Chế độ ăn cho bệnh nhân đa u tủy xương

Đa u tủy xương là bệnh ung thư máu ác tính liên quan đến những tế bào trong hệ tạo huyết, có chức năng tiết ra kháng thể. Bệnh lý ung thư máu này được đánh giá là bệnh lý nguy hiểm, tiến triển bệnh nhanh cùng triệu chứng bệnh dai dẳng, ảnh hưởng lớn nhất là khiến hệ miễn dịch của người bệnh suy giảm.

Mặc dù không có chế độ ăn uống cụ thể nào có thể điều trị bệnh đa u tủy xương nhưng một số chiến lược dinh dưỡng nhất định có thể giúp một người kiểm soát các triệu chứng. Điều này có thể bao gồm việc ăn một số loại thực phẩm.

1. Tầm quan trọng của chế độ ăn với người bệnh đa u tủy xương

Chế độ ăn uống đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ điều trị cho người bệnh đa u tủy xương.

Chế độ ăn uống đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ điều trị và cải thiện chất lượng cuộc sống của người bệnh đa u tủy xương. Bệnh này thường gây ra các biến chứng như thiếu máu, suy giảm hệ miễn dịch, mất cân bằng điện giải, do đó việc cung cấp đầy đủ các chất dinh dưỡng cần thiết là điều vô cùng cần thiết.

Bù đắp năng lượng: Bệnh nhân thường cảm thấy mệt mỏi, chán ăn, do đó cần bổ sung đủ năng lượng để duy trì các hoạt động sống.

Cải thiện sức khỏe tổng quát: Chế độ ăn hợp lý giúp tăng cường hệ miễn dịch, hỗ trợ quá trình điều trị, giảm thiểu tác dụng phụ của thuốc.

Kiểm soát các triệu chứng: Một số thực phẩm có thể giúp giảm các triệu chứng như buồn nôn, ói mửa, táo bón thường gặp ở bệnh nhân ung thư.

Cải thiện chất lượng cuộc sống: Ăn uống ngon miệng giúp bệnh nhân cảm thấy vui vẻ, lạc quan hơn.

2. Các chất dinh dưỡng cần thiết cho người bệnh đa u tủy xương

Sắt:Có hai loại sắt là heme và non-heme. Thực phẩm từ động vật cung cấp sắt heme và thực phẩm thực vật cung cấp sắt không phải heme. Sắt heme được cơ thể hấp thụ dễ dàng hơn. Nếu có lượng chất sắt thấp, việc bổ sung chất sắt và ăn thực phẩm giàu chất sắt có thể giúp ích.

Folate: Folate là vitamin B giúp hình thành các tế bào hồng cầu và bạch cầu trong tủy xương.

Vitamin B12: Vitamin B12 phối hợp với folate để hình thành hồng cầu. Sự thiếu hụt B12 có thể làm giảm thêm khả năng tạo và duy trì tế bào hồng cầu của tủy xương ở những người mắc bệnh đa u tủy xương.

Vitamin C: Người bị đa u tủy xương nên đảm bảo bổ sung các nguồn vitamin C có chứa chất sắt không phải heme trong chế độ ăn uống của mình để cải thiện sự hấp thụ.

Vitamin D: Các nghiên cứu cho biết, 59% người sau điều trị u tủy bị thiếu vitamin D, 25% không đủ folate và 6% thiếu B12. Do đó, bổ sung vitamin D là rất cần thiết cho người bị đa u tủy xương.

Curcumin: Được tìm thấy trong gia vị củ nghệ, cũng cho thấy lợi ích chống viêm và chống ung thư.

Chất đạm: Giúp ích cho quá trình hồi phục các tổn thương do bệnh gây nên, đồng thời hỗ trợ tích cực cho sự hoạt động của hệ thống miễn dịch.

Canxi và kẽm: Giúp tăng cường sức đề kháng, hỗ trợ quá trình hấp thụ chất dinh dưỡng.

Chất xơ: Giúp hệ tiêu hóa hoạt động tốt hơn, ngăn ngừa táo bón.

3. Thực phẩm nên ăn và nên tránh cho người bệnh đa u tủy xương

Thực phẩm giàu sắt rất tốt cho người bệnh đa u tủy xương.

3.1. Thực phẩm nên ăn

Các nguồn cung cấp sắt heme tốt nhất bao gồm: trai, gan, thịt đỏ, cá mòi.

Các nguồn cung cấp sắt non-heme tốt nhất bao gồm: đậu, đậu xanh, đậu lăng, quả hạch, rau bina và các loại rau lá xanh khác.

Nguồn thực phẩm của B12 bao gồm: thịt bò, gan, trai, cá, gia cầm, trứng, sữa, ngũ cốc ăn sáng tăng cường, sữa không chứa sữa tăng cường, chẳng hạn như sữa đậu nành, sữa hạt lanh hoặc sữa hạnh nhân…

Ớt chuông, cam, quả mọng và nước chanh… là những thực phẩm bổ sung các nguồn vitamin C có chứa chất sắt không phải heme.

