ỦY BAN PHÁP LUẬT THẨM TRA TỜ TRÌNH VỀ DỰ THẢO NGHỊ QUYẾT CỦA QUỐC HỘI VỀ TỔ CHỨC CHÍNH QUYỀN ĐÔ THỊ TẠI TP.HỒ CHÍ MINH

Tham dự phiên họp còn có Thứ trưởng Bộ Nội vụ Trần Anh Tuấn, Phó Chủ tịch Thường trực Ủy ban nhân dân Tp. Hồ Chí Minh Lê Thanh Liêm, đại diện Thường trực Hội đồng Dân tộc và các Ủy ban của Quốc hội, đại diện lãnh đạo các cơ quan hữu quan cùng các thành viên Ủy ban Pháp luật của Quốc hội.

Ủy ban Pháp luật của Quốc hội thẩm tra Tờ trình về dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về tổ chức chính quyền đô thị tại TP. Hồ Chí Minh tại phiên họp toàn thể lần thứ 30

Trình bày Tờ trình của Chính phủ về dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về tổ chức chính quyền đô thị tại Tp.Hồ Chí Minh, Thứ trưởng Bộ Nội vụ Trần Anh Tuấn cho biết, Tp.Hồ Chí Minh là đô thị loại đặc biệt, có vị trí chính trị quan trọng của cả nước, trung tâm lớn về kinh tế, văn hóa, giáo dục, đào tạo, khoa học công nghệ, đầu mối giao lưu và hội nhập quốc tế. Trong quá trình phát triển, Tp.Hồ Chí Minh vẫn chưa phát huy hết tiềm năng của mình do nhiều nguyên nhân, trong đó có nguyên nhân là mô hình tổ chức chính quyền địa phương chưa phù hợp với đặc điểm, tính chất của một đô thị loại đặc biệt. Theo đó, do yêu cầu quản lý đòi hỏi cần tổ chức bộ máy chính quyền đô thị tinh gọn, hiện đại, có năng lực lập quy hoạch, kế hoạch, sử dụng hiệu quả các tài nguyên, phát triển các dịch vụ hạ tầng đồng bộ.

Việc xây dựng Nghị quyết nhằm mục tiêu tổ chức chính quyền địa phương ở đô thị tại Tp.Hồ Chí Minh tinh gọn, hợp lý, hoạt động hiệu lực, hiệu quả dưới sự lãnh đạo của Đảng và bảo đảm phát huy quyền làm chủ của Nhân dân; phát huy tính tự chủ, tự chịu trách nhiệm và tính minh bạch trong quản lý của chính quyền Thành phố; huy động mọi nguồn lực cho sự phát triển bền vững; nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho Nhân dân; góp phần xây dựng hệ thống chính trị vững mạnh.

Dự thảo Nghị quyết quy định việc tổ chức chính quyền đô thị tại Tp.Hồ Chí Minh. Trong đó: (i) Chính quyền địa phương ở Tp.Hồ Chí Minh gồm có Hội đồng nhân dân (HĐND) và Ủy ban nhân dân (UBND) Thành phố; (ii) Chính quyền địa phương ở quận, phường là UBND quận, phường; (iii) Việc tổ chức chính quyền địa phương ở các đơn vị hành chính khác của TP.Hồ Chí Minh (bao gồm: huyện, thành phố thuộc Tp.Hồ Chí Minh; xã, thị trấn) được thực hiện theo quy định của Luật Tổ chức chính quyền địa phương.

Quy định về nhiệm vụ, quyền hạn của HĐND, UBND, Chủ tịch UBND Thành phố Hồ Chí Minh, dự thảo Nghị quyết quy định điều chuyển các nhiệm vụ của HĐND quận, phường cho HĐND, UBND, Chủ tịch UBND Thành phố, UBND quận, phường để bảo đảm không bỏ sót chức năng, nhiệm vụ của các cơ quan này.

Quy định về cơ cấu tổ chức, chế độ làm việc của UBND quận; nhiệm vụ, quyền hạn của Chủ tịch UBND quận. Theo đó, UBND quận là cơ quan hành chính nhà nước ở quận, làm việc theo chế độ thủ trưởng, bảo đảm nguyên tắc tập trung dân chủ.

