Có thể trở thành rào cản với nền kinh tế

Nhiều lĩnh vực bị tác động tiêu cực

Tại hội thảo “Dự thảo Bộ luật Lao động (sửa đổi): Những tác động bất lợi và kiến nghị” do Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) tổ chức, ông Nguyễn Đình Cung, Viện trưởng CIEM, cho rằng: Bộ luật Lao động có phạm vi điều chỉnh lớn và ảnh hưởng sâu rộng tới môi trường kinh doanh tại Việt Nam, tới tính cạnh tranh của nền kinh tế cũng như quá trình hội nhập kinh tế quốc tế của Việt Nam. Nếu không xem xét thấu đáo vị trí kinh tế hay năng lực cạnh tranh của Việt Nam đang ở đâu so với khu vực và thế giới, để từ đó có những điều thay đổi phù hợp, bảo đảm sự tăng trưởng bền vững của nền kinh tế thì Dự thảo Bộ luật Lao động (sửa đổi) có thể là rào cản đối với sự phát triển kinh tế, dẫn đến đối tượng ảnh hưởng đầu tiên chính là người lao động.

Ảnh minh họa

Ông Cung nói thêm: “Khi năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp Việt Nam suy giảm so với các doanh nghiệp cùng ngành nghề của các nước khác, thì khi đó, người yếu thế lại chính là các doanh nghiệp Việt Nam”.

Theo phân tích của CIEM, Dự thảo Bộ luật Lao động (sửa đổi) có thể tác động mạnh mẽ tới nền kinh tế ở các lĩnh vực: Làm sụt giảm kim ngạch xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam; làm sụt giảm nguồn thu của ngân sách Nhà nước; làm cho lợi thế cạnh tranh của Việt Nam trên thị trường xuất khẩu thế giới trở nên kém hoặc không giá trị khi các doanh nghiệp Việt Nam bị các đối tác đánh giá, chấm điểm “trượt” ngay trên “sân nhà”; làm cho những nỗ lực của Nhà nước hướng tới đẩy mạnh thu hút vốn đầu tư nước ngoài có thể trở nên kém cạnh tranh...

Cùng với đó, với những “điểm mờ”, Dự thảo Bộ luật Lao động (sửa đổi) có thể sẽ trở thành rào cản với sự phát triển của doanh nghiệp, có thể khiến nhiều doanh nghiệp phải thu hẹp sản xuất, cắt giảm lao động dôi dư do năng lực tài chính chưa đáp ứng được các yêu cầu của luật.

Điểm cuối cùng mà CIEM phân tích: Dự thảo Bộ luật Lao động (sửa đổi) có thể sẽ khiến nhiều doanh nghiệp phải gia tăng những rủi ro về chi phí lao động bên cạnh những rủi ro mà doanh nghiệp đã và đang phải đối diện liên quan đến thị trường, hàng hóa (nhất là đối với các doanh nghiệp sản xuất, gia công, làm dịch vụ các hàng hóa mang tính đặc thù về thời vụ, hoặc phải xử lý ngay các nguyên liệu nông - lâm - thủy sản tươi sống…). Điều này sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến sự phát triển của nền kinh tế Việt Nam nói chung và nền nông nghiệp Việt Nam nói riêng.

Can thiệp quá sâu vào quan hệ lao động

Đồng quan điểm, TS Vũ Thành Tự Anh, Giám đốc nghiên cứu của Chương trình giảng dạy kinh tế, Đại học Fulbright TP HCM cho rằng, Dự thảo Bộ luật Lao động (sửa đổi) là bước lùi của Bộ luật Lao động năm 2012.

Đại diện một số hiệp hội cho biết, Dự thảo Bộ luật Lao động (sửa đổi) có thể khiến nhiều doanh nghiệp phải thu hẹp sản xuất, cắt giảm lao động dôi dư do năng lực tài chính hiện tại chưa đáp ứng được yêu cầu của luật.

