Các luật về khen thưởng

Nguồn: ITN

Vào năm 2015, Trung tâm Người thổi còi quốc gia của Mỹ đã xuất bản báo cáo mang tên Các chương trình khen thưởng người tố giác: Khuôn khổ quốc tế về phát hiện tham nhũng và gian lận. Báo cáo xác định, các luật khen thưởng người tố giác của Mỹ có hiệu quả cao trong việc khuyến khích người tố giác, bao gồm cả người tố cáo ở các quốc gia trên khắp thế giới, báo cáo các hành vi gian lận, lãng phí và lạm dụng. Báo cáo phác thảo mô hình cho các luật tương tự về người tố cáo trên toàn cầu.

Trong khi nhiều quốc gia thông qua luật về người tố giác trong vài năm qua, chỉ một số nước có các chương trình khen thưởng cho người tố giác. Mỹ - nước có lịch sử lâu nhất về pháp luật khen thưởng cho người tố giác, đã ban hành luật khen thưởng đầu tiên thông qua việc sửa đổi Luật Cấm khai báo sai (FCA) vào năm 1986. Văn bản pháp lý này tỏ ra rất thành công kể từ đó. Từ năm 1986 đến năm 2020, các vụ tố giác theo FCA đã mang lại 46,5 tỷ USD cho Bộ Tài chính Mỹ. Trong số đó, những người tố cáo đã nhận được 7,8 tỷ USD tiền thưởng. Các luật khen thưởng khác của đất nước cờ hoa cũng thành công tương tự, chẳng hạn như Đạo luật Bảo vệ Người tiêu dùng và cải cách Phố Wall năm 2010 của Dodd-Frank đưa ra phần thưởng cho những người tố giác cung cấp thông tin cho Ủy ban Chứng khoán về bất kỳ công ty vi phạm luật chứng khoán nào. Thực tế, kể từ khi chương trình tố cáo Dodd-Frank của Ủy ban Chứng khoán Mỹ được thành lập vào năm 2011, các hành động thực thi từ báo cáo của người tố giác đã dẫn đến 2 tỷ USD tiền đền bù tài chính và hơn 720 triệu USD được trao cho những người tố giác. Trong hơn 30 năm qua, các nhà chức trách Mỹ trả tổng số giải thưởng hàng trăm triệu USD cho người thổi còi và số lượng các vụ án được giải quyết trong 10 năm qua luôn tăng đều đặn.

Các luật khen thưởng cho người thổi còi đã được ban hành gần đây ở Hàn Quốc, Ghana, Slovakia và Canada. Dù các chương trình khen thưởng này vẫn còn hạn chế, nhưng những thành công ban đầu cho thấy sức mạnh tiềm tàng của pháp luật về khen thưởng người tố giác toàn cầu trong công cuộc đấu tranh chống tham nhũng.

Tại Hàn Quốc, Cơ quan Thuế quốc gia duy trì hai chương trình khen thưởng cho phép những cá nhân có thông tin quan trọng về các hành vi vi phạm pháp luật về thuế báo cáo. Kể từ năm 2012, số vụ việc tăng lên mỗi năm và những người tố cáo đã được thưởng 44 triệu USD.

Năm 2014, Hiệp hội thuế Canada đã giới thiệu chương trình khen thưởng cho người tố giác để báo cáo gian lận thuế. Trong năm sau khi luật ra đời, thu nhập và tài sản ở nước ngoài chưa được báo cáo trước đây đã tăng gấp đôi. Năm 2015, Ontario trở thành tỉnh đầu tiên của Canada ban hành luật khen thưởng cho người tố giác hành vi báo cáo gian lận chứng khoán. Luật cho phép những người tố cáo các hành vi gian lận chứng khoán cho Ủy ban Chứng khoán Ontario nhận từ 5 - 15% tổng số tiền phạt. Tính đến năm 2020, chương trình nhận được hơn 200 báo cáo và ba giải thưởng gần nhất có tổng trị giá 7,5 triệu USD.

Trong khi đó, Luật Người tố giác của Ghana là đạo luật đầu tiên đưa ra phần thưởng cho người tố giác ở châu Phi. Vào năm 2020, Ghana cũng đưa ra các biện pháp khuyến khích mới cho những người tố giác, từ đó số lượng các báo cáo của người tố giác không ngừng được gia tăng. Tuy nhiên, chương trình tố giác của Ghana cũng bị hạn chế phần nào do các hành vi trả đũa đối với những người thổi còi.

Ngọc Minh