Việt Nam không chấp nhận lao động cưỡng bức

Bộ trưởng Bộ Lao động, thương binh và xã hội Đào Ngọc Dung giải trình ý kiến đại biểu. .

Việc gia nhập Công ước 105 vì chính lợi ích của Việt Nam, vì quyền công dân, quyền con người, để thực hiện chủ trương của Việt Nam là cương quyết chống, không chấp nhận lao động cưỡng bức, theo khẳng định của Bộ trưởng Bộ Lao động, thương binh và xã hội Đào Ngọc Dung.

Chiều 20/5 Phó chủ tịch nước Đặng Thị Ngọc Thịnh đã trình Quốc hội tờ trình về việc gia nhập Công ước số 105 của Tổ chức Lao động quốc tế về Xóa bỏ lao động cưỡng bức .

Trong bối cảnh Việt Nam đang tăng cường hội nhập kinh tế - quốc tế, thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, việc gia nhập Công ước số 105 là rất cần thiết và có ý nghĩa trên tất cả các mặt chính trị, kinh tế - xã hội và pháp lý, Phó chủ tịch nước nhấn mạnh.

Sự cần thiết gia nhập công ước này, theo tờ trình, sẽ góp phần ngăn chặn các nguy cơ cưỡng bức lao động, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người lao động, giúp cho môi trường lao động ổn định, hài hòa, thông qua đó tác động tích cực đến nâng cao năng suất lao động, giúp hàng hóa của Việt Nam có điều kiện thuận lợi hơn trong việc tiếp cận thị trường quốc tế, từ đó giúp cho nền kinh tế phát triển bền vững và bảo đảm công bằng xã hội tốt hơn trong bối cảnh toàn cầu hóa.

Về pháp lý, việc gia nhập Công ước sẽ góp phần củng cố và tăng cường cơ sở pháp lý để bảo đảm hoàn toàn xóa bỏ lao động cưỡng bức tại Việt Nam, Phó chủ tịch nước cho biết.

Về nội dung, Công ước quy định, mọi quốc gia thành viên của ILO gia nhập Công ước này cam kết bãi bỏ lao động cưỡng bức hoặc bắt buộc, và cam kết không sử dụng bất kỳ hình thức nào của loại lao động đó: như là một biện pháp cưỡng chế hay giáo dục chính trị, hoặc như một sự trừng phạt đối với những ai đang có hoặc đang phát biểu chính kiến, hay ý kiến chống đối về tư tưởng đối với trật tự chính trị, xã hội, hoặc kinh tế đã được thiết lập; như là một biện pháp huy động và sử dụng nhân công vào mục đích phát triển kinh tế; như là một biện pháp về xử lý vi phạm kỷ luật lao động; như một sự trừng phạt đối với việc đã tham gia đình công; như một biện pháp phân biệt đối xử về chủng tộc, xã hội, dân tộc hoặc tôn giáo

Theo báo cáo của Chính phủ, qua rà soát nghiên cứu cho thấy các quy định của pháp luật Việt Nam phù hợp với các quy định của Công ước số 105. Vì vậy, Công ước có thể được áp dụng trực tiếp toàn bộ và không có đề xuất, kiến nghị về việc sửa đổi, bổ sung văn bản quy phạm pháp luật để thực hiện Công ước này, tờ trình nêu rõ.

Sẽ gặp phải một số thách thức

Thẩm tra nội dung trên, đa số ý kiến tại Ủy ban Đối Ngoại của Quốc hội nhất trí về sự cần thiết gia nhập Công ước số 105.

Việc này cũng khẳng định quyết tâm của Việt Nam trong quá trình thực thi các cam kết liên quan đến lao động trong Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), Hiệp định thương mại tự do Việt Nam - EU (EVFTA) và thực hiện nghĩa vụ của Việt Nam với trách nhiệm là quốc gia thành viên ILO, báo cáo thẩm tra nêu rõ.

Chủ nhiệm Nguyễn Văn Giàu nhấn mạnh, việc gia nhập Công ước số 105 của ILO có tác động tích cực về chính trị, đối ngoại, đồng thời góp phần bảo đảm môi trường kinh doanh quốc gia lành mạnh, công bằng, giúp cho hàng hóa của các doanh nghiệp khi xuất khẩu sang thị trường nước ngoài tránh được các rủi ro bị tẩy chay bởi quốc gia nhập khẩu hàng hóa đó.

Tuy nhiên, lưu ý từ cơ quan thẩm tra là việc gia nhập Công ước số 105 sẽ gặp phải một số thách thức nhất định như: năng lực của người lao động, người sử dụng lao động, doanh nghiệp, các cơ quan, tổ chức có liên quan để phòng, chống và xóa bỏ lao động cưỡng bức còn hạn chế; cơ chế kiểm tra, giám sát việc triển khai thực hiện các quy định pháp luật trong lĩnh vực lao động liên quan theo quy định của Công ước số 105 còn tiếp tục rà soát, hoàn thiện.

Có ý kiến tại cơ quan thẩm tra đề nghị rà soát việc lao động của phạm nhân trong trại giam quy định tại luật Thi hành án hình sự năm 2019, ông Giàu cho biết.

Đã xem xét thấu đáo

Thảo luận ngay sau đó, các ý kiến phát biểu của đại biểu Quốc hội đều bày tỏ tán thành việc gia nhập Công ước 105.

Báo cáo thêm, Bộ trưởng Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội Đào Ngọc Dung khẳng định Công ước 105 là tiến bộ, văn minh, Thủ tướng và Chính phủ đã chỉ đạo Bộ xem xét thật thấu đáo các vấn đề. Bộ Lao động đã tham vấn các tổ chức quốc tế như ILO ở nhiều khía cạnh.

Về cơ sở pháp lý, đến nay, pháp luật Việt Nam cũng hoàn toàn phù hợp, không có nội dung gì trái ngược công ước 105.

“Việc gia nhập công ước này vì chính lợi ích của Việt Nam, vì quyền công dân, quyền con người, để thực hiện chủ trương của Việt Nam là cương quyết chống, không chấp nhận lao động cưỡng bức. Vậy nên việc tham gia Công ước này là hoàn toàn tự nguyện, không vì sức ép nào”, Bộ trưởng khẳng định.

Hồi âm ý kiến về lao động của phạm nhân trong trại giam, Bộ trưởng Dung phân tích, theo quy định của luật Thi hành án hình sự, lao động của phạm nhân tại trại giam không thuộc phạm vi điều chỉnh của công ước 105 mà thuộc phạm vi điều chỉnh của Công ước 29. Theo Công ước 29, lao động của phạm nhân được xem là trường hợp ngoại lệ, không phải lao động cưỡng bức vì lao động là công cụ để “cải tạo” phạm nhân, người phạm nhân làm việc trong điều kiện quản lý của trại giam và cũng không bị chuyển nhượng hoặc chịu chi phối, điều khiển của tư nhân.

Nếu việc lao động của phạm nhân có yếu tố thương mại thì cũng có sự thỏa thuận, có hợp đồng lao động, người phạm nhân được hưởng phần thành quả lao động của mình, Bộ trưởng phân tích và thông tin thêm rằng tham khảo kỹ kinh nghiệm của các nước thì thấy đều có lao động phạm nhân tương tự.

Nguyễn Lê