Nguồn vitamin D bao gồm: Ánh sáng mặt trời, nước cam tăng cường vitamin D, sữa chua, sữa tăng cường, cá hồi đỏ, cá ngừ, cá mòi, lòng đỏ trứng.

Những thực phẩm nên sử dụng để bổ sung protein cho người bệnh đa u tủy xương khá đa dạng, có thể kể đến như thịt gà, cá, trứng, sữa ít béo, đậu nành và các sản phẩm từ đậu nành.

Các loại rau quả trong chế độ dinh dưỡng cho bệnh nhân đa u tủy xương là một nguồn dồi dào cung cấp các chất chống oxy hóa, vitamin, khoáng chất và cả chất xơ.

Các loại ngũ cốc nguyên hạt như yến mạch, ngũ cốc, gạo lứt,... có chứa một nguồn dồi dào carbonhydrat. Sự cung cấp đầy đủ carbonhydrat trong chế độ ăn sẽ giúp bệnh nhân luôn được cung cấp đầy đủ năng lượng để đáp ứng các nhu cầu hoạt động của cơ thể.

Đồng thời ngoài vai trò cung cấp năng lượng, các loại thực phẩm này còn là nguồn cung cấp đáng kể chất xơ cho cơ thể.

3.2. Thực phẩm nên tránh

Thực phẩm chứa nhiều chất béo bão hòa không tốt cho người bệnh đa u tủy xương.

Có một số thực phẩm mà người mắc bệnh đa u tủy xương có thể tránh để giảm các triệu chứng của họ.

Những thực phẩm cần tránh khi bị tổn thương thận

Những người mắc bệnh đa u tủy có thể bị tổn thương thận. Sự phân hủy xương sẽ giải phóng một lượng lớn canxi và protein vào máu mà thận phải làm việc chăm chỉ để lọc ra. Khi chức năng thận suy giảm, những người mắc bệnh đa u tủy có thể cần hạn chế ăn kali, phốt pho và chất lỏng.

Thực phẩm chứa nhiều kali bao gồm: quả bơ, chuối, rau bina và các loại rau lá xanh khác, cam quýt, cà chua.

Thực phẩm chứa nhiều phốt pho bao gồm: bánh mì nguyên hạt, ngũ cốc cám, yến mạch, các loại hạt, hạt hướng dương.

Thực phẩm cần tránh trong quá trình hóa trị

Mặc dù bản thân ung thư có thể làm hỏng hệ thống miễn dịch nhưng các phương pháp điều trị ung thư cũng vậy, chẳng hạn như hóa trị. Tổn thương hệ thống miễn dịch có thể khiến họ có nguy cơ bị nhiễm trùng cao hơn.

Rửa tay và tránh xa những người bị bệnh là điều cần thiết đối với những người có hệ miễn dịch suy yếu.

Một số thực phẩm cũng có thể gây bệnh nặng hơn và nhiễm trùng ở người đang hóa trị. Trong khi người có hệ thống miễn dịch khỏe mạnh có thể chống lại mầm bệnh trong thực phẩm, thì người có khả năng miễn dịch suy giảm cần tuyệt đối tránh những thực phẩm có thể chứa bệnh hoặc vi khuẩn do thực phẩm gây ra.

Thực phẩm cần tránh khi hóa trị:

Thịt, hải sản và gia cầm sống hoặc nấu chưa chín.
Thịt nguội chưa được hâm nóng đến nhiệt độ bên trong an toàn;
Sữa chưa tiệt trùng;
Rau mầm;
Trứng chưa nấu chín;

Để nấu và chuẩn bị thức ăn một cách an toàn cho hệ thống miễn dịch bị tổn hại, nên:

Tránh các loại trái cây và rau quả bị bầm tím hoặc hư hỏng;
Rửa kỹ tất cả sản phẩm;
Không ăn thực phẩm đã quá ngày 'tốt nhất trước' hoặc hết hạn;
Không để thực phẩm dễ hỏng ở nhiệt độ phòng;
Bảo quản thịt và gia cầm sống trong các túi riêng và để chúng cách xa nhau trong tủ lạnh...
Thức ăn nhiều muối: Cần tránh sử dụng các loại thức ăn có chứa nhiều muối vì làm gia tăng tác dụng phụ của thuốc, gây tích nước nhiều hơn.

Hơn nữa, trong chế độ dinh dưỡng cho bệnh nhân đa u tủy xương không nên sử dụng quá nhiều gia vị và các loại thực phẩm cay nóng, các chất kích thích như đồ uống có cồn, rượu, bia,…. bởi những thực phẩm này có thể gây nên nhiều tác hại đối với cơ thể, làm giảm hiệu quả điều trị và thậm chí gia tăng nguy cơ tái phát bệnh. Hạn chế ăn các loại thịt đỏ, thực phẩm nhiều chất béo bão hòa, thực phẩm nhiều đường...

TS. BSCKII Nguyễn Văn Hùng