Bốc thăm ngẫu nhiên môn thi thứ 3 vào 10: Có cả ưu và nhược điểm

Bộ Giáo dục và Đào tạo đang lấy ý kiến góp ý một số nội dung dự kiến sửa đổi, bổ sung Quy chế tuyển sinh trung học cơ sở và tuyển sinh trung học phổ thông đang nhận được sự quan tâm đặc biệt của dư luận.

Theo dự kiến của Bộ, về phương thức thi tuyển, dự thảo đưa ra phương án thi là 3 môn, gồm: Toán, Ngữ văn và 1 môn thi do Sở Giáo dục và Đào tạo tổ chức bốc thăm ngẫu nhiên trong số các môn học còn lại thuộc chương trình giáo dục phổ thông cấp Trung học cơ sở.

Việc bốc thăm sẽ do Sở Giáo dục và Đào tạo tổ chức, bao gồm sự tham gia của lãnh đạo Sở, đại diện các phòng ban trực thuộc, thanh tra Sở và những thành phần liên quan khác được mời. Kết quả bốc thăm phải được công bố trước ngày 31/3 hàng năm.

Kỳ thi tuyển sinh vào lớp 10 luôn là một kỳ thi đầy áp lực trong những năm qua do tỷ lệ cạnh tranh cao, khi chỉ khoảng 70% học sinh dự thi sẽ có cơ hội học tập ở các trường trung học phổ thông công lập. Vì vậy, dự kiến thay đổi trong kỳ thi vào lớp 10 của Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ngay lập tức thu hút sự quan tâm của đông đảo học sinh, phụ huynh và các nhà trường.

Kỳ thi tuyển sinh vào lớp 10 được đánh giá là một kỳ thi áp lực trong những năm qua do tỷ lệ cạnh tranh cao vào các trường trung học phổ thông công lập. Ảnh: Ngọc Ánh.

Khắc phục được tình trạng học lệch nhưng cũng tạo áp lực cho học sinh

Năm 2025 là năm đầu tiên lứa học sinh học theo chương trình giáo dục phổ thông mới sẽ thi vào lớp 10, trong khi ở chương trình mới, trung học cơ sở là bậc học giáo dục cơ bản, giáo dục toàn diện.

Vì vậy, việc Bộ Giáo dục và Đào tạo thay đổi quy chế thi và dự kiến bốc thăm thêm môn thi vào lớp 10 được cho là một trong những giải pháp nhằm chống tình trạng học lệch khi nhiều tỉnh, thành chỉ thi các môn Toán, Văn, Ngoại ngữ; dẫn đến học sinh không chú trọng học các môn còn lại.

Song, ở góc độ khác, phương án này cũng có thể gây ra căng thẳng cho phụ huynh, học sinh và xảy ra tình huống học sinh sẽ phải học thêm để luyện thi tất cả các môn học.

Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, thầy Nguyễn Quang Tùng - Hiệu trưởng Trường Trung học cơ sở và Trung học phổ thông M.V. Lô-mô-nô-xốp phân tích, phương án thi bao gồm hai môn bắt buộc là Ngữ văn và Toán, đồng thời bốc thăm môn thi thứ ba có cả ưu điểm lẫn nhược điểm.

Phương án này sẽ thống nhất được số môn thi trên cả nước, tránh lãng phí nguồn lực con người và kinh phí tổ chức khi có nơi thi tới 4, 5 môn. Đề xuất này cũng tránh việc học sinh chỉ chú trọng học đúng 3 môn và nhà trường chỉ tập trung cao độ dạy đúng 3 môn, khiến các em không được giáo dục toàn diện. Vì vậy, hình thức thi này sẽ giúp học sinh phải học đều nội dung của tất cả các môn tới hết chương trình.

Tuy nhiên, theo thầy Nguyễn Quang Tùng, nhược điểm của phương án này là việc bốc thăm và công bố môn thi thứ 3 muộn có thể sẽ tạo áp lực cho một nhóm phụ huynh và học sinh vùng đô thị, nơi mà tỷ lệ cạnh tranh vào lớp 10 trường công lập cao.

Có thể thấy, thời điểm công bố môn thi thứ 3 vào ngày 31/3 hàng năm, tức là cách kỳ thi chỉ 2-3 tháng, học sinh sẽ không có nhiều thời gian để ôn tập lượng kiến thức lớn của các môn này. Không chỉ vậy, mỗi học sinh sẽ có thế mạnh riêng ở từng môn học, rất hiếm cá nhân nào học tốt toàn diện. Chẳng hạn, nếu môn thi thứ 3 vào môn thuộc khối Khoa học tự nhiên thì các em học giỏi môn này sẽ “thở phào” còn các bạn có thiên hướng Khoa học xã hội sẽ rơi vào thế khó.

Dự kiến, phương thức thi tuyển gồm ba môn thi Toán, Ngữ văn và môn thi thứ ba được bốc thăm ngẫu nhiên trong số các môn còn lại của cấp trung học cơ sở. Ảnh: Việt Dũng.

