4 B-52 Mỹ tan xác, hé lộ cách đánh xuất sắc của người Anh hùng - Kỳ tích chưa từng có

LTS: Đại tá, Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân Đinh Thế Văn nguyên là chỉ huy tiểu đoàn tên lửa 77, đơn vị lập công xuất sắc bắn rơi 4 máy bay ném bom chiến lược B-52 trong chiến dịch bảo vệ Hà Nội 12 ngày đêm cuối năm 1972. Sau khi nghỉ hưu, ông say mê với nghề rối nước của quê hương, trở thành nghệ nhân nổi tiếng góp phần hồi sinh làng rối nước Đào Thục.

Xin trân trọng giới thiệu cùng bạn đọc bài viết về Đại tá Đinh Thế Văn của Thiếu tá, nhà văn Phạm Vân Anh - Cục Chính trị, Bộ Tư lệnh Bộ đội Biên phòng.

"Đánh theo cách của Văn" bắn hạ 4 "pháo đài bay" B-52

Buổi biểu diễn Thủy đình làng Đào Thục, xã Thụy Lâm, huyện Đông Anh, Hà Nội hôm nay có một màn rối nước đặc biệt: Tiếng loa bật lớn giọng báo động quen thuộc "Đồng bào chú ý, máy bay địch đang tiến về Hà Nội...".

Tác giả - Thiếu tá, nhà văn Phạm Vân Anh, Cục Chính trị, Bộ Tư lệnh Bộ đội Biên phòng

Trên sân khấu mặt nước, những chiếc máy bay rối được điều khiển bằng dây rối bởi các nghệ nhân phía sau hậu đài bay lượn trên mặt nước cùng với âm thanh gầm thét biểu trưng cho những chiếc B-52 quần đảo trên bầu trời Hà Nội.

Trên mặt nước, các con rối trong vai các chiến sĩ dân quân tự vệ, bộ đội tên lửa chiến đấu bảo vệ Thủ đô. Từ mặt nước, một "quả tên lửa" rối vút lên bắn trúng chiếc "pháo đài bay" B-52. Khán giả vỗ tay hò reo khi "rối" ta bắn trúng "rối" địch.

Khó có thể đoán được rằng: Ông lão 85 tuổi người gầy mảnh, ánh mắt tinh anh đang sì sụp dưới nước sau hậu đài cùng hàng chục con rối kia lại là người anh hùng đã góp công làm nên chiến thắng B-52 lịch sử trên bầu trời Hà Nội.

Giờ đây, ông đang cùng các nghệ nhân làng rối Đào Thục kể lại câu chuyện của chính mình cùng đồng đội cách đây hơn 40 năm.

Dưới khán đài hôm nay, cũng có những khán giả đặc biệt: Đó là những cựu chiến binh tên lửa, radar, đã sát cánh chiến đấu cùng Đinh Thế Văn trong những ngày nóng bỏng tháng 12 năm 1972.

Mở màn tiết mục múa rối "Hà Nội 12 ngày đêm"

Trong căn nhà giản dị của người cựu chiến binh Đinh Thế Văn nằm nép mình bên dòng sông Cà Lồ mướt mát đôi bờ hoa trái, những câu chuyện về đời quân ngũ đáng tự hào của một người lính "súng gươm vất bỏ lại hiền như xưa" mở dần từng năm tháng xen giữa vị ngọt bùi của ngô đồng mới trảy.

Là người con của mảnh đất "Nước Đào Thục vừa trong vừa mát. Đường Đào Thục sạch đẹp bàn cờ", "lão chiến sĩ" kiêm "lão nghệ nhân" Đinh Thế Văn mới 16 tuổi đã lên đường theo hai anh tham gia kháng chiến chống Pháp.

Vừa gầy ốm vừa thiếu tuổi, song anh chàng "bé hạt tiêu" ấy đã vượt Pha Đin lên Tây Bắc, cùng anh em "cơm vắt ngủ hầm" để tham gia chiến dịch Điện Biên Phủ lẫy lừng. Khi đi, Văn mang theo vài bộ quần áo và cây đàn măng-đô-lin và xin gia nhập đội thanh niên xung phong ở mặt trận làm nhiệm vụ đục đá, gài mìn mở đường chiến dịch.

Không lâu sau đó, Văn được chuyển sang đơn vị pháo binh, tập bắn súng cối và từng lập được chiến công ở mặt trận Điện Biên Phủ.

