'Trump 2.0' sẽ thay đổi nước Mỹ như thế nào?

Ngày 20/1/2025, sự kiện quan trọng nhất mở đầu cho năm mới của nước Mỹ sẽ diễn ra. Tổng thống đắc cử dự kiến sẽ thực hiện một nghi thức truyền thống: Uống cà phê tại Nhà Trắng với Tổng thống sắp mãn nhiệm trước khi lên xe xuống Đại lộ Pennsylvania để tham dự lễ nhậm chức vào buổi trưa...

Nếu người đó là ông Donald Trump, sẽ có một đám đông những người trung thành với MAGA tụ tập tại National Mall với kỳ vọng của riêng họ: Kêu gọi vị Tổng thống mà họ bầu sẽ thực hiện lời hứa trong chiến dịch tranh cử: Thay đổi hoàn toàn hệ thống chính phủ. Khó ai có thể hình dung được kịch bản này sẽ xảy ra khi cách đây bốn năm, ông Trump từ chối tham dự lễ nhậm chức của Tổng thống Joe Biden, một đám đông ủng hộ ông Trump đã tấn công Điện Capitol, và ngăn cản quá trình chuyển giao quyền lực một cách hòa bình.

Tình hình hiện tại có vẻ đã khác, các cuộc thăm dò cho thấy cuộc đua giữa ông Trump và Phó Tổng thống Kamala Harris đang khá cân bằng.

Tuy nhiên, rất nhiều nhà phân tích chính trị đều lo ngại rằng một khi trúng cử và trở lại với tư cách "Trump 2.0", ông sẽ không phải là một Tổng thống ôn hòa. Thay vào đó, ông sẽ coi sự trở lại khó tin của mình là một nhiệm vụ để điều hành theo chương trình nghị sự cấp tiến mà ông đã vận động. Trọng tâm trong các thiết kế của ông Trump là kế hoạch tập trung quyền lực của chính quyền liên bang vào văn phòng tổng thống.

Trong các cuộc vận động tranh cử, ông Trump đều thể hiện rằng các đề xuất đầy tham vọng nhất của ông sẽ được thực hiện thông qua hàng loạt những hành động hành pháp: Đóng cửa biên giới phía nam và khởi xướng trục xuất hàng loạt người di cư; Áp đặt thuế quan trên diện rộng đối với hàng hóa nhập khẩu; Giảm bớt vai trò của Mỹ trong các liên minh quân sự.

Ngoài ra, ông Trump cũng tỏ rõ quan điểm sẽ "thay đổi tận gốc" bộ máy hành chính liên bang bằng cách sa thải các công chức theo ý muốn, và ông sẽ nhắm đến việc vô hiệu hóa quyền lực chi tiêu của Đồi Capitol bằng cách kiểm soát các quỹ do Quốc hội phân bổ.

Để thúc đẩy tầm nhìn của mình về quyền hành pháp được tăng cường, ông Trump dự kiến sẽ bổ nhiệm những người ủng hộ cho Chính quyền của mình, cam kết xóa bỏ các rào cản vẫn tồn tại trong nhiệm kỳ đầu tiên của ông. Russ Vought, cựu giám đốc Văn phòng Quản lý và Ngân sách của Trump, hiện là người đứng đầu một nhóm nghiên cứu chuẩn bị cho nhiệm kỳ thứ hai của Trump, cho biết: "Tổng thống chưa bao giờ có một quy trình chính sách được thiết kế để mang lại cho ông những gì ông thực sự muốn". "Đã có rất nhiều trở ngại về mặt thể chế".

Douglas Brinkley, một nhà sử học về tổng thống, cho biết: "Họ đang tìm cách quay trở lại với một Tổng thống với nhiều quyền lực hơn nữa và ngày càng thu hẹp ảnh hưởng của Quốc hội". Liệu ông Trump có thể thành công hay không vẫn là một câu hỏi chưa có lời giải.

Viện Lowy của Australia đưa ra khá nhiều nhận định tiêu cực về "Trump 2.0"

Mục tiêu quản lý bằng sắc lệnh của ông sẽ vấp phải rất nhiều sự phản ứng. Trong khi Tòa án Tối cao đã trao cho ông nhiều quyền tự do hơn để hành động vượt ra ngoài ranh giới của các chuẩn mực hiến pháp - cấp cho tất cả các tổng thống quyền miễn trừ khỏi bị truy tố hình sự đối với các hành vi chính thức - thì nhiều biện pháp khác của ông sẽ phải đối mặt với các thách thức pháp lý.

