Việt Nam vào nhóm các nước có Chỉ số phát triển con người cao

Theo báo cáo mới, đại dịch Covid-19 là cuộc khủng hoảng lớn mà thế giới phải đối mặt, nhưng nếu con người không tôn trọng thiên nhiên, thì sẽ còn nhiều cuộc khủng khoảng lớn như vậy nữa. Đây là lý do vì sao Báo cáo giới thiệu một chỉ số thử nghiệm mới về phát triển con người có tính đến lượng khí thải carbon dioxide và tiêu dùng vật chất của các quốc gia - HDI có tính đến áp lực lên hành tinh (PHDI).

Báo cáo Phát triển con người cho rằng cần một sự thay đổi lớn đề phát triển hưng thịnh trong thời gian tới và con người sẽ không thể phát triển trong khi tạo ra tác động xấu lên môi trường, thiên nhiên và hành tinh. Báo cáo cũng cho thấy rằng, chưa có quốc gia nào hiện đạt được sự phát triển con người rất cao mà không tạo ra sức ép lớn lên hành tinh. Điều này kêu gọi tất cả các quốc gia, dù giàu hay nghèo, cần nhìn nhận lại con đường phát triển, không nên chỉ dừng lại ở những giải pháp rời rạc cho các vấn đề riêng lẻ, mà cần tập trung vào các cơ chế chính sách có thể thay đổi cách sống, làm việc, tương tác và hơn hết là cách tiêu thụ năng lượng. Trong đó, cần có các hành động để bảo vệ, phục hồi và quản lý một cách bền vững các hệ sinh thái.

Lễ công bố Báo cáo Phát triển con người toàn cầu năm 2020. Ảnh: P.Thảo

Theo Báo cáo, Chỉ số HDI năm 2019 là 0,704, đưa Việt Nam vào nhóm phát triển con người cao và xếp thứ 117 trong số 189 quốc gia và vùng lãnh thổ. Từ năm 1990 - 2019, giá trị HDI của Việt Nam đã tăng gần 46%, nằm trong số các nước có tốc độ tăng HDI cao nhất trên thế giới. Cũng trong giai đoạn này, GNI bình quân đầu người của Việt Nam tăng hơn 370%.

Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và đầu tư Trần Quốc Phương cho biết, đáng chú ý, bất bình đẳng về thu nhập (19,1%) và hệ số Gini (35,7) của Việt Nam thuộc nhóm thấp nhất trong số các quốc gia được so sánh năm 2019. Đây là thành tựu không phải quốc gia có mức thu nhập trung bình thấp nào cũng đạt được.

Thứ trưởng Trần Quốc Phương cũng cho hay, Việt Nam là một trong các quốc gia chịu tác động nặng nề nhất của biến đổi khí hậu. Với việc sử dụng thêm chỉ số này, Việt Nam sẽ có cơ sở định hướng trong ban hành và thực hiện các chính sách phù hợp, kịp thời ứng phó với vấn đề ô nhiễm môi trường và biến đối khí hậu.

Đáng chú ý, theo Báo cáo, tiến bộ Phát triển con người của Việt Nam đã đạt được với mức độ bất bình đẳng vừa phải và ổn định. Mức giảm giá trị HDI của Việt Nam do bất bình đẳng vào năm 2019 là 16,5%, giảm thu nhập do bất bình đẳng là 19,1% và hệ số GINI ở mức 35,7 - là một trong những mức thấp nhất trong khu vực Đông Á và Thái Bình Dương. Khi xem xét HDI có tính đến bất bình đẳng, Việt Nam ở mức cao hơn 10 bậc so với xếp hạng HDI vào năm 2019.

Việt Nam cũng đã và đang thực hiện tốt bình đẳng giới. Với Chỉ số Phát triển Giới là 0,997, Việt Nam đứng thứ 65 trong số 162 quốc gia và nằm trong nhóm cao nhất trong 5 nhóm trên thế giới. Đặc biệt là tỷ lệ nữ đại biểu Quốc hội và đại biểu HĐND đạt 27% là rất tốt, đưa Việt Nam vào nhóm cao nhất trong 3 nhóm trên toàn cầu.

Tuy nhiên, Việt Nam vẫn phải đối mặt với những thách thức về bất bình đẳng giới khi nằm trong nhóm cuối trong 3 nhóm trên toàn cầu về tỷ số giới tính khi sinh (1,12), bạo lực đối với phụ nữ (34,4%) và phụ nữ có tài khoản trong các tổ chức tài chính hoặc các nhà cung cấp dịch vụ tiền tệ điện tử (30,4%).

Về chất lượng phát triển con người, Việt Nam thực hiện tốt các chỉ số y tế, giáo dục, việc làm và phát triển nông thôn. Việt Nam nằm trong nhóm đầu trong 3 nhóm về số năm không sống khỏe theo tỷ lệ phần trăm tuổi thọ (11,7%) và số giường bệnh (32 giường/100.000 dân). Tất cả giáo viên tiểu học đều được đào tạo, điện khí hóa nông thôn đạt 100% dân số, tỷ lệ thất nghiệp thấp. Tuy nhiên, Việt Nam nằm trong nhóm thứ ba dưới cùng về tỷ lệ việc làm dễ bị tổn thương (54,1%) do phần lớn lực lượng lao động phụ thuộc vào tự kinh doanh trong các hộ kinh doanh…

Tại lễ công bố, nhiều đại biểu tham dự đã thảo luận về các thông tin từ báo cáo, trong đó, có ý kiến cho rằng, chỉ số phát triển con người của Việt Nam tính trung bình thì cao và không có tỉnh nào có chỉ số phát triển ở mức thấp nhưng trong thực tế có sự chênh lệch giữa các tỉnh, thành. Một số ý kiến cũng cho rằng, trong thời gian tới, Việt Nam cần chú trọng phát triển mạnh kinh tế số, vừa nhằm tạo việc làm, tăng thu nhập cho người dân, vừa có tác động đến môi trường, đơn giản như nếu người dân không cần đi lại nhiều nữa để làm việc thì cũng ít tác động đến môi trường hơn…

Trưởng Đại diện thường trú UNDP Caitlin Wiesen cho rằng, Việt Nam đạt được mức Phát triển con người cao là một thành tựu đáng ghi nhận và cũng tạo cơ hội cho sự phát triển tốt hơn và nhanh hơn trong giai đoạn tới. Đất nước đang ở thời điểm quan trọng xây dựng Chiến lược Phát triển Kinh tế - xã hội cho giai đoạn tiếp theo, vì vậy những hoạch định được đưa ra tại thời điểm này sẽ quyết định Việt Nam có tiếp tục tăng trưởng với tỉ lệ bất bình đẳng thấp hay không, đồng thời Việt Nam có thể phát triển nhưng giảm áp lực lên hành tinh và tăng cường sự hài hòa của con người và môi trường.

Theo bà Caitlin Wiese, UNDP sẵn sàng hợp tác với Việt Nam trong hành trình xây dựng lại con đường phát triển, tôn trọng sự chung sống của con người và hành tinh.

Phương Thảo