Dự thảo Nghị quyết cũng quy định về nhiệm vụ, quyền hạn của HĐND, UBND và Chủ tịch UBND thành phố thuộc Tp.Hồ Chí Minh; quy định về cơ cấu tổ chức, chế độ làm việc của UBND phường; nhiệm vụ, quyền hạn của Chủ tịch UBND phường.

Thứ trưởng Bộ Nội vụ Trần Anh Tuấn trình bày Tờ trình tại phiên họp

Thứ trưởng Bộ Nội vụ Trần Anh Tuấn nêu rõ, để triển khai thực hiện tổ chức chính quyền đô thị tại Tp.Hồ Chí Minh từ ngày 01/7/2021 (bắt đầu từ nhiệm kỳ 2021-2026), Nghị quyết của Quốc hội cần có hiệu lực thi hành từ ngày 01/01/2021 để có thời gian chuẩn bị ban hành văn bản hướng dẫn, tổ chức bầu cử đại biểu HĐND các cấp của Tp.Hồ Chí Minh nhiệm kỳ 2021-2026 và các công việc khác. Vì vậy, căn cứ quy định tại khoản 1 Điều 146 Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật, Chính phủ đề nghị Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, cho áp dụng xây dựng dự thảo Nghị quyết của Quốc hội theo trình tự, thủ tục rút gọn và bổ sung vào chương trình xây dựng luật, pháp lệnh của Quốc hội năm 2020 để Quốc hội xem xét và ban hành Nghị quyết tại kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XIV.

Thảo luận tại phiên họp, các đại biểu cơ bản tán thành với việc nghiên cứu để hình thành mô hình chính quyền đô thị phù hợp với đặc điểm, tính chất của một đô thị đặc biệt về kinh tế - xã hội, cơ sở hạ tầng, dân cư, diện tích tự nhiên để tạo bước đột phá cho sự phát triển của Thành phố.

Tuy nhiên, khác với việc tổ chức chính quyền đô thị tại thành phố Hà Nội và thành phố Đà Nẵng đã được Chính phủ trình Quốc hội xem xét, thông qua, trong lần trình này, Chính phủ đề nghị xác định tên gọi của Nghị quyết là “Nghị quyết của Quốc hội về tổ chức chính quyền đô thị tại Thành phố Hồ Chí Minh” để áp dụng trực tiếp và lâu dài mà chứ không áp dụng thí điểm như đối với Hà Nội và Đà Nẵng.

Một số ý kiến đề nghị xác định tên gọi của Nghị quyết này là “Nghị quyết thí điểm tổ chức mô hình chính quyền đô thị tại Thành phố Hồ Chí Minh” với những nội dung và phạm vi như Nghị quyết đối với thành phố Hà Nội và Đà Nẵng. Các đại biểu cho rằng việc tổ chức chính quyền đô thị ở Thành phố Hồ Chí Minh là vấn đề lớn, hệ trọng, mang tính chính trị - xã hội sâu sắc, nên để bảo đảm tính thận trọng và thực hiện Kết luận số 74-KL/TW ngày 22/5/2020 của Bộ Chính trị, cần báo cáo xin ý kiến chỉ đạo của cấp có thẩm quyền trước khi trình Quốc hội xem xét, quyết định. Bên cạnh đó, nhiều ý kiến cũng tán thành với đề nghị của Chính phủ trong việc không tổ chức thí điểm để tạo sự ổn định, lâu dài trong tổ chức thực hiện.

Các đại biểu tham dự phiên họp trực tuyến

Bên cạnh đó, các đại biểu cũng đề nghị trong bối cảnh tổ chức chính quyền đô thị, không tổ chức HĐND quận, phường thì việc kiện toàn tổ chức, đổi mới phương thức hoạt động để nâng cao hiệu lực, hiệu quả thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của HĐND Thành phố Hồ Chí Minh là cần thiết. Tuy nhiên, dự thảo Nghị quyết chỉ bổ sung thẩm quyền, nhiệm vụ, quyền hạn của HĐND Thành phố nhưng lại không có những quy định để bảo đảm điều kiện cho việc thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan này.