Brinkley cho biết: "Chúng ta là một xã hội có tính kiện tụng cao". "Với mỗi nước cờ mà ông Trump thực hiện với tư cách là Tổng thống, ông sẽ phải đối mặt với một lần phản công, và sau đó sẽ trở thành một trận chiến tại tòa án.” Những trận chiến đó có thể sẽ bắt đầu ngay từ những ngày đầu nhiệm kỳ tổng thống của Trump.

Vào Ngày 1, ông cho biết sẽ ký một loạt các sắc lệnh hành pháp để đóng cửa biên giới Hoa Kỳ - Mexico và trục xuất những người di cư không có giấy tờ. Ông Trump cũng thề sẽ sử dụng Vệ binh Quốc gia và các đơn vị khác của quân đội để tập hợp tới 11 triệu công dân nước ngoài, bất chấp luật pháp Hoa Kỳ cấm triển khai lực lượng vũ trang chống lại thường dân.

Nhưng những cuộc trục xuất đó sẽ không thể diễn ra trong một sớm một chiều. Hoa Kỳ phải đàm phán về quyền hạn với các quốc gia tiếp nhận. Vì lý do đó, các đồng minh của cựu Tổng thống có kế hoạch xây dựng một mạng lưới các trại tập trung người di cư mới. Khi trả lời phỏng vấn vào tháng 4, ông Trump cho rằng đây cũng sẽ là một khả năng. “Tôi sẽ không loại trừ bất cứ điều gì,” ông nói. “Nhưng sẽ không cần đến chúng nhiều như vậy, vì thực tế là chúng ta sẽ di dời họ.”

Các trợ lý hàng đầu của ông Trump dự kiến sẽ phải đối mặt với các vụ kiện liên quan đến những hành động này nhưng tin rằng cuối cùng họ sẽ được một tòa án tối cao có đa số là thành viên bảo thủ chấp thuận. Trong vòng vài giờ nhậm chức, ông Trump cũng tính sẽ vượt qua Bộ Tư pháp và bổ nhiệm một Quyền Tổng chưởng lý, người sẽ sa thải Công tố viên đặc biệt Jack Smith, công tố viên đã truy tố ông Trump vì cố ý xử lý sai thông tin mật và âm mưu lật ngược cuộc bầu cử năm 2020.

Một trong những hành động chính thức đầu tiên của ông Trump, cũng được tuyên bố trong một cuộc phỏng vấn, là ân xá cho hầu hết, nếu không muốn nói là tất cả, những người ủng hộ ông bị buộc tội tấn công Điện Capitol vào ngày 6/1/2021.

Đó không phải là cách duy nhất mà ông Trump sẽ gây chấn động nước Mỹ. Ông đã thề sẽ ban hành chế độ thương mại bảo hộ, áp dụng mức thuế 10% đối với tất cả hàng nhập khẩu và mức thuế 100% đối với hàng nhập khẩu từ Trung Quốc - những động thái mà hầu hết các nhà kinh tế cho rằng sẽ gây lạm phát. Tuy nhiên, ông Trump đã nhấn mạnh rằng mức thuế của ông sẽ tạo ra việc làm trong nước và giải phóng Hoa Kỳ khỏi sự phụ thuộc vào ngành sản xuất nước ngoài. "Thay vì đưa sản phẩm từ Trung Quốc vào, với nhiều chi phí bổ sung, cuối cùng chúng ta sẽ sản xuất sản phẩm tại Hoa Kỳ" ông Trump đưa ra viễn cảnh.

Nhưng các nhà phân tích độc lập ước tính mức thuế quan nhiệm kỳ đầu tiên của ông Trump đối với hàng nghìn sản phẩm, bao gồm thép và nhôm, tấm pin mặt trời và máy giặt, có thể khiến Mỹ thiệt hại 316 tỷ USD và kéo theo đó là hơn 300.000 việc làm.

