Bảo đảm công khai, minh bạch, hiệu quả trong mua sắm thuốc, thiết bị y tế

Chưa thể tháo gỡ bất cập

Về quy định mua thuốc để bán lẻ tại các nhà thuốc bệnh viện công lập (sửa đổi, bổ sung khoản 2 Điều 55 Luật Đấu thầu), dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quy hoạch, Luật Đầu tư, Luật đầu tư theo phương thức đối tác công tư và Luật Đấu thầu đề xuất bổ sung nội dung: “Đối với việc mua thuốc để bán lẻ tại cơ sở bán lẻ thuốc trong khuôn viên của cơ sở khám bệnh, chữa bệnh, trường hợp áp dụng mua sắm trực tiếp, chủ đầu tư được áp dụng nhiều lần đối với một hoặc nhiều loại thuốc; điều kiện áp dụng mua sắm trực tiếp trong từng lần đáp ứng quy định tại khoản 2 Điều 25 của Luật này”.

Theo Báo cáo thẩm tra dự án Luật, Ủy ban Kinh tế đề nghị Chính phủ giải trình, làm rõ cơ chế kiểm tra, giám sát nhằm bảo đảm tính công khai, minh bạch, phòng ngừa tình trạng lợi dụng chính sách và bảo đảm hiệu quả kinh tế khi đề xuất áp dụng mua sắm trực tiếp nhiều lần.

ĐBQH Trần Khánh Thu (Thái Bình) phát biểu. Ảnh: Lâm Hiển

Theo ĐBQH Trần Khánh Thu (Thái Bình), Tờ trình số 675 của Chính phủ đã nêu lý do cần sửa đổi, bổ sung khoản 2 Điều 55 của Luật Đấu thầu về quy định mua thuốc bán lẻ tại nhà thuốc bệnh viện công lập vì việc mua thuốc để bán lẻ tại nhà thuốc bệnh viện sử dụng nguồn thu hợp pháp nên vẫn thuộc đối tượng áp dụng của Điều 2 Luật Đấu thầu và thực tế đã gặp khó khăn khi thực hiện. Tuy nhiên, nếu điều chỉnh như dự thảo Luật là áp dụng mua sắm trực tiếp thì chưa thể tháo gỡ được những bất cập đối với việc tổ chức mua sắm nói chung tại các cơ sở y tế công lập, trong đó có mua thuốc cho các cơ sở bán lẻ thuốc của nhà thuốc bệnh viện.

Đại biểu Trần Khánh Thu nêu rõ, mua sắm trực tiếp cũng là một hình thức lựa chọn nhà thầu nên vẫn cần phải thực hiện các quy định, trình tự của việc lựa chọn nhà thầu như: xây dựng kế hoạch và khó xác định được nhu cầu để xây dựng kế hoạch; tổ chức thẩm định, phê duyệt kế hoạch; lựa chọn nhà thầu; phát hành hồ sơ yêu cầu, đánh giá hồ sơ, đề xuất và thẩm định; phê duyệt kết quả lựa chọn nhà thầu.

“Thời gian các bước không thể cắt ngắn đi được, trong khi nhà thuốc bệnh viện không chỉ phục vụ người bệnh nội trú mà còn phục vụ người bệnh ngoại trú, người nhà người bệnh và các đối tượng khác. Bên cạnh đó, hiện nay cũng chưa có mẫu hồ sơ yêu cầu đối với hình thức mua sắm trực tiếp”, đại biểu nêu thực tế.

ĐBQH Trần Thị Nhị Hà (Hà Nội) phát biểu. Ảnh: Lâm Hiển

Ở khía cạnh khác, ĐBQH Trần Thị Nhị Hà (Hà Nội) nêu rõ, cơ sở bán lẻ thuốc tại các cơ sở khám bệnh, chữa bệnh là nơi cung cấp thuốc, thiết bị y tế, mỹ phẩm, thực phẩm chức năng và các hàng hóa thiết yếu khác trong khuôn viên cơ sở khám bệnh, chữa bệnh. Do các đặc thù, nhà thuốc bệnh viện bán thuốc theo nhu cầu người bệnh, không dự trù trước được về danh mục, số lượng mô hình bệnh tật cũng liên tục thay đổi, do đó, rất khó để đề xuất được kế hoạch lựa chọn nhà thầu. Thiếu thuốc tại nhà thuốc bệnh viện buộc người dân phải đi mua bên ngoài, vừa bất tiện, vừa khó kiểm soát được chất lượng và giá cả, ảnh hưởng đến quyền tiếp cận dịch vụ y tế tốt nhất.

Nên giao cơ sở khám, chữa bệnh, cơ sở y tế quyết định hình thức mua sắm

Quy định tại khoản 1 Điều 2 và khoản 2 Điều 55 của Luật Đấu thầu được các đại biểu nhận định là đã gây ra không ít lúng túng cho các bệnh viện do việc mua thuốc của nhà thuốc bệnh viện cũng sử dụng nguồn thu hợp pháp. Theo khoản 1 Điều 2, tất cả các hoạt động lựa chọn nhà thầu có sử dụng nguồn vốn từ nguồn thu hợp pháp của đơn vị đều phải áp dụng Luật Đấu thầu, trong khi quy định tại Khoản 2 Điều 55 cho phép cơ sở tự quyết định việc mua sắm.

