Xuất khẩu gạo và cá tra vào EU tìm 'cơ trong nguy' từ xung đột Nga - Ukraine

Nhân bàn về chuyện ứng biến của doanh nghiệp (DN) Việt trước xung đột giữa Nga và Ukraine, Ts. Trần Quốc Hùng, chuyên gia kinh tế tại Mỹ, nhấn mạnh thời điểm này cũng là cơ hội rất tốt để Việt Nam có thể tăng cường xuất khẩu (XK) gạo vào thị trường EU.

Cơ hội tốt gia tăng xuất khẩu gạo

Ông Hùng cho rằng trước mắt là sử dụng hết hạn ngạch xuất lúa gạo 80.000 tấn/năm với suất thuế quan 0% theo Hiệp định thương mại tự do Việt Nam - EU (EVFTA). Đặc biệt nên phát triển các loại gạo thơm cấp cao, nhiều giá trị đang được người tiêu thụ châu Âu ưa chuộng.

Tìm “cơ trong nguy” từ xung đột Nga - Ukraine, đây là thời điểm rất tốt để các DN Việt Nam tăng xuất khẩu gạo vào thị trường EU.

XK gạo từ Việt Nam sang EU trong quý 1/2022 được đánh giá là khá khả quan. Chỉ tính riêng chưa đầy 2 tháng đầu năm năm 2022 đã mang về hơn 314 triệu USD, tăng hơn 36% về khối lượng và 19,6% về giá trị so với cùng kỳ năm trước

Trong số các nguồn cung cấp gạo vào EU, giá gạo của Việt Nam tăng mạnh nhất, với mức tăng hơn 20%. Gạo thơm được miễn thuế 30.000 tấn, giảm được 175 euro một tấn, tạo điều kiện cạnh tranh tốt hơn cho gạo Việt Nam.

Ông Nguyễn Như Cường, Cục trưởng Cục Trồng trọt (Bộ NN&PTNT), cho biết gạo thơm Việt Nam khi xuất sang EU được miễn thuế 30.000 tấn, giảm được 175 euro/tấn đã tạo ra điều kiện cạnh tranh tốt hơn cho gạo Việt. Như hồi năm 2021 Việt Nam đã XK trên 60% của 30.000 tấn mà phía EU cấp hạn ngạch. Do vậy, chúng ta còn tiềm năng rất lớn cho việc XK gạo thơm vào EU.

Thị trường EU rộng mở nhưng thách thức lớn cho ngành lúa gạo giữa xung đột Nga - Ukraine, đại dịch Covid-19 cùng nhiều yếu tố khác đã tác động dây chuyền làm cho xăng dầu, giá phân bón, thuốc bảo vệ thực vật tăng giá đến 30% dẫn đến giá thành sản xuất tăng cao, khiến cho lợi nhuận của người nông dân giảm đi.

Hồi năm ngoái, chi phí sản xuất lúa gạo đã tăng 20 - 30% và năm nay cũng khó tránh được áp lực này. Theo ông Cường, ngoài ứng phó với những bất ổn thì giải pháp về mặt canh tác, làm sao điều tiết giảm được đầu vào để tăng giá trị, tăng sức cạnh tranh cho lúa gạo Việt là rất quan trọng.

Còn theo ông Trần Thanh Hải, Phó cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương), bên cạnh lợi thế của EVFTA thì chúng ta cũng phải tự nâng cao chất lượng hạt gạo Việt và thay đổi cách tiếp cận thị trường nhằm chiếm lĩnh, mở rộng thị phần nhiều hơn nữa.

Ngoài XK gạo, Ts. Trần Quốc Hùng cho rằng trước những nguy cơ từ xung đột Nga - Ukraine lại là cơ hội tốt để các DN Việt gia tăng XK các loại nông phẩm khác sang thị trường EU. Bởi vì nhu cầu nông sản thực phẩm ở EU đang tăng với mỗi năm nhập khoảng 160 tỷ USD.

Theo ông Hùng, trong xung đột Nga - Ukraine, vì cấm vận hàng hóa Nga, quay lưng lại với các sản phẩm từ Nga, cho nên EU đang cần có nguồn cung cấp ngũ cốc và nông phẩm thay thế. Cho nên các DN xuất khẩu nông sản Việt cần tập trung nâng cao thị phần của mình trong thị trường EU.

Cá tra biến “nguy” thành “cơ”

Hiện nay các nhà XK thủy sản của Việt Nam cũng đang theo dõi sát tình hình diễn biến xung đột Nga - Ukraine liệu có tác động như thế nào đến nhu cầu tiêu thụ thủy sản ở EU, cùng các lệnh trừng phạt, sự quay lưng của các nhà bán lẻ EU đối với các sản phẩm thủy sản từ Nga.

Chẳng hạn như philê cá minh thái có nguồn gốc từ Nga chiếm khoảng 60% nhập khẩu của EU từ cách đây 2 năm. Tuy nhiên, Undercurrent News có dẫn lời một khách hàng lớn ở EU cho rằng không có cách nào để bù đắp thiếu hụt nếu cá minh thái hoặc cá tuyết của Nga bị chặn. Sẽ có những kệ hàng trống nếu có lệnh cấm đối với cá Nga.

Theo Undercurrent News, các siêu thị bán lẻ Asda và Wm Morrison của Vương quốc Anh hiện đang loại bỏ một số sản phẩm cá của Nga khỏi kệ bán hàng. Tesco, nhà bán lẻ lớn nhất của Vương quốc Anh, đã cam kết ngừng mua các sản phẩm của Nga. Còn trước đó, tại Đan Mạch, chuỗi siêu thị EU giá rẻ Netto đã ngừng bán các sản phẩm của Nga ngay khi có xung đột Nga - Ukraine.

Với những trường hợp xảy ra như trên, lại là cơ hội cho XK cá tra từ Việt Nam gia tăng XK vào EU trong thời điểm này. Nhất là khi việc XK cá tra của Việt Nam sang thị trường Nga phải tạm ngưng vì chiến sự.

Như thông tin từ Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản (Vasep), đặc biệt là sau khi Nga mở chiến dịch quân sự đặc biệt tại Ukraine thì tình hình XK cá tra Việt Nam sang thị trường này đang tạm thời bị gián đoán và gặp rất nhiều khó khăn.

Một số DN lớn XK cá tra đi Nga cho biết sau khi các nước phương Tây đưa ra một loạt các biện pháp trừng phạt tài chính nhắm vào các ngân hàng Nga thì đồng Ruble mất giá mạnh nên nhiều nhà nhập khẩu từ Nga không muốn trả tiền đơn hàng. Tình hình thanh toán qua các ngân hàng của các DN gần như tê liệt.

Hiện nay, các DN tạm ngưng kí các đơn hàng cá tra XK đi Nga cho dù nhiều nhà nhập khẩu vẫn mong muốn tiếp tục hợp tác mà không bị gián đoạn. Các hãng tàu biển cũng đã thông báo không nhận vận chuyển container hàng đi Nga vì rủi ro rất cao khi các lô hàng có thể bị giữ lại tại cảng Rotterdam (Hà Lan) trước khi tới được hai cảng biển lớn của Nga là Saint Petersburg và Vladivostok.

Cho nên, trước khó khăn với thị trường Nga và biến động thị trường ở EU đối với cá Nga thì đây là thời điểm để các DN xuất khẩu cá tra biến “nguy” thành “cơ”, chủ động kết nối với các nhà nhập khẩu lớn nhằm quay lại “đường băng” tăng trưởng ở thị trường EU sau quãng thời gian chịu ảnh hưởng bởi đại dịch Covid-19.

Thế Vinh