Cùng chia sẻ về vấn đề bốc thăm môn thứ 3 làm phương án thi tuyển vào lớp 10, cô Trần Thị Minh Hải - Phó Hiệu trưởng Trường Trung học cơ sở Dịch Vọng Hậu (Hà Nội) cho rằng, việc Bộ Giáo dục và Đào tạo đề xuất thi 3 môn gồm Toán, Ngữ văn và môn thứ 3 lựa chọn theo hình thức bốc thăm ngẫu nhiên nhằm tạo ra một kỳ thi đảm bảo tính công bằng.

Điều này sẽ giúp học sinh nắm vững kiến thức chương trình học. Đồng thời, phương án này có thể giúp các em học đều các môn, tránh tình trạng học lệch, học tủ. Song, ở góc độ khác, phương án bốc thăm môn thi thứ 3 để tuyển sinh vào lớp 10 cũng cần cân nhắc thận trọng.

Ngoài ra, thời gian bốc thăm môn thứ 3 trước ngày 31/3 là quá muộn, học sinh chỉ còn khoảng 2 tháng để ôn luyện môn thứ 3, nhất là với những học sinh không có thế mạnh ở môn học đó, sẽ rất khó để cải thiện năng lực một cách nhanh chóng.

Do đó, cô Minh Hải đề xuất nên công bố môn thi thứ 3 sớm hơn, điều này giúp giảm áp lực, căng thẳng cho cả học sinh và phụ huynh. Bên cạnh đó, thay vì bốc thăm một môn cụ thể, Bộ có thể xây dựng các kỳ thi mang tính tích hợp nhiều môn học trong một bài thi, như vậy có thể đánh giá kiến thức liên môn, giúp học sinh phát triển kỹ năng tư duy toàn diện.

Có nên cố định môn thi thứ 3?

Hiệu trưởng Trường Trung học cơ sở và Trung học phổ thông M.V. Lô-mô-nô-xốp đề xuất phương án chọn cố định thi 3 môn Toán, Ngữ văn, Ngoại ngữ. Việc thi môn Ngoại ngữ vào lớp 10 cũng góp phần nâng dần năng lực ngoại ngữ cho học sinh ở các vùng kinh tế - xã hội còn nhiều khó khăn.

Trong bối cảnh hiện nay, có thể ấn định môn thi thứ 3 là môn Ngoại ngữ vì sẽ giúp tạo điều kiện thuận lợi cho tất cả học sinh khi bước vào cấp trung học phổ thông. Đây là môn học bắt buộc, bởi việc này cũng phù hợp với tinh thần Kết luận 91-KL/TW của Bộ Chính trị từng bước đưa tiếng Anh trở thành ngôn ngữ thứ hai trong trường học, phù hợp với bối cảnh công dân toàn cầu trong tương lai.

"Ba năm qua, Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh và nhiều địa phương khác chọn thi 3 môn Toán, Ngữ văn, Ngoại ngữ. Phương án này đã được học sinh và phụ huynh đều ủng hộ. Chất lượng người học luôn đảm bảo được phân luồng, đánh giá đúng. Thực tế đã chứng minh, kiểm nghiệm phương án này là hợp lý và phù hợp", thầy Quang Tùng nêu quan điểm.

Năm học 2024-2025 là năm đầu tiên học sinh lớp 9 thi tuyển lớp 10 theo chương trình Giáo dục phổ thông 2018. Ảnh: giaoduc.net.vn

Còn theo thầy Nguyễn Cao Cường - Hiệu trưởng Trường Trung học cơ sở Thái Thịnh (Hà Nội), phương án thi tuyển sinh vào lớp 10 bằng hai môn bắt buộc là Ngữ Văn và Toán cùng một môn bốc thăm là việc được thầy cô trong trường dự đoán từ trước.

Đồng tình với phương án tuyển sinh này, thầy Nguyễn Cao Cường lý giải, thứ nhất, dự thảo này có sự thống nhất với kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông năm 2025 (môn Toán và Ngữ văn bắt buộc, cùng với hai môn tự chọn).

Điều này tạo tính xuyên suốt trong quá trình dạy và học, với tinh thần không coi nhẹ hay đặt nặng môn nào, trong đó Ngữ văn và Toán là hai môn “xương sống”. Hơn nữa, với lứa tuổi ở bậc trung học cơ sở, ba môn thi lớp 10 là vừa phải, không nhất thiết thi 4 môn như trung học phổ thông.

Thứ hai, phương án này tạo sự tương đồng nhất định trong cả nước. Năm nay, kỳ thi vào lớp 10 theo chương trình giáo dục mới lần đầu được tổ chức, việc có một khung thống nhất về số lượng môn sẽ tạo thuận lợi trong định hướng giáo dục.

Năm học 2024-2025 là năm đầu tiên học sinh lớp 9 thi tuyển lớp 10 theo chương trình Giáo dục phổ thông 2018. Đến thời điểm này, mới chỉ có Sở Giáo dục và Đào tạo Hà Nội, Sở Giáo dục và Đào tạo Thành phố Hồ Chí Minh công bố cấu trúc, định dạng đề thi các môn.

Trong đó, Sở Giáo dục và Đào tạo Thành phố Hồ Chí Minh xây dựng cấu trúc đề thi 3 môn (Toán, Ngữ văn, Ngoại ngữ); Sở Giáo dục và Đào tạo Thành phố Hồ Chí Minh Hà Nội xây dựng thêm đề minh họa của các môn tích hợp là Khoa học tự nhiên, Lịch sử - Địa lý.

Lưu Diễm