Hậu quả tương tự sẽ là cách quản lý của ông Trump trên trường thế giới. Ông đã bày tỏ mong muốn thay đổi hoàn toàn quan điểm ngoại giao đã tồn tại nhiều thập kỷ qua với tuyên bố sẽ không bảo vệ một quốc gia NATO nếu quốc gia đó không chi đủ cho quốc phòng tập thể.

Tuy nhiên, các quan chức trong nhiệm kỳ đầu tiên của ông Trump nghi ngờ rằng ông sẽ mạnh mẽ thay đổi chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ. Cựu Cố vấn An ninh Quốc gia của ông, John Bolton, dự đoán rằng Trump sẽ thực sự rút khỏi NATO hoàn toàn nếu được bầu.

Cái giá phải trả của việc Hoa Kỳ từ bỏ các đồng minh truyền thống của mình có thể rất lớn. Trong 80 năm qua, Nước Mỹ đã hành động như một siêu cường toàn cầu để bảo duy trì ảnh hưởng về chính trị và kinh tế. Các nhà ngoại giao dày dạn kinh nghiệm lo ngại rằng việc thay đổi quan điểm đó sẽ là khởi đầu cho những cuộc xung đột tại nhiều khu vực trên thế giới.

Việc ông Trump chọn Thượng nghị sĩ Ohio JD Vance - một trong những người chỉ trích gay gắt nhất của Washington về việc tiếp tục viện trợ cho Ukraine làm phó tướng càng khiến những lo ngại đó cao hơn. Mặc dù ông Trump có thể không yêu cầu các nhà lập pháp tăng cường viện trợ quân sự cho Ukraine, nhưng ông cũng không có nhiều kế hoạch khác. Đề xuất lập pháp chính của ông là gia hạn các khoản cắt giảm thuế năm 2017, với nhiều điều khoản sẽ hết hạn vào năm 2025.

Mối quan hệ của ông Trump với Quốc hội sẽ phụ thuộc vào thành phần sau bầu cử. Trong bốn năm qua, ông Trump đã can thiệp vào các cuộc bầu cử sơ bộ của GOP trên khắp đất nước để loại bỏ nhiều người trong đảng ở cả hai viện của Quốc hội. Để đạt được mục đích đó, đảng Cộng hòa có thể chấp thuận các ứng cử viên tư pháp và nội các của ông nếu họ giành được đa số tại Thượng viện. Hiện tại, các đồng minh của ông Trump cho biết họ phản đối việc bãi bỏ thủ tục cản trở. Việc loại bỏ thủ tục cho phép các thành viên thiểu số cản trở luật sẽ trao cho đảng Cộng hòa quyền lực lớn hơn để biến chủ nghĩa Trump thành chính sách có thể tồn tại lâu hơn Tổng thống Trump. Nhưng họ lo ngại đảng Dân chủ sẽ khai thác cùng một cơ chế ngay khi có cơ hội.

"Trump 2.0" sẽ được hậu thuẫn bởi những ông trùm như Elon Musk

"Tôi không thích chấm dứt thủ tục cản trở", Thượng nghị sỹ Vance trả lời báo chí vào tháng 4/2024. "Tôi nghĩ rằng nó chắc chắn đã phục vụ một chức năng và sẽ tiếp tục phục vụ một chức năng. Tôi rất lưu tâm đến những lo lắng rằng nếu chúng ta chấm dứt thủ tục cản trở trong nhiệm kỳ của mình, thì có lẽ đảng Dân chủ sẽ thêm DC và tiểu bang Puerto Rico vào hỗn hợp, có lẽ họ sẽ cố gắng nhồi nhét Tòa án Tối cao".

Đảng Cộng hòa có thể thay đổi quyết định nếu Tổng thống Trump bảo họ làm vậy. Đây sẽ không phải là lần đầu tiên đảng khuất phục trước ý muốn cá nhân của ông. Nhưng có vẻ như "Trump 2.0" sẽ không bước vào nhiệm kỳ này với tham vọng thông qua các ưu tiên lập pháp lớn. Thay vào đó, ông quyết tâm định hình chính phủ theo ý muốn của mình mà không cần bất kỳ luật nào. Một ý tưởng như vậy bao gồm khôi phục quyền tịch thu, cho phép Tổng thống giữ lại các khoản tiền do Quốc hội phân bổ - một động thái ưa thích của cựu Tổng thống Richard Nixon - cho đến khi nó bị Quốc hội cấm vào năm 1974.

Thái Duy