Ðừng quên những lợi ích lâu dài

Cán bộ BHXH huyện Tuần Giáo tư vấn về chính sách BHXH đến người dân.

Gia tăng số người hưởng BHXH 1 lần

Thời gian qua, nhất là năm 2020 và những tháng đầu năm 2021, tình hình dịch bệnh Covid-19 diễn biến phức tạp khiến nhiều đơn vị, doanh nghiệp, cơ sở kinh doanh trên địa bàn toàn quốc phải sản xuất cầm chừng, cắt giảm nhân công hoặc tạm thời cho công nhân nghỉ việc luân phiên. Ðiều này làm người lao động bị mất việc làm, không có nguồn thu nhập, đời sống sinh hoạt hàng ngày gặp nhiều khó khăn nên mong muốn có một khoản chi tiêu trước mắt để trang trải cuộc sống nên đã đề nghị thanh toán trợ cấp BHXH một lần. Cũng do ảnh hưởng của dịch nên nhiều hộ kinh doanh nhỏ, cá thể, lao động tự do công việc không ổn định, nguồn thu nhập bấp bênh khiến việc duy trì BHXH tự nguyện trở nên khó khăn.

Ngoài nguyên nhân trên, theo ông Phan Văn Lợi, Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Cao su Ðiện Biên thì một bộ phận công nhân còn chưa nhận thức đầy đủ về lợi ích BHXH mang lại, nhất là khi hết tuổi lao động. Vào lúc họ cần khoản tiền lớn thì nghĩ ngay đến chuyện… nghỉ việc để thanh toán BHXH, bảo hiểm thất nghiệp để trang trải. Thậm chí, nhiều người lao động còn muốn nhận đầy đủ lương chứ không muốn trích phần trăm theo quy định để đóng các loại bảo hiểm. Tuy nhiên, với đặc thù trên 90% công nhân là người dân tộc thiểu số thì việc tuyên truyền, vận động cho họ hiểu ưu việt của chính sách BHXH là cả một quá trình dài. “Cá biệt có một trường hợp đã làm công nhân nhiều năm, có thành tích rất tốt nhưng nằng nặc xin nghỉ việc để thanh toán BHXH và bảo hiểm thất nghiệp lấy một khoản tiền lớn. Tuyên truyền vận động thế nào cũng không được nên vẫn phải cho nghỉ. Ðược khoảng hơn 2 năm, hoàn cảnh khó khăn quá lại xin quay về làm công nhân cao su…” - Ông Lợi cho biết.

Một nhóm nhỏ khác lại quyết định rút BHXH một lần sau nhiều năm tham gia BHXH tự nguyện để chuyển sang đóng bảo hiểm nhân thọ. Qua tìm hiểu, đa số những trường hợp này đều biết những rủi ro khi ngừng đóng BHXH tự nguyện. Thế nhưng, giữa lựa chọn BHXH càng về lâu dài càng có lợi và bảo hiểm nhân thọ có lợi ích nhãn tiền thì họ lại chọn phương án số 2. Chị Nguyễn Minh Th. (TP. Ðiện Biên Phủ) đã có hơn 5 năm tham gia BHXH. Ðến đầu năm 2021, chị Th. quyết định thanh toán BHXH một lần, chuyển sang đóng một gói bảo hiểm nhân thọ cho cả gia đình. “Cũng biết là về lâu dài sẽ gặp khó khăn vì về già không có lương hưu. Nhưng trước mắt tôi không đủ điều kiện theo nộp BHXH tự nguyện. Bây giờ tôi tạm nghỉ việc ở công ty, phải bỏ 100% tiền túi đóng bảo hiểm, vị chi là mỗi tháng phải dành hơn 1 triệu đồng. Mà số tiền này phải rất lâu sau mới phát huy tác dụng. Vì vậy tôi lựa chọn gói bảo hiểm nhân thọ cho cả gia đình. Một phần vì bảo hiểm nhân thọ đa dạng các gói đóng, phù hợp với tình hình kinh tế của gia đình tôi hiện tại, phần khác vì lợi ích mang lại trong thời gian ngắn hơn.” - chị Th. chia sẻ.