Khi cờ Tổ quốc bay trên nóc hầm Đờ-cát, cũng là lúc Đinh Thế Văn cũng vừa tròn 17 tuổi đời với 2 năm tuổi lính, tích lũy được ít nhiều kinh nghiệm chốn sa trường.

Những kỉ niệm được học hỏi và chiến đấu cùng các thế hệ những người lính Điện Biên luôn theo ông đến tận bây giờ.

Nhắc đến ký ức một thời, Đại tá Đinh Thế Văn khẽ khàng đứng dậy thắp nén hương thơm trên bàn thờ cha mình là cụ Đinh Văn Viết - một nghệ nhân rối nước có tiếng của làng Đào Thục, rồi lần giở những bức ảnh kỷ niệm của gia đình, ánh mắt trầm tư.

Ông bùi ngùi kể rằng: "Sau chiến thắng Điện Biên Phủ, bố tôi rưng rưng đón ba đứa con trai trong đoàn quân thắng trận trở về. Ông mừng tủi dự liệu rồi đây cậu con trai út sẽ theo ông ra đình diễn rối nước, kế thừa nghề tổ của tiền nhân Đào Thục để lại.

Và bố tôi cũng đã bắt đầu truyền dạy những lòng bản của nghề cho con trai. Nhưng khi kháng chiến chống Mỹ nổ ra, chính bố tôi lại động viên con tiếp tục đường binh nghiệp".

Mong muốn giản dị của người cha nghệ nhân rối nước, phải 40 năm sau mới có thể thực hiện. Đinh Thế Văn tái ngũ, trở thành người lính tên lửa phòng không bảo vệ Hà Nội.

Năm 1972, sau thất bại nặng nề trong chiến tranh phá hoại lần thứ nhất, Mỹ tăng cường thực hiện chiến tranh phá hoại lần thứ hai với quy mô và cường độ đánh phá hơn hẳn.

Từ ngày 6/4 đến ngày 29/12/1972, bằng thủ đoạn đánh phá tàn bạo và xảo quyệt, Mỹ đã ném xuống miền Bắc 210.000 tấn bom đạn có sức phá hoại và sát thương lớn với.

Đại tá - Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân Đinh Thế Văn

Đặc biệt, từ ngày 18 đến hết ngày 29/12/1972, Mĩ mở cuộc tập kích chiến lược không quân bằng máy bay B-52 vào thủ đô Hà Nội, thành phố Hải Phòng và một số thành phố khác ở miền Bắc nước ta.

Trải qua 12 ngày đêm chiến đấu vô cùng dũng cảm và mưu trí, quân và dân miền Bắc đã chiến thắng vẻ vang bắn rơi hàng trăm máy bay các loại, tiêu diệt và bắt sống hàng trăm giặc lái, bắn cháy 9 tầu chiến.

Trong chiến thắng chung đó, quân và dân Thủ đô Hà Nội đã lập nên một "Điện Biên Phủ trên không" bắn rơi hàng chục máy bay B-52, F-111, cùng nhiều máy bay phản lực khác. Ngày 15-1-1973, Hoa Kỳ tuyên bố chấm dứt toàn bộ việc ném bom, bắn phá, thả mìn miền Bắc Việt Nam.

Lúc đó, Đinh Thế Văn là thượng úy, tiểu đoàn trưởng tiểu đoàn 77, trung đoàn 257. Ông chỉ huy đơn vị tên lửa SAM-2 đóng quân ở trận địa Chèm, với nhiệm vụ đón đánh máy bay Mỹ từ hướng Tây Bắc. Tiểu đoàn 77 đã lập công xuất sắc, bắn rơi 4 chiếc "pháo đài bay" B-52, được tuyên dương Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân.

Bộ đội tên lửa SAM-2. Ảnh minh họa

Một ngày đầu Đông, chúng tôi đến trận địa Chèm cùng các cựu chiến binh. Những "nguyên mẫu" của vở rối "Bắn rơi B-52" giờ đây đều ở tuổi xưa nay hiếm. Kíp trắc thủ năm xưa giờ còn lại 3 người là Đại tá Đinh Thế Văn - tiểu đoàn trưởng tiểu đoàn 77, Thượng tá Nguyễn Mạnh Quyền - nguyên trắc thủ chuẩn bị đạn, Lưu Ngọc Tính - nguyên trắc thủ đài radar P-12.

