Tuyển Anh không hay nhưng gặp may, HLV Southgate đã đúng với Saka

Với 5 cầu thủ đều sút luân lưu thành công, đội tuyển Anh đã vượt qua nỗi sợ hãi nhiều lần thất bại ở loạt đá 11m đầy cân não trong quá khứ, gồm cả trận chung kết Euro 2020 trên sân nhà, để vượt qua Thụy Sĩ và tiến vào bán kết Euro 2024 gặp Hà Lan (đội vừa thắng Thổ Nhĩ Kỳ 2-1) lúc 2 giờ ngày 11.7 giờ Việt Nam.

Trước đó, hành trình của Tam Sư tại Euro 2024 không có nhiều điều thú vị, nhưng trong hoàn cảnh đáng sợ, các cầu thủ Anh đã xua tan bóng ma đá luân lưu để lọt vào top 4 đội mạnh nhất trên đất Đức.

Các cầu thủ Anh mừng chiến thắng sau khi Trent Alexander-Arnold sút thành công quả phạt đền quyết định - Ảnh: Getty Images

Trước trận gặp Thụy Sĩ, tuyển Anh chỉ tạo ra trung bình 0,93 bàn thắng kỳ vọng (xG) mỗi trận, gồm cả hiệp phụ với Slovakia. Chỉ 6 đội bóng có xG trung bình thấp hơn tuyển Anh, trong khi đối thủ ít tên tuổi hơn họ là Thụy Sĩ tạo ra 1,34 xG mỗi trận.

Các CĐV Anh thất vọng với 4 màn trình diễn nhạt nhẽo trước trận tứ kết Euro 2024 đã được cổ vũ bởi thông tin về đội hình ra sân, dường như xác nhận tin đồn trong tuần rằng HLV Gareth Southgate sẽ chuyển sang sơ đồ ba hậu vệ cho vòng tứ kết.

Nhiều CĐV Anh hy vọng sơ đồ ba hậu vệ có thể mang lại lối chơi thú vị hơn nhiều so với 4 trận mà Tam Sư thể hiện trước đó ở Euro 2024. Thế nhưng, họ một lần nữa phải thất vọng.

Tuyển Anh đã không ra sân với ba hậu vệ kể từ khi gặp Đức vào tháng 9.2022, cách đây 24 trận, nên bất kỳ sự thay đổi đội hình nào cũng đi kèm với rủi ro.

Khi trận đấu bắt đầu, Tam Sư thực sự đã chuyển sang sơ đồ ba hậu vệ, nhưng không theo cách mà nhiều người tưởng tượng và kỳ vọng. Bukayo Saka thi đấu ở vị trí hậu vệ cánh phải không quen thuộc, trong khi Kieran Trippier (hậu vệ cánh phải) vẫn được xếp đá bên trái.

Tuy nhiên, Saka được chỉ đạo dâng cao lên phía trên bất cứ khi nào cần thiết và di chuyển vào những vị trí gây nguy hiểm lên khung thành Thụy Sĩ, thay vì chơi bên cánh trái mà nhiều người nghĩ có thể mang lại sự cân bằng cho đội tuyển Anh. Quyết định của Southgate sau đó đã được chứng minh là đúng đắn.

Trong vòng nửa giờ đầu tiên, Saka đã hoàn thành ba pha rê bóng thành công, nhiều bằng những gì ngôi sao Arsenal thực hiện trong 90 phút bất kỳ trận đấu nào trước đó tại Euro 2024 và là cầu thủ tấn công nguy hiểm nhất của tuyển Anh.

Sự chuyển đổi sang sơ đồ ba hậu vệ không có nghĩa là tuyển Anh chơi nặng về phòng thủ. Họ đặt mục tiêu chơi pressing tầm cao ngay bên phần sân Thụy Sĩ để chiếm ưu thế về quyền kiểm soát bóng. Chỉ trong vòng nửa giờ đầu tiên, các cẩu thủ Anh đã giành lại bóng 3 lần ở 1/3 cuối sân, bằng cả 90 phút trước Slovenia.

Dù không khuất phục trước áp lực dư luận để xếp Saka ở cánh trái, Southgate quyết định rằng đã đến lúc đưa Phil Foden vào vị trí trung tâm nhiều hơn so với các trận trước đó. Tiền vệ Manchester City được Southgate trao quyền tự do di chuyển khắp sân khắp mặt sân trong hiệp 1.

Foden cùng các tiền đạo khác của Anh được khuyến khích thể hiện bản thân và gây khó khăn cho đối thủ. Khi hiệp 1 kết thúc, Michel Aebischer (tiền vệ Thụy Sĩ đá cánh trái) đã bị qua người 5 lần, nhiều hơn bất cứ cầu thủ nào khác trong cả một trận đấu trọn vẹn tại Euro 2024.

