Tương lai bất định của những phi công Afghanistan chạy trốn Taliban

Khi Taliban tiến vào thủ đô, hàng trăm ngàn người Afghanistan đã đổ tới sân bay quốc tế Kabul để tìm cách di tản dưới sự giúp sức của Mỹ. Tại phía Bắc đất nước, một cuộc tháo chạy khác bằng các máy bay quân sự cũng diễn ra, hàng loạt máy bay của không quân Afghanistan đã vượt biên giới để hạ cánh xuống Uzbekistan.

Ảnh vệ tinh của hãng Planet Labs chụp ngày 16/8 tại sân bay Termez, miền nam Uzbekistan, cho thấy sự xuất hiện đột ngột của 22 máy bay cánh bằng và 26 trực thăng các loại.

Hình ảnh cho thấy số máy bay cánh bằng bỏ chạy khỏi Afghanistan gồm cường kích hạng nhẹ A-29 Super Tucano, máy bay đa dụng Cessna 208B Caravan, cường kích AC-208 Combat Caravan, trinh sát cơ Pilatus PC-12NG.

Các trực thăng tháo chạy gồm những chiếc Mi-17 do Nga sản xuất, MD-530F và UH-60A Black Hawk do Mỹ phát triển.

Tộng cộng có tới 46 máy bay các loại của không quân Afghanistan đã tháo chạy. Sau khi tiếp nhận số phi công và thân nhân tháo chạy, Uzbekistan đã cho họ trú ngụ tại một trại tị nạn nằm gần sân bay.

Tuy nhiên các phi công quân sự Afghanistan trong trại tị nạn này nơm nớp lo sợ cho tính mạng của mình nếu bị trả về đất nước do Taliban kiểm soát.

"Các anh không thể ở đây mãi được", một sĩ quan quản lý khu tị nạn nói với các phi công quân sự Afghanistan

Trại tị nạn này có nguy cơ trở thành cuộc khủng hoảng mới cho Tổng thống Mỹ Joe Biden, người bị chỉ trích nặng nề vì chiến dịch sơ tán vội vàng nhằm kết thúc cuộc chiến dài nhất trong lịch sử Mỹ ở Afghanistan.

Nhiều quan chức và cựu quan chức Mỹ đã phê phán chính phủ vì không thể sơ tán nhân lực và khí tài Afghanistan ở Uzbekistan.

Giới chính trị Mỹ cũng cảnh báo rằng Taliban có thể gây áp lực để buộc giới chức Uzbekistan trao trả phi công lưu vong và máy bay trên lãnh thổ nước này.

Thượng nghị sĩ Jack Reed, chủ tịch Ủy ban Quân vụ Thượng viện Mỹ, bày tỏ lo ngại sâu sắc về số phận của các phi công và binh sĩ Afghanistan.

"Điều quan trọng là không để họ rơi vào tay Taliban, nhằm bảo vệ tính mạng cũng như kiến thức quý giá của họ", ông Jack Reed nói.

Còn ông John Herbst, cựu đại sứ Mỹ ở Uzbekistan, cho rằng giới chức nước này đang đối mặt với áp lực không nhỏ từ Taliban. "Họ muốn có quan hệ tốt với Taliban, nhưng họ cũng không muốn chọc tức Mỹ", ông nêu quan điểm.

Tướng David Hicks, từng chỉ huy hoạt động huấn luyện không quân Afghanistan giai đoạn 2016-2017 cho rằng, Bộ Ngoại giao Mỹ hành động không đủ nhanh sau khi nhận thông tin về những quân nhân Afghanistan đang ở trại tị nạn Uzbekistan.

"Thực sự tôi không biết họ đang làm gì", Hicks nói, cho biết ông và nhiều người đang tìm cách hỗ trợ các phi công và gia đình.

Phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Mỹ thì cho biết, nước này đang phối hợp với Uzbekistan, hiện quân nhân và máy bay Afghanistan vẫn an toàn, đồng thời ông kêu gọi các nước láng giềng của Afghanistan cho phép công dân nhập cảnh và không trao trả người tị nạn về quốc gia họ vừa rời bỏ.

Trước khi Taliban nắm quyền vào hôm 15/8, các phi công quân sự Afghanistan đã trở thành mục tiêu ám sát hàng đầu của Taliban. Nhiều người bị sát hại khi rời căn cứ hay nhà riêng.

Trong những giờ cuối cùng trước khi Taliban tiến vào thủ đô Kabul, hàng loạt phi công Afghanistan đã tháo chạy sang Uzbekistan.

Khi tìm cách hạ cánh xuống sân bay Termez của Uzbekistan, một cường kích A-29 Super Tucano đã va chạm với tiêm kích MiG-29 Uzbekistan, khiến cả hai phi công phải phóng ghế thoát hiểm.

Nguồn tin giấu tên ước tính có khoảng 15 phi công cường kích A-29, 11 phi công trực thăng UH-60 Black Hawk, 12 phi công trực thăng vũ trang MD-530 và nhiều tổ bay trực thăng Mi-17 đang trong trại tị nạn ở Uzbekistan.

Nhiều kỹ thuật viên hàng không và binh sĩ Afghanistan cũng chạy trốn tới Uzbekistan. Một số người kịp mang theo gia đình, nhưng phần lớn phi công khác đã không kịp mang theo người thân. "Không còn lực lượng mặt đất nào lúc đó. Chúng tôi đã chiến đấu đến giây phút cuối cùng", phi công giấu tên nói.

Một quan chức Mỹ giấu tên ca ngợi những phi công Afghanistan đã lái máy bay chạy sang Uzbekistan. "Điều duy nhất họ biết là đưa tất cả máy bay tránh xa bàn tay của Taliban. Họ tin vào chúng tôi", người này nói.

Giới chức Taliban không bình luận về những quân nhân Afghanistan trong trại tị nạn ở Uzbekistan. Tuy nhiên, một quan chức cấp cao Taliban tỏ ý mong chờ Uzbekistan trao trả những phi cơ Afghanistan đang nằm ở nước này.

Taliban cho biết sẽ mời các cựu quân nhân, bao gồm cả phi công, gia nhập lực lượng an ninh mới và hứa không trả thù họ.

Tuy vậy các quân nhân và nhân viên chính phủ cũ không tin tưởng những lời hứa của Taliban. Họ tìm cách ra đi để đảm bảo an toàn tính mạng và mong muốn một cuộc sống mới.

Trong khi nhiều người đã thoát ly an toàn qua các nước phương Tây, thì vẫn còn nhiều người bị kẹt lại trong nước cũng như ở các trại tị nạn sát biên giới Afghanistan và phải đối mặt với một tương lai đầy bất định.

Việt Hùng