Các đại biểu đề nghị Chính phủ cần có nghiên cứu kỹ hơn vấn đề đổi mới tổ chức và hoạt động của HĐND, UBND Thành phố để nâng cao hiệu lực, hiệu quả, bảo đảm thực hiện tốt chức năng đại diện của người dân như việc tăng đại biểu hoạt động chuyên trách, cơ chế hoạt động.

Đồng thời đề nghị Chính phủ nghiên cứu, bổ sung các quy định cụ thể về phương thức hoạt động của UBND quận, phường trong điều kiện làm việc theo chế độ thủ trưởng, đặc biệt là các quy định để vừa đề cao trách nhiệm, quyền hạn, sự chủ động, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan hành chính nhà nước ở quận, phường nhưng vẫn bảo đảm nguyên tắc tập trung dân chủ trong thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn. Cùng với đó là nghiên cứu, bổ sung những quy định về nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền thành phố thuộc Thành phố Hồ Chí Minh để tạo cho thành phố trực thuộc này những cơ chế vượt trội, khác với chính quyền ở các quận hiện nay.

Kết luận nội dung thảo luận, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng cho biết qua thảo luận, Ủy ban Pháp luật thống nhất cao nhất trí về sự cần thiết xây dựng và trình Quốc hội xem xét ban hành Nghị quyết của Quốc hội về tổ chức chính quyền đô thị tại Tp. Hồ Chí Minh tại Kỳ họp thứ 10 tới theo quy trình 1 kỳ họp để tạo cơ sở pháp lý hình thành mô hình chính quyền đô thị ở Tp.Hồ Chí Minh phù hợp với đặc điểm, tính chất của Tp.Hồ Chí Minh là đô thị đặc biệt có vị trí vai trò quan trọng, là trung tâm kinh tế văn hóa giáo dục khoa học công nghệ của các nước, tạo bước đột phá cho sự phát triển của Thành phố, tạo sự năng động, sáng tạo trong quá trình phát triển. Việc xây dựng chính quyền đô thị ở Tp.Hồ Chí Minh cũng phù hợp với nhu cầu về hoàn thiện thể chế xây dựng chính quyền địa phương theo hướng phân định rõ hơn tổ chức bộ máy chính quyền đô thị, nông thôn, hải đảo.

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng kết luận nội dung phiên họp

Tuy nhiên vẫn còn ý kiến khác nhau trong cách thức triển khai để bảo đảm thận trọng, chặt chẽ, phù hợp với quy định của pháp luật và bối cảnh chung. Loại ý kiến thứ nhất cho rằng nên thận trọng và tiếp cận theo hướng ban hành Nghị quyết thí điểm. Bởi với những vấn đề mới, có tác động lớn cần thận trọng trong tổ chức thực hiện và thực hiện đồng bộ, theo đó cần được sơ kết tổng kết để đánh giá toàn diện tính hiệu quả, đề xuất lộ trình cách thức làm phù hợp có trọng tâm trọng điểm. Hơn nữa dự thảo nghị quyết có nhiều quy định mới khác với quy định hiện hành như quy định về tổ chức, nhiệm vụ quyền hạn, vấn đề giám sát, đầu tư công.

Loại ý kiến thứ hai tán thành với đề xuất của Chính phủ, theo đó không thực hiện thí điểm để áp dụng trực tiếp, lâu dài bởi Luật Tổ chức chính quyền địa phương được sửa đổi, bổ sung theo Luật số 47/2019/QH14 có quy định mở theo hướng chính quyền địa phương ở quận, phường có thể không phải là cấp chính quyền địa phương theo quy định của Quốc hội. Mặt khác Tp.Hồ Chí Minh đã có kinh nghiệm nhất định trong quá trình thí điểm không tổ chức HĐND quận, huyện, phường trước đây. Việc áp dụng trực tiếp sẽ phát huy tính đột phá, mạnh mẽ của Thành phố.

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng cũng đề nghị các cơ quan hữu quan tiếp thu ý kiến của các đại biểu tại phiên họp để có nghiên cứu, giải trình, làm rõ, tiếp tục hoàn thiện hồ sơ dự án Nghị quyết./.

Bảo Yến - Minh Thành