Họ lặng lẽ cùng nhau đi trên đồi cỏ trận địa Chèm thuộc tiểu đoàn tên lửa 77, nay vẫn là khu vực phòng thủ quan trọng của Hà Nội. Cách đây 44 năm, đây chính là nơi họ đã đưa ra lời giải đầu tiên trước thách thức của "siêu pháo đài bay" B-52.

Chứng kiến lại những tháng ngày chiến đấu anh dũng của mình và đồng đội được tái hiện trên sóng nước thủy đình, cựu chiến binh Lưu Ngọc Tính - Nguyên trắc thủ đài radar P-12 đã rất phấn khởi như gặp lại chính mình trong tích rối hôm nay.

Ông chia sẻ: "Lúc đó tiểu đoàn tên lửa 77 của chúng tôi đã đọ sức và bắn rơi gần như tất cả những loại máy bay hiện đại nhất của Mỹ lúc bấy giờ, kể cả những loại mà Mỹ cho rằng tên lửa Việt Nam không thể đánh được.

Hồi đó đối mặt với B-52 đâu phải là điều đơn giản. Đi kèm B-52 là hàng chục máy bay khác có nhiệm vụ bảo vệ B-52 vào bầu trời Hà Nội và các thiết bị gây nhiễu nhằm đánh lạc hướng ra-đa của ta.

Đồng thời các loại máy bay bảo vệ B-52 không ngừng lùng sục để đánh trả các trận địa ra-đa, tên lửa, pháo cao xạ.

Có người hỏi chúng tôi có bị bất ngờ khi B-52 đánh vào Hà Nội không? Câu trả lời là không! Chúng tôi bình tĩnh chờ chúng đến, tất cả đã sẵn sàng".

Đại tá Đại tá Đình Thế Văn nhớ lại:"Chúng tôi hồi hộp vô cùng. Tim như muốn vỡ ra khi nghe còi báo động vang lên và tiếng của những chàng trắc thủ báo cáo về tọa độ của từng tốp B-52 lừ lừ tiến vào Hà Nội.

Chúng tôi như những cậu học trò bước vào phòng thi, dù "ôn tập" đã khá nhuần nhuyễn và tự tin, song thật khó để biết rằng "đề thi" ấy liệu chúng tôi có giải được không? Và rồi, từng "bài toán" một, chúng tôi lần lượt tìm ra đáp số".

23h ngày 18/12/1972, một tốp B-52 hiện lên màn hình. Đến cự ly 32km, tiểu đoàn trưởng Đinh Thế Văn cho phát lệnh phóng. Hai quả tên lửa lao vào trời đêm, đạn gặp mục tiêu ở cự ly 23km, nổ tung. Và máy bay B-52 đã được thông báo rơi tại xã Tam Hưng, Thanh Oai, Hà Tây. Đó là "chiến công" tiêu diệt B-52 đầu tiên của Đinh Thế Văn.

Ánh mắt anh em trong kíp trắc thủ như bừng lên ngọn lửa chiến thắng. Dẫu trước đây bộ đội tên lửa đã nhiều lần bắn trúng B-52 song đây là lần đầu tiên quân dân miền Bắc có thể sờ tận tay, nhìn tận mắt "pháo đài bay" B-52 của không lực Mỹ nổ tung trên bầu trời.

Thượng tá Nguyễn Mạnh Quyền - Nguyên Trắc thủ chuẩn bị đạn, Tiểu đoàn 77 đã nhận xét về cách đánh "vượt trước nửa góc mà tiểu đoàn trưởng Đinh Thế Văn sáng tạo như sau:

"Vấn đề xác định nhiễu như đã nói ở trên là yếu tố then chốt quyết định thành bại của một trận đánh. Song khi ra đa của ta rà nhiễu thì cũng đồng thời phát ra tín hiệu khiến các máy bay hộ tống B-52 phát hiện trận địa của ta để bắn trả.

Vì thế, khi đội hình B-52 bay vào khu vực kiểm soát khoảng 32km, xác định được hướng bay của chúng, ta tắt rađa và phát lệnh cho tên lửa lao lên. Bắn như thế, thuật ngữ quân sự gọi là "vượt trước nửa góc", giống như bắn đón đầu. Cách đánh này đã giúp chúng tôi bắn rơi B-52 trên bầu trời Hà Nội".

