Về Bưng Triết thưởng thức bánh num ch'mous của đồng bào Khmer

Món bánh num ch’mous. Ảnh: NGỌC NHÂN

Cách đây gần chục năm, tôi được em họ dẫn qua chơi bên nhà chồng em ấy tại ấp Bưng Triết, xã Liêu Tú, huyện Trần Đề (Sóc Trăng) nhân dịp lễ Sene ĐôlTa. Đến đây, tôi đi lễ chùa Bâng Phniết, tham gia một số nghi thức lễ Sene ĐôlTa như Lễ đặt cơm vắt, lễ cúng ông bà, lễ rước ông bà và lễ đưa tiễn ông bà. Chuyến đi để lại trong tôi nhiều cảm xúc, kỷ niệm đẹp về vùng đất đậm nét văn hóa đặc trưng. Xã Liêu Tú có đông đồng bào Khmer. Qua gặp gỡ, tôi thấy ai ai cũng hiền hòa hiếu khách, phụ nữ thì đảm đang, hăng say lao động, chăm chỉ, biết làm nhiều loại bánh dân gian như: bánh gừng, bánh ghế, bánh kà tom để dâng cúng ông bà tổ tiên. Lần đầu tiên trong đời tôi biết đến một loại bánh đặc trưng vùng miền mang tên num ch’mous, nhìn đơn giản nhưng tốn rất nhiều công sức.

Lúc tôi đến chơi là khoảng hơn 10 giờ, mọi người trong gia đình ai cũng bận rộn bày biện vật phẩm cúng trên bàn thờ gia tiên. Tôi ấn tượng và dừng mắt thật lâu trước một đĩa bánh lạ làm bằng gạo nếp chiên dạng viên tròn màu tím, vàng, đỏ bắt mắt xếp lên nhau như quả trứng trong tổ chim, xen lẫn giữa các loại bánh quai vạc, bông lan, bánh gừng. Thấy tôi đặc biệt quan tâm đến bánh này, cúng xong, bác sui gái liền lấy một cái mời tôi. Ôi bánh tên khi đó ngon làm sao, sự giòn phau của nếp trộn hột gà hòa quyện với cái béo bùi ngọt ngào của nhân đậu xanh, đậu phộng, dừa, phảng phất hương thơm của mè, vị tươm ra đầu lưỡi. Không hiểu sao khi đó do bánh ngon quá hay vì đang quá đói mà tôi lại ăn thêm một cái nữa.

Biết tôi thích ăn bánh num ch’mous, đứa em gái nói nhỏ: “Mai gia đình sẽ làm thêm các loại bánh mang đi cúng chùa, có cả bánh num ch’mous nữa”. Qua ngày hôm sau, trời mới rạng đông, bác sui gái và những người phụ nữ trong gia đình thức dậy sớm làm bánh. Bác kể, bánh tên có từ hơn 50 năm, do mẹ bác truyền lại, trước đây có nhiều nơi làm bánh này như huyện Mỹ Xuyên, thị xã Vĩnh Châu. Gạo nếp được ngâm và xay bằng cối đá. Để bánh giòn lâu không mềm, ta cho ít khoai lang vào xay chung. Bột xay xong cho vào túi vải rồi dằn bằng những tấm thớt nặng để ráo nước. Phần bột xong thì thêm ít muối, trứng gà, nhào cho dẻo để nặn bánh. Còn màu bánh làm từ lá cẩm, lá dứa, trái gấc, củ dền...

Đậu xanh được bác ngâm qua đêm trong nước khoảng 6 - 8 tiếng cho hạt đậu mềm, thêm chút muối để hạn chế vi khuẩn lên men làm chua đậu. Nấu đậu với nước cốt dừa, lượng nước vừa phải để đậu không quá khô hay quá nhão rồi vo lại thành viên nhỏ. Đường, dừa nạo, đậu phộng, mè đem xào chung trên lửa nhỏ… để làm nhân. Bột ép thành miếng mỏng cho nhân vào giữa rồi bao vo tròn lại, thả vào chảo chiên. Đến công đoạn này chỉ chờ bánh chín vàng là vớt ra.

Chưa đến nửa giờ sau, tôi đã thấy em gái tôi hai tay cầm hai dĩa bánh, từ nhà sau đi lên, mùi thơm ngào ngạt của nếp mới chiên tỏa ra khắp căn phòng, bỗng dưng bụng tôi thấy đói cồn cào. Những ngày đến chơi ở đây, tôi đã 2 lần thưởng thức bánh tên, hương vị của nó khiến tôi nhớ mãi. Giờ đây, tôi ước một lần được ăn lại nó, vì chợ ở thành phố Sóc Trăng không có ai bán, về huyện Mỹ Xuyên, thị xã Vĩnh Châu hỏi thì bánh num ch’mous chỉ còn lại trong trí nhớ của nhiều người. Một điều thật đáng mừng là gia đình bên chồng của em gái tôi ở Bưng Triết vẫn còn lưu giữ loại bánh này. Bởi có vị ngọt của đường và dừa, vị bùi của đậu, nên đồng bào Khmer tại Bưng Triết thường đãi nhau ăn bánh num ch’mous để cầu mong thuận lợi, may mắn. Công thức làm bánh của gia đình cứ thế mà truyền qua nhiều thế hệ tiếp nối đến ngày nay.

NGỌC NHÂN