Việc các cầu thủ Anh được phép di chuyển tự do trên sân dẫn đến một vấn đề là khi Thụy Sĩ có cơ hội lên bóng, họ phải chạy quãng đường dài để lùi về phòng ngự. Lúc lùi về phòng ngự, tuyển Anh chuyển sang sơ đồ đội hình 5-4-1, với Jude Bellingham ở cánh trái, Foden bên phải và Saka lùi xuống thấp cùng với Kyle Walker ở hàng thủ.

Harry Kane cũng lùi xuống khiến cho việc chuyển đổi đội hình sang trạng thái tấn công của Anh khi giành lại bóng không được trơn tru như mong đợi. Tam Sư gặp khó khăn trong việc phản công nhanh để có nhiều cơ hội dứt điểm về phía khung thành Thụy Sĩ. Kết thúc hiệp 1, tuyển Anh có 5 pha dứt điểm với tổng bàn thắng kỳ vọng (xG) chỉ là 0,28 nhưng không lần nào trúng đích.

Tuy nhiên, hàng phòng ngự tuyển Anh vẫn vững chắc và thậm chí có rất ít pha bóng đáng chú ý trên phần sân của họ, với Thụy Sĩ chỉ tạo ra 0,08 xG trong hiệp 1. Điều này đồng nghĩa đây chỉ là lần thứ hai trong số 69 trận vòng đấu loại trực tiếp gần nhất tại VCK Euro không có cú dứt điểm nào trúng đích trong hiệp 1 (cùng với trận Croatia gặp Bồ Đào Nha năm 2016).

Hy vọng của tuyển Anh là các cầu thủ Thụy Sĩ, khi phải chịu đựng những khoảng thời gian dài không có bóng, sẽ thể hiện nhiều ý định tấn công hơn sau giờ nghỉ và nhờ đó khoảng trống sẽ mở ra. Thật vậy, tuyển Thụy Sĩ bước vào hiệp hai với nhiều ý định tấn công hơn, chỉ mất 12 phút hiệp 2 để thực hiện số cú dứt điểm (2) bằng hiệp 1, nhưng điều đó không dẫn đến nhiều cơ hội tấn công hơn cho Tam Sư.

Đội bóng của HLV Murat Yakin thực chất chơi hay hơn nhiều so với những gì một số người đánh giá. Khi Thụy Sĩ đẩy cao đội hình và dồn ép Anh xuống phần sân nhà, có cảm giác cục diện trận đấu đã xoay chuyển. Đội bóng của Southgate gặp khó khăn trong việc thoát pressing hiệu quả từ Thụy Sĩ và chính đội bóng xứ sở đồng hồ mới có nhiều cơ hội ghi bàn hơn.

Trận đấu diễn ra trong thời gian dài bên phần sân Anh và việc Thụy Sĩ gây áp lực cuối cùng đã mang đến kết quả. Sau một pha phối hợp đẹp mắt bên cánh phải, tiền vệ Dan Ndoye tạt bóng đổi hướng từ đầu ngón chân của trung vệ John Stones để tiền đạo Breel Embolo đệm bóng cận thành vượt qua tầm với của thủ môn Jordan Pickford.

Southgate buộc phải có sự thay đổi khi tuyển Anh dường như hết bài. Đó là lúc đa phần người Anh ngoại trừ HLV Southgate và các cầu thủ của ông hoảng sợ. Họ đã không có pha dứt điểm nào trong nửa giờ, kể từ cú sút của Saka vào phút thứ hai hiệp hai.

Southgate thực hiện ba sự thay đổi người là Eberechi Eze, Cole Palmer và Luke Shaw. Đây là lần đầu tiên hậu vệ cánh trái của Manchester United được ra sân tại Euro 2024. Chỉ chưa đầy hai phút sau, tuyển Anh đã gỡ hòa 1-1 bằng một khoảnh khắc của ngôi sao chứ không phải lối chơi tập thể.

Với Shaw và Eze kéo giãn khoảng trống phía trái, bóng được chuyển sang Saka bên phải. Sự có mặt thêm người ở cánh trái tạo đủ khoảng trống cho Saka chạy cắt vào trong và tung ra một cú cứa bóng hoàn hảo từ rìa vòng cấm, bóng đi chìm bật cột dọc vào lưới Thụy Sĩ. Tuyển Anh thoát khỏi thế khó nhờ cầu thủ mà nhiều người kêu gọi nên chơi ở cánh đối diện.