Kíp chiến đấu đầu tiên bắn bằng phương pháp Vượt nửa góc (từ phải sang): Đỗ Đình Tân (trắc thủ phương vị); Đinh Thế Văn (tiểu đoàn trưởng), Nguyễn Văn Đức (sĩ quan điều khiển), Lưu Văn Mộc (trắc thủ góc tà), Phạm Hồng Hà (trắc thủ cự ly).

"Đánh theo cách của Văn" - Bảo tàng Quân chủng Phòng không - Không quân có một cuốn sổ ghi lại cách đánh B-52 của quân dân ta trên mọi mặt trận, trong đó có 4 trang tường thuật lại cách đánh độc đáo này.

So với cách đánh "bắn ba điểm" được huấn luyện kĩ lưỡng, cách đánh "vượt nửa góc" do tiểu đoàn trưởng Đinh Thế Văn chỉ đạo anh em thực hiện nguy hiểm hơn rất nhiều do máy bay địch có thể dùng tên lửa tấn công trận địa nếu ta không tắt sóng radar kịp thời, đòi hỏi các trắc thủ phải thao tác nhanh gọn, dứt điểm và có sự phối hợp đồng bộ và trên hết là phải có lòng dũng cảm.

Ngay khi khói bom vừa dứt, chủ tịch nước Tôn Đức Thắng lẫn Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã có mặt tại trận địa Chèm của Đinh Thế Văn, để nghe vị tiểu đoàn trưởng này báo cáo cách đánh B-52 khá kỳ lạ ấy.

Thượng tá Trương Bảo Anh, Trung đoàn trưởng trung đoàn tên lửa257 - Đoàn Cờ Đỏ anh hùng, thuộc Sư đoàn Phòng không 361, người kế nhiệm đại tá Đinh Thế Văn chỉ huy các hoạt động bảo vệ bầu trời Hà Nội tại trận địa Chèm hôm nay đã rất đỗi tự hào khi nói về chiến công của người đi trước:

"Có thể nói, từ chiến công đầu tiên, cách đánh "vượt trước nửa góc" của Tiểu đoàn 77 đã thành một trong những cách đánh ưu việt của bộ đội tên lửa trong chiến dịch 12 ngày đêm Hà Nội.

Sau đó, ngày 20 và rạng sáng 21, tiểu đoàn đã đánh 4 trận bằng 8 quả tên lửa đã tiêu diệt 2 chiếc B-52. Đến đêm 26 tháng 12 tiểu đoàn tiếp tục đánh 3 trận và được công nhận bắn rơi 1 chiếc B-52.

Với thành tích này, tiểu đoàn 77 trở thành một trong hai đơn vị phòng không bắn rơi nhiều máy bay B-52 nhất của quân chủng và được Nhà nước phong tặng danh hiệu đơn vị anh hùng. Đại tá Đinh Thế Văn cũng đã được tặng thưởng huân chương chiến công hạng nhất".

Tiểu đoàn trưởng Đinh Thế Văn (người đội mũ mềm) thuyết minh cách đánh cho Chủ tịch Tôn Đức Thắng và Đại tướng Võ Nguyên Giáp ngay sau chiến công tiêu diệt B-52

Thắng giặc trời về giữ hồn dân tộc

Năm 1989, Đại tá Đinh Thế Văn nghỉ hưu, và bắt tay vào thực hiện lời hứa năm xưa với cha mình, mà vì chiến tranh đã trễ hẹn mấy chục năm. Bàn tay cầm súng bao năm giờ đây lại bắt đầu làm quen với những con rối quê mình.

Thời điểm đó, đình làng bị tàn phá nặng nề, thủy đình cũng không còn và người phường rối cũng tản mát mỗi người mỗi nghề. Cùng với các nghệ nhân và các vị trưởng bối trong làng, vị đại tá về hưu đã dành thời gian đi gặp gỡ nhân dân, chính quyền địa phương và các cơ quan đoàn thể những mong tìm cách phục dựng lại nghề tổ.

Bác kể rằng, ngày xưa con rối còn thô sơ và sân khấu chỉ được dựng bằng cột tre với tấm cót. Có khi, diễn được vài lần là tất cả bị hư hỏng, mục nát hết. Bên cạnh đó, các nghệ nhân phường rối xưa kia có một nguyên tắc là chỉ truyền nghề cho con trai hoặc con dâu nên phải có một cuộc vận động thay đổi nhận thức để nghệ nhân lớn tuổi bằng lòng đào tạo lớp trẻ trong làng kế nghiệp.

