Canh tác hữu cơ: Câu hỏi còn bỏ ngỏ

Trở lại với chuyện “sạch” của rau củ quả, tôi đã có ít nhất 2 bài viết mang tính cảnh báo về sự trung thực của người sản xuất cho độ sạch của các loại sản phẩm của họ khi ra ngoài thị trường, kể cả được trưng trên kệ của hệ thống siêu thị uy tín: cần phải hiểu tính tương đối về độ sạch của rau củ quả, không hề đơn giản chút nào khi giải quyết tính hiệu quả kinh tế và tính an toàn.

Một nông dân trong xóm tôi đã giãi bày khi phải gần như tưới hóa chất lên hơn 1 ha rau cải củ bị hà ăn: “Nếu không, xem như tôi mất hết”. Dù không thắng lớn, nhưng củ cải của ông mùa đó vẫn to, trắng và tất nhiên, rất hấp dẫn người tiêu dùng. Nhưng 2 năm sau, diện tích đất ấy không gieo trồng được gì nữa.

Chi phí để có sản phẩm nông nghiệp sạch không hề rẻ, cộng thêm tính bấp bênh của các yếu tố lập địa nên quy mô nhỏ lẻ hay trung bình khó đầu tư hiệu quả. Giá bán các loại sản phẩm gọi là sạch không chênh lệch bao nhiêu so với sản phẩm cùng loại mà “không sạch” thực sự làm tôi rất nghi ngờ.

Vườn rau công nghệ cao của Công ty TNHH một thành viên Hương Đất An Phú (TP. Pleiku). Ảnh: Đức Thụy

Phương pháp hữu cơ đang là một khuynh hướng khá mạnh mẽ, hiện đã đạt diện tích 70 triệu ha trên toàn cầu. Canh tác hữu cơ của hầu hết các quốc gia đều được luật hóa bằng các quy định tiêu chuẩn khắt khe và được quản lý bằng các hiệp hội. Mỗi quốc gia lại có tiêu chuẩn riêng, một số nơi cho phép sử dụng vài chất tổng hợp, nơi khác lại cấm triệt để, thậm chí nguồn giống phải được khai thác từ cây mẹ có nguồn gốc hữu cơ. Những lý do thúc đẩy canh tác hữu cơ bao gồm các lợi thế về tính bền vững, sự cởi mở, tự túc, tự chủ độc lập, sức khỏe, an ninh lương thực và an toàn thực phẩm.

Trong khi đó tại nước ta, sản xuất nông nghiệp hữu cơ vẫn còn thả nổi, chưa có một tổ chức quản lý, hướng dẫn, thẩm định hàng hóa trước khi đưa ra thị trường và nông dân cứ thoải mái canh tác hữu cơ theo cách của mình. Các bà nội trợ thì vì sức khỏe của gia đình mà cứ thế đổ xô mua rau củ quả hữu cơ. Theo thời giá, chi phí canh tác hữu cơ đạt chuẩn đắt gấp 10-15 lần chi phí sản xuất nông nghiệp sạch nên giá niêm yết của các sản phẩm tự nhận hữu cơ trên kệ, trên quầy tại Việt Nam hiện nay chính là “lạy ông, tôi ở bụi này”, có nơi còn rẻ hơn hàng sản xuất bình thường.

Sự mập mờ của các nhà sản xuất và phân phối khiến người tiêu dùng đang lẫn lộn tính trung thực của hàng hóa. Vì mối quan tâm đến sức khỏe của bản thân và gia đình, họ vẫn có khuynh hướng chọn lựa những hàng ảo đầy rẫy ngoài thị trường. Dù rất muốn “ăn thông minh, uống hiểu biết”, nhưng đành bó tay khi chưa có một tổ chức nào quản lý hiệu quả mảng nông sản sạch và hữu cơ này, nhằm bảo đảm quyền lợi của người tiêu dùng.

NGUYỄN SƠN