Điều này đồng nghĩa 4 trong số 5 trận tại Euro 2024, tuyển Anh đã ghi bàn với cú dứt điểm trúng đích đầu tiên. Pha lập công đầu tiên của Saka ở giải đấu này, giống như bàn gỡ hòa 1-1 mà Bellingham thực hiện trước Slovakia, đã đưa trận đấu vào hiệp phụ.

Có lẽ điều này là có thể dự đoán được, khi 73% các trận đấu loại trực tiếp của tuyển Anh tại VCK Euro từ năm 1980 phải bước vào hiệp phụ.

Saka trở thành cầu thủ thứ ba của Arsenal ghi bàn cho tuyển Anh tại VCK Euro sau Tony Adams năm 1988 và Theo Walcott năm 2012; Declan Rice suýt chút nữa trở thành người thứ tư khi cú sút xa của anh bị thủ môn Yann Sommer bay người đẩy bóng qua xà ngang.

Sau đó, tuyển Anh không tạo ra nhiều cơ hội đáng kể và cuối cùng rơi vào thế phải chống đỡ. Xherdan Shaqiri đã sút trúng xà ngang từ chấm phạt góc, còn Fabian Schar cùng Silvan Widmer bỏ lỡ cơ hội từ những vị trí thuận lợi. Tuyển Anh may mắn cầm cự thành công và tiếp tục bước vào loạt sút luân lưu ở một trận đấu loại trực tiếp khác.

Đó là điều mà nhiều CĐV Anh lo sợ. Trước loạt sút 11m ở trận tứ kết Euro 2024, tuyển Anh có cả tỷ lệ thắng tệ nhất (20% – 1/5) và tỷ lệ chuyển đổi thành bàn tệ nhất (69% – 18/26) trong số các đội từng tham gia nhiều hơn một loạt sút luân lưu tại các VCK Euro. Tam Sư đã thua nhiều loạt sút luân lưu (7 lần) tại các VCK Euro hoặc World Cup hơn bất kỳ đội tuyển quốc gia nào khác.

Thế nhưng lần nay, các học trò của Southgate không bị ám ảnh bởi những thất bại trong quá khứ từ chấm phạt đền. Thủ môn Jordan Pickford đã cản được cú sút của Manuel Akanji ngay trong lượt đầu tiên để tạo sự yên tâm cho đồng đội, sau đó Palmer, Bellingham, Saka, Ivan Toney và Trent Alexander-Arnold đều hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ để đưa tuyển Anh vào bán kết Euro 2024.

Có thể nói tuyển Anh không hay nhưng gặp may và vào một ngày khác, Thụy Sĩ có thể đã giành chiến thắng trong thời gian thi đấu chính thức. Dù vậy, đó là một sự cải thiện cho Tam Sư và bản chất của chiến thắng này đã tạo ra bước tiến lớn đúng hướng.

Southgate làm được điều này trong khi phớt lờ những tiếng ồn bên ngoài, kiên định với quan điểm của mình và giữ Saka (cầu thủ sút hỏng phạt đền trong trận chung kết Euro 2020) ở vị trí tốt nhất của anh. Đó là sự khẳng định tuyệt vời cho HLV tuyển Anh trước nhiều lời chỉ trích.

Sau khi ăn mừng chiến thắng bằng điệu nhảy ngắn trên sân, Southgate cho biết: "Tôi yêu các cầu thủ. Tôi thích được ở trong khoảnh khắc chiến thắng đó với họ, kể cả những thách thức khác nhau trong suốt chặng đường. Đội tuyển Anh trước đây thường chơi 25 phút đầu thực sự tốt, ghi bàn dẫn trước trong các trận đấu nhưng sau đó bị loại ở vòng loại trực tiếp sớm. Chúng tôi không thông minh hoặc không khôn ngoan trong những giải đấu trước, nhưng tuyển Anh hiện tại thì khác. Nhìn chung, chúng tôi đã cho thấy khả năng phục hồi của mình sau khi bị dẫn bàn trước. Ý, Tây Ban Nha đều cho thấy họ không chơi thứ bóng đá thuần túy, và chúng tôi đang thể hiện thêm một chút bản chất đường phố đó của họ. Đây là một đội trẻ, nhiều người trong số họ sẽ gắn bó lâu dài. Chúng tôi chưa bao giờ chơi một trận chung kết bên ngoài nước Anh và cũng chưa bao giờ vô địch tại VCK Euro. Đó là hai khoảnh khắc lịch sử mà chúng tôi muốn tạo ra ở giải đấu năm nay".

Cơ hội lọt vào trận chung kết Euro liên tiếp cho tuyển Anh đang gần hơn khi đối thủ sắp tới của họ ở bán kết là Hà Lan chứ không phải Tây Ban Nha hay Pháp.

Sơn Vân