Đại biểu Trần Thị Nhị Hà cho biết, khi triển khai, thực tế đã có rất nhiều Sở Y tế và các cơ sở khám bệnh, chữa bệnh gửi công văn tới Bộ Y tế, Bộ Kế hoạch và Đầu tư phản ánh khó khăn, bất cập, đề nghị hướng dẫn nội dung này. Thực tế, các nhà thuốc bệnh viện đang thiếu rất nhiều các loại thuốc, thiết bị y tế để phục vụ cho nhu cầu của người dân. Ngoài thuốc, nhà thuốc bệnh viện còn có một số mặt hàng khác như thiết bị y tế, mỹ phẩm, thực phẩm chức năng, các sản phẩm bổ sung thực phẩm, dinh dưỡng... đều là những mặt hàng thiết yếu phục vụ trực tiếp cho bệnh nhân và người nhà bệnh nhân.

Quang cảnh phiên họp. Ảnh: Lâm Hiển

Từ những phân tích nêu trên, đại biểu Trần Thị Nhị Hà kiến nghị sửa đổi khoản 2 Điều 55 theo hướng: đối với việc mua vaccine để tiêm chủng theo hình thức dịch vụ; mua thuốc, thiết bị y tế, mỹ phẩm, thực phẩm chức năng, hàng hóa thiết yếu khác tại cơ sở bán lẻ trong khuôn viên cơ sở khám bệnh, chữa bệnh công lập thì cơ sở khám bệnh, chữa bệnh tự quyết định việc mua sắm bảo đảm công khai, minh bạch, hiệu quả kinh tế, trách nhiệm giải trình mà không phải áp dụng các hình thức lựa chọn nhà thầu theo quy định tại Luật Đấu thầu.

Đồng thời, nhằm bảo đảm tính logic giữa các điều khoản, đại biểu kiến nghị sửa khoản 1 Điều 2 theo hướng: "Hoạt động lựa chọn nhà thầu có sử dụng vốn ngân sách nhà nước theo quy định của Luật Ngân sách nhà nước vốn từ nguồn thu hợp pháp theo quy định pháp luật của các cơ quan nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập, trừ trường hợp quy định tại khoản 2 Điều 55 của luật này".

ĐBQH Phạm Khánh Phong Lan (TP. Hồ Chí Minh) phát biểu. Ảnh: Lâm Hiển

Nhà thuốc bệnh viện là “cứu cánh” khi bệnh nhân đến bệnh viện khám, chữa bệnh dịch vụ, mua thuốc trong nhà thuốc bệnh viện cũng phần nào yên tâm hơn. Nhấn mạnh điều này, ĐBQH Phạm Khánh Phong Lan (TP. Hồ Chí Minh) cho rằng, không cần thiết phải đưa vào luật những quy định về mua sắm trực tiếp. “Luật đã như vậy, có mua kiểu gì vẫn phải đáp ứng các quy định tại khoản 2 Điều 25 Luật Đấu thầu, nhưng nếu đưa vào thì chúng ta sẽ lại hiểu là phải đấu thầu mới có mua sắm trực tiếp”, đại biểu nói.

Do đó, đại biểu Phạm Khánh Phong Lan đề nghị, khi nghị định và các thông tư hướng dẫn ra đời cho khối nhà thuốc bệnh viện, có thể sửa đổi theo hướng đại biểu Trần Thị Nhị Hà đã đề nghị. Trường hợp vẫn giữ nguyên không điều chỉnh thì phải hiểu theo nghĩa rộng hơn, tức là nhà thuốc bệnh viện tự quyết định việc mua sắm, tự lựa chọn hình thức.

“Thực tế trên thị trường vừa qua chúng ta cũng đã thấy, tại sao bao nhiêu năm không thiếu thuốc mà bây giờ mới thiếu? Mục tiêu tiên quyết vẫn là phải bảo đảm việc nâng cao sức khỏe của người dân, bảo đảm thuốc chất lượng, nếu chỉ chuyên chú vào chuyện giảm giá thì sẽ là tiền đề của việc giảm chất lượng”, đại biểu Phạm Khánh Phong Lan thẳng thắn.

Ngoài ra, nhà thuốc bệnh viện hoạt động theo hình thức kinh doanh có đóng thuế nên việc hàng hóa được bán tại đây bao gồm cả chi phí tổ chức đấu thầu và các chi phí, các loại thuế, phí của cơ sở kinh doanh thì sẽ bị tính trên giá thành sản phẩm và người dân sẽ lại bị chịu tăng thêm chi phí này. Nguồn thu hợp pháp của đơn vị tự chủ công lập còn có nguồn thu từ các hoạt động dịch vụ khác như căng tin, tạp hóa... Vậy, nếu áp dụng theo phạm vi Điều 2 của Luật Đấu thầu thì các sản phẩm hàng hóa cũng thuộc đối tượng áp dụng.

Nêu thực tế này, đại biểu Trần Khánh Thu đề nghị sửa lại Khoản 2, Điều 55 theo hướng: đối với việc mua thuốc không thuộc danh mục thuốc do quỹ bảo hiểm y tế chi trả, mua vaccine để tiêm chủng theo hình thức dịch vụ, mua hàng hóa để bán lẻ (bao gồm cả mua thuốc để bán lẻ tại cơ sở bán lẻ thuốc trong khuôn viên cơ sở khám bệnh, chữa bệnh công lập) thì cơ sở khám bệnh, chữa bệnh, cơ sở y tế tự quyết định việc mua sắm trên cơ sở bảo đảm công khai, minh bạch, hiệu quả kinh tế và trách nhiệm giải trình.

Minh Trang