Mặc dù đã được cơ quan BHXH tỉnh, huyện, thị, thành trên địa bàn giải thích, tư vấn nhiều lần về những thiệt thòi khi thanh toán BHXH một lần đồng nghĩa với việc mất đi cơ hội hưởng lương hưu, khi về già sẽ phụ thuộc vào con cháu và xã hội; nếu không may mắc bệnh sẽ không có thẻ BHYT, phải đối mặt với nguy cơ không thể chi trả nếu bệnh dài ngày… Thế nhưng nhiều người lao động vẫn quyết định thanh toán BHXH một lần để sử dụng vào mục đích khác hoặc trang trải chi tiêu cho gia đình. Theo thống kê từ BHXH tỉnh Ðiện Biên, năm 2020 đã giải quyết BHXH một lần cho 989 người, tăng 247 người (tăng 33,2%) so với năm 2019. Con số này tiếp tục gia tăng trong năm 2021, khi thống kê chỉ 3 tháng đầu năm đã có 548 người thanh toán BHXH một lần, tăng 249 người, gấp 2 lần so với cùng kỳ năm 2020. Chủ yếu là người lao động làm việc ở các doanh nghiệp, công ty liên doanh nước ngoài, khu công nghiệp tại các tỉnh, thành phố, như: Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh, Hải Dương, Vĩnh Phúc… chiếm 50% số hồ sơ. Ðối với trong tỉnh chủ yếu là nhóm người lao động làm việc là cán bộ không chuyên trách xã do sắp xếp lại vị trí việc làm, thu gọn đầu mối đề nghị giải quyết BHXH một lần chiếm 30%; một số công ty… chiếm 12%; còn 8% là nhóm BHXH tự nguyện. Việc người lao động ra khỏi hệ thống BHXH là thực trạng đáng quan tâm, không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi của người lao động, mà còn ảnh hưởng đến mục tiêu, nỗ lực và quyết tâm của Chính phủ thực hiện an sinh xã hội cho toàn dân. Họ chưa hiểu được rằng nhận BHXH một lần chỉ có thể giải quyết nhu cầu kinh tế trước mắt, nhưng về lâu dài, sẽ rất thiệt thòi khi hết tuổi lao động.

Cần những giải pháp căn cơ

Từ thực trạng gia tăng trợ cấp BHXH một lần và nhận diện một số nguyên nhân cơ bản hiện nay, là đơn vị tổ chức, triển khai thực hiện các chính sách BHXH ở địa phương, BHXH tỉnh Ðiện Biên đã đánh giá một cách chi tiết về quá trình thực hiện quy định BHXH một lần cũng như những hạn chế bất cập đang còn tồn tại để có những giải pháp phù hợp với thực tiễn. Trong đó, việc tích cực thực hiện mở rộng mạng lưới thông tin, truyền thông; tư vấn, thông qua việc đưa ra ví dụ giả định, kèm theo bài toán đối chứng hết sức cụ thể để so sánh về quyền lợi giữa nhận BHXH một lần với tích lũy để hưởng lương hưu tác động đến tâm lý người lao động, giúp họ thấy rõ hơn lợi ích của việc tham gia BHXH được hưởng lương hưu hàng tháng khi về già; người lao động sẽ có một nguồn thu nhập ổn định để bảo đảm cuộc sống, được thẻ bảo hiểm y tế; hàng năm được tăng lương theo quy định và nhiều khoản chăm lo khác từ Nhà nước… BHXH tỉnh tiếp tục cải cách hành chính, thay đổi phương thức quản lý tăng cường cải cách thủ tục hành chính, nâng cao đạo đức thực thi công vụ, tạo điều kiện thuận lợi tốt nhất cho người dân tham gia và thụ hưởng chính sách BHXH để tạo sự hài lòng, nâng cao niềm tin của người dân với chính sách an sinh của Nhà nước, khi tin tưởng vào chính sách và cơ quan tổ chức thực hiện, người dân sẽ chủ động tham gia BHXH bền vững hơn. Khi người lao động đến đề nghị thanh toán BHXH một lần cán bộ làm công tác tiếp nhận và giải quyết chế độ của cơ quan BHXH tỉnh, huyện tranh thủ, nhiệt tình tư vấn trực tiếp vận động, thuyết phục để người lao động hiểu và tiếp tục tham gia để hưởng hưu trí sau này.

Ðồng thời, BHXH tỉnh tiếp tục chủ động tham mưu cho cấp ủy Ðảng và chính quyền chỉ đạo các sở, ban, ngành, tổ chức đoàn thể, các cơ quan thông tin đại chúng thực hiện tốt công tác phối hợp tuyên truyền phổ biến Nghị Quyết số 28-NQ/TW ngày 23/5/2018 của Ban Chấp hành Trung ương khóa XII về cải cách chính sách BHXH và kế hoạch của tỉnh về cải cách chính sách BHXH theo Nghị quyết 28NQ/TW và Nghị quyết số 125/NQ-CP. Ngoài ra, nghiên cứu các phương án đề xuất chỉnh sửa chính sách BHXH một lần, làm sao để tạo điều kiện cho nhiều người được hưởng lương hưu, ổn định cuộc sống khi về già.

Ðể ngăn chặn tình trạng trục lợi quỹ BHXH giải quyết BHXH lần như việc thu gom mua bán sổ, BHXH tỉnh đã chỉ đạo BHXH các huyện, thị kiểm soát chặt chẽ hồ sơ đề nghị thanh toán. Người lao động phải có cam kết vào trong đơn đề nghị giải quyết BHXH một lần và phải chịu trách nhiệm trước pháp luật nếu có hành vi gian lận. Ngoài ra, cơ quan BHXH tiếp tục tăng cường khâu kiểm tra, rà soát dữ liệu hưởng BHXH một lần…

Diệp Chi