TS Tự Anh nhấn mạnh: Dự thảo Bộ luật Lao động (sửa đổi) không mang tính toàn diện, không đi vào thực tế của hoạt động doanh nghiệp, can thiệp quá sâu vào quan hệ lao động, không có tính thị trường, đi ngược lại lợi ích của nền kinh tế.

Cụ thể, theo TS Tự Anh, cách đánh giá của dự thảo có sự xung đột giữa giới chủ và người lao động, không có tính tổng thể của nền kinh tế. Đây là cách nhìn lạc hậu, bảo thủ. “Dự thảo cho thấy có nhiều giới hạn đối với người lao động, như vậy sẽ tạo ra thất nghiệp có nguyên nhân từ chính sách. Cần làm thế nào để nền kinh tế có tính cạnh tranh, trong khi năng suất lao động của Việt Nam 15 năm qua không cao. Nếu dự thảo có thêm giới hạn đối với người lao động sẽ làm mất đi lợi thế so sánh, qua đó người lao động Việt Nam trở nên thất thế so với lao động thế giới” - TS Tự Anh phân tích.

Bổ sung thêm vấn đề này, ông Nguyễn Đình Cung nhận định, hiện chúng ta đang tạo ra một thể chế mà không tạo ra thị trường liên thông. Dự thảo Bộ luật Lao động (sửa đổi) sẽ khiến lao động không dịch chuyển được, người lao động không được tự do lựa chọn công việc của mình. Sự “bó khung” như vậy sẽ kìm hãm người lao động, tạo ra những hạn chế cho nền kinh tế.

Đồng quan điểm, bà Trần Thị Lan Anh, Phó tổng thư ký Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), Giám đốc Văn phòng giới sử dụng lao động, cho rằng, có 8 vấn đề lớn cần được xem xét sửa đổi, bổ sung trong Dự thảo Bộ luật Lao động (sửa đổi), trong đó, đáng chú ý là thời gian làm thêm và cách tính thời gian làm thêm giờ của người lao động và vấn đề tiền lương. Cụ thể, bà Lan Anh đề xuất: Tiền lương làm thêm giờ ở Việt Nam hiện đang cao hơn so với tiền lương làm thêm giờ của nhiều quốc gia khác. Quy định mới sẽ khiến chi phí doanh nghiệp tăng cao, khó quản lý và làm giảm sức cạnh tranh của doanh nghiệp. Bởi vậy, lương trả cho người lao động làm thêm giờ nên được tính như sau: Vào ngày bình thường, ít nhất bằng 150%; vào ngày nghỉ hằng tuần, ít nhất bằng 200%; vào ngày nghỉ lễ, tết… ít nhất bằng 300%.

Ở vấn đề này, bà Nguyễn Thị Lan Hương, nguyên Viện trưởng Viện Khoa học lao động và xã hội, cũng cho rằng, chương “Tiền lương” của Dự thảo Bộ luật Lao động (sửa đổi) quá lạc hậu. Ngay định nghĩa về tiền lương đã bị ẩn đi một khoản chi trả lớn của chủ sử dụng lao động là: Bảo hiểm xã hội, các nghĩa vụ khác với người lao động… Như vậy là không công bằng với chủ sử dụng lao động.

Bà Hương cho biết thêm, theo khảo sát về chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI), tổng chi phí sử dụng lao động đã tăng trong những năm gần đây. Thị trường lao động tạo ra những nhóm phân tầng khác nhau, thiệt thòi thuộc về tầng lớp yếu thế.

Tại hội thảo, nhận xét chung, nhiều ý kiến cho rằng, Dự thảo Bộ luật Lao động (sửa đổi) còn nhiều điểm chưa rõ ràng, có thể trở thành rào cản gây ảnh hưởng đến sự phát triển doanh nghiệp, vô hình trung tạo ra “khoảng trống” pháp luật.

Tú Anh