Rồi từ việc sưu tập lại những bộ rối nước đã lâu không sử dụng để phục chế, tái tạo con rối mới đến việc quyên góp kinh phí để tu sửa lại thủy đình, nạo vét ao để làm sân khấu. Tiếp đó là cùng nhau ngồi bàn bạc, nhớ lại những tích trò xưa của các cụ từ kịch bản đến điệu bộ, nét mặt, lời thoại của các con rối…

Sau khi nghỉ hưu, Đại tá Đinh Thế Văn đã trở thành nghệ nhân, nỗ lực phục hồi làng rối nước Đào Thục

Năm 1990, nỗ lực của các lão nghệ nhân đã có kết quả khi phường rối dần hình thành, các nghệ nhân đi làm ăn xa cũng quay về giữ nghề tổ. Rối nước Đào Thục nổi danh bởi những trò diễn độc đáo mà các thế hệ nghệ nhân tiếp nối nhau sáng tạo để không trùng lặp với các phường rối khác.

Bên cạnh những tích trò cũ mang đậm màu sắc dân gian như "Ba khí giáo trò", "Lên võng xuống nước", "Trâu chui ống", "Phùng đánh hổ", "Dệt cửi"..., làng Đào Thục đã có những màn rối mới như "Rước ảnh Bác Hồ", "Hà Nội 12 ngày đêm", "Bộ đội biên phòng".

Nghệ nhân Đinh Thế Văn bên những quân rối nước. Ảnh: Phạm Vân Anh

Vượt mọi khó khăn, Đại tá Đinh Thế Văn và những nghệ nhân làng Đào Thục đã tìm ra lối đi riêng để giữ lại truyền thống rối nước. Những bạn trẻ của làng đã xây dựng website " Làng rối Đào Thục", thường xuyên cập nhật những thông tin về làng rối Đào Thục cũng như nghệ thuật múa rối và hoạt động biểu diễn của các làng nghề múa rối trong cả nước.

Không những vậy, phường rối Đào Thục cũng mạnh dạn đầu tư thêm hai thủy đình di động để đi biểu diễn ở những nơi xa.

Các tour du lịch bảo nhau đưa khách trong nước và quốc tế về thưởng lãm khung cảnh làng quê và nghệ thuật Việt. Từ năm 2010 đến nay, trung bình mỗi tháng, phường rối diễn trên dưới 10 suất - một con số không nhỏ với một làng rối nước từng suýt bị thất truyền.

Năm 2013, khi đã vào tuổi xưa nay hiếm, Đại tá Đinh Thế Văn được trao tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân vì những đóng góp của ông trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước.

Không lâu sau, ghi nhận công lao của đại tá, anh hùng LLVTND Đinh Thế Văn với văn hóa nghệ thuật dân tộc, Hội đồng Giải thưởng Ðào Tấn đã quyết định trao giải thưởng cao quý tặng này cho ông đúng dịp kỷ niệm 69 năm ngày thành lập Quân đội nhân dân Việt Nam và 41 năm ngày chiến thắng B52.

Đón nhận vinh dự ấy, nhân dân Đào Thục đã tổ chức một buổi lễ long trọng chúc mừng đứa con của làng đã hai lần làm rạng danh quê hương bằng những chiến công và tâm huyết.

Phường rối Đào Thục hiện đã được chuyển giao cho thế hệ sau gánh vác, còn nghệ nhân Đinh Thế Văn thường xuất hiện trong vai trò cố vấn kỹ thuật. Ông thực sự rất yên tâm khi phường rối làng mình đã có nhiều nghệ nhân trẻ nối nghề.

Từ trái tim đến với trái tim, từ tấm lòng đến với tấm lòng, tâm huyết, nghị lực của người anh hùng ấy đã có sức cộng cảm to lớn để cùng mọi người, dìu mọi người vượt qua thử thách, đạt được mong muốn. Người chiến binh giữ bầu trời Hà Nội năm xưa, nay tiếp tục giữ hồn dân tộc trong những màn rối nước.

Thiếu tá Phạm Vân Anh, Cục Chính trị, Bộ Tư lệnh Bộ đội Biên phòng