc chiến thương mại, lũ lụt và thảm họa. Những vấn đề này bao gồm Trung Quốc từ bỏ các hạn chế về hormone tăng trưởng đối với thịt bò và giảm bớt quá trình phê duyệt cho cây trồng biến đổi gen.

Trước cuộc chiến thuế quan, giá trị xuất khẩu nông sản của Mỹ sang Trung Quốc năm 2017 đạt gần 20 tỷ USD. Năm 2018, con số đó đã giảm xuống còn 9,3 tỷ USD. Việc cắt giảm thuế suất đối với ít nhất một loạt hàng hóa bị đánh thuế sẽ cho phép chính quyền tránh tạo ra danh sách người thắng kẻ thua từ việc miễn trừ thuế quan các loại sản phẩm cụ thể. Trung Quốc cũng đã nhượng bộ để loại bỏ giới hạn sở hữu nước ngoài trong lĩnh vực dịch vụ tài chính và áp dụng các biện pháp bảo vệ mới cho bản quyền và thương hiệu.

Những hành động này phản ánh các cam kết mà Bắc Kinh đã thực hiện nhiều năm trước nhưng đã không thực hiện đầy đủ. Thỏa thuận này cũng dự kiến sẽ bao gồm các quy tắc mới yêu cầu Trung Quốc minh bạch hơn về cách họ định giá đồng tiền của mình so với đồng đôla. Chính quyền Mỹ đã gán cho Trung Quốc thao túng tiền tệ, cáo buộc Bắc Kinh cố tình hạ thấp giá trị của đồng Nhân dân tệ, để giúp hàng xuất khẩu của nước này rẻ hơn. Một quy trình thực thi dự kiến sẽ được đồng ý, cho phép Mỹ áp dụng lại tất cả các mức thuế sẽ được gỡ bỏ. Tổng thống Trump đã nói rằng, một giai đoạn đàm phán thứ hai sẽ cố gắng giải quyết các mối quan tâm thương mại mang tính hệ thống mà ngành công nghiệp Mỹ đã phàn nàn trong nhiều thập kỷ, chẳng hạn như trợ cấp của Bắc Kinh, các công ty nhà nước và buộc các công ty đa quốc gia phải chuyển giao công nghệ để kinh doanh tại Trung Quốc.

Một số thượng nghị sĩ Mỹ cho rằng, thất bại trong việc đảm bảo các cam kết từ chính phủ Trung Quốc trong việc ban hành cải cách cơ cấu thực thi, có hiệu lực và lâu dài sẽ gây nguy hiểm cho công việc của Mỹ và sự thịnh vượng kinh tế lâu dài. Một số nhà lập pháp cũng phàn nàn về thỏa thuận giai đoạn 1 không đề cập đến một số tập quán thương mại nghiêm trọng hơn của Bắc Kinh đã thúc đẩy cuộc chiến thương mại. Một thỏa thuận với Trung Quốc sẽ không giải quyết vấn đề của Mỹ với Trung Quốc, mà chỉ có thể giúp vượt qua một số xung đột ngắn hạn trong khi Mỹ có vấn đề lớn về hệ thống thương mại với Trung Quốc.

Các thượng nghị sĩ đã thừa nhận rằng thỏa thuận giai đoạn 1 sẽ không phải là tất cả. Ít nhất nó sẽ là một bước tiến về nông nghiệp và một số vấn đề cơ cấu. Các doanh nghiệp Mỹ xem thỏa thuận sơ bộ là một sự phát triển đáng hoan nghênh sau nhiều tháng thị trường bị phá vỡ do cuộc chiến thuế quan gây ra. Vẫn còn nhiều vấn đề quan trọng về cấu trúc để giải quyết, tuy nhiên, việc mang lại sự chắc chắn và ổn định cho mối quan hệ Mỹ-Trung không chỉ tốt cho cả hai nước, mà còn tốt cho nền kinh tế toàn cầu và việc sớm có một thỏa thuận được công bố sẽ mang lại hy vọng mới.

Việt Dũng