CPTPP mở rộng - Cầu nối Mỹ-Trung?

Việc Trung Quốc gia nhập CPTPP có thể giúp xoa dịu căng thẳng với Mỹ, thúc đẩy tăng trưởng, đa dạng hóa thị trường và hiện đại hóa đất nước. (Nguồn: VOX)

Năm 2021, với vai trò Chủ tịch luân phiên của Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), Nhật Bản sẽ triệu tập cuộc họp thường niên của các bên tham gia, nói một cách ngắn gọn là Ủy ban CPTPP.

Sau khi Mỹ, quốc gia khởi xướng và đặt những nền móng đầu tiên cho tiền thân của CPTPP là Hiệp định Đối tác Xuyên Thái Bình Dương (TPP) tuyên bố rút lui, chính Nhật Bản đã tiếp quản vai trò tiên phong trong quá trình xúc tiến đàm phán và hoàn thành CPTPP.

3 thách thức lớn

Hiệp định này về cơ bản dựa trên các nội dung của TPP, song tạm đình chỉ một số điều khoản – trong đó có nhiều chi tiết liên quan đến các vấn đề mà Mỹ xem là mối quan tâm hàng đầu. Thay vào đó, CPTPP được bổ sung một số nội dung về hiểu biết song phương giữa các nền kinh tế thành viên.

Thách thức hiện nay mà Hiệp định này phải đối mặt là: hoàn thành quá trình phê chuẩn tại 4 quốc gia là Brunei, Chile, Malaysia và Peru; xem xét mở rộng hiệp định bằng cách đàm phán với các quốc gia muốn gia nhập và xem xét phạm vi của thỏa thuận.

Việc Quốc hội các nước đã ký thỏa thuận hoàn tất việc phê chuẩn trước khi Ủy ban cân nhắc các đề xuất về mở rộng quy mô CPTPP là điều hợp lý song các thủ tục thông qua này đòi hỏi Chile, Peru và Malaysia phải tháo gỡ nhiều vấn đề chính trị nội bộ hiện tại.

Với khả năng 4 nước Brunei, Chile, Malaysia và Peru khó có thể sớm phê chuẩn CPTPP, 7 nền kinh tế còn lại cho rằng nhóm không nên tiếp tục trì hoãn việc xem xét mở rộng quy mô của Hiệp định.

Nhiều người nhìn nhận đây là một cơ hội không thể bỏ qua, nhất là với sự dẫn dắt của Nhật Bản trong năm nay.

Nhiều ý kiến kêu gọi CPTPP mở rộng để hướng đến giải quyết các vấn đề như quản trị kỹ thuật số, chuỗi cung ứng và đầu tư nước ngoài, song trọng tâm hiện tại nên là mở rộng phạm vi địa lý của Hiệp định.

CPTPP kết hợp RCEP?

Bên cạnh câu hỏi rõ ràng rằng nước Mỹ của chính quyền Joe Biden có quan tâm đến việc tái gia nhập CPTPP hay không, còn có nhiều đối tác tiềm năng khác đang được nhắc đến như Anh và các nền kinh tế trong khu vực như Hàn Quốc, Thái Lan, Philippines, Indonesia và thậm chí là cả Đài Loan.

Trung Quốc từng tỏ bày tỏ sự quan tâm với CPTPP, gần đây nhất là trong phát biểu tại Hội nghị cấp cao Diễn đàn Hợp tác Kinh tế châu Á-Thái Bình Dương (APEC) trực tuyến vào tháng 11/2020, diễn ra chỉ vài này sau khi Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP) - bao gồm Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Australia và New Zealand với 10 nước thành viên ASEAN - được ký kết.

Sáu trong số các quốc gia RCEP (Australia, Brunei, Nhật Bản, Malaysia, New Zealand và Singapore) cũng là thành viên của CPTPP. Thực tế này đã khiến nhiều người đề cập khả năng ở một thời điểm nào đó, cả 2 nền tảng có thể cùng kết hợp thành một khu vực thương mại tự do rộng lớn và đầy tham vọng ở châu Á-Thái Bình Dương.

Một nghiên cứu gần đây do các giáo sư người Mỹ Peter Petri và Michael Plummer thực hiện cho thấy sự kết hợp của CPTPP và RCEP có thể bù đắp những thiệt hại thương mại toàn cầu ước tính lên tới 301 tỷ USD vào năm 2030 do chiến tranh thương mại Mỹ-Trung.

Việc kết nạp thêm các thành viên cho CPTPP giúp gia tăng lợi nhuận, và mức tăng này sẽ là rất đáng kể nếu có sự tham gia của Trung Quốc.

Hai tác giả của nghiên cứu nhấn mạnh: “RCEP và CPTPP mang lại hy vọng trong một thế giới đang bị chia rẽ đầy nguy hiểm. Sự kết hợp này có thể bù đắp phần nào thiệt hại của cuộc xung đột Mỹ-Trung, khuyến khích hợp tác ở châu Á-Thái Bình Dương, đồng thời gợi mở những hướng đi khả thi cho hệ thống thương mại thế giới”.

Điều đáng nói ở đây là các nghiên cứu của Peter Petri và Michael Plummer hoàn toàn không tính đến Mỹ với tư cách là một bên tham gia. Chính quyền ông Biden có cân nhắc tham gia CPTPP hay không vẫn là điều còn phải chờ xem.

Chính quyền mới tại Washington phải dành nhiều thời gian và công sức cho các vấn đề kinh tế và y tế nội địa, dù từng nhiều lần khẳng định mối quan tâm đến việc hợp tác chặt chẽ hơn với các quốc gia cùng chí hướng để giải quyết những thách thức kinh tế và chính trị.

Sự tham gia của Trung Quốc

Nếu thực sự nghiêm túc về việc tham gia CPTPP, Trung Quốc phải thực hiện một số cải cách kinh tế nội địa (như thay đổi vai trò của các doanh nghiệp nhà nước trong nền kinh tế), điều được nhiều người cho là bất khả thi ở thời điểm hiện tại.

Tuy nhiên, rõ ràng nền kinh tế lớn thứ hai thế giới đang để ngỏ các lựa chọn của mình bằng cách bày tỏ sự quan tâm đến việc tham gia CPTPP vào một số thời điểm chưa xác định trong tương lai, và cùng lúc đảm nhận vai trò lãnh đạo RCEP, cùng với ASEAN, trong quá trình xúc tiến một hiệp định thương mại khu vực lần đầu tiên bao gồm cả Trung Quốc, Hàn Quốc và Nhật Bản.

Nhật Bản từng tuyên bố lập trường ủng hộ việc mở rộng CPTPP và với tư cách là Chủ tịch luân phiên năm 2021, Tokyo có cơ hội thúc đẩy những ý định này.

CPTPP đem đến những lựa chọn để hướng đến xây dựng một hiệp định khung có tiêu chuẩn cao, thúc đẩy tự do hóa thương mại và áp đặt chế tài đối với các hành vi bóp méo thương mại (khác với những tiêu chuẩn bị cho là ở mức thấp của RCEP), và điều quan trọng là CPTPP phải duy trì vị thế của mình bằng cách chào đón những nền kinh tế sẵn sàng chấp nhận các điều kiện mà họ đưa ra.

Việc mở rộng một cách thận trọng sẽ mở ra cánh cửa cho CPTPP, dù đi một mình hoặc kết hợp với RCEP, trở thành cầu nối khả thi giữa Trung Quốc và Mỹ, hạn chế những rạn nứt về kinh tế, đứt gãy trong công nghệ và ngăn chặn các biện pháp trả đũa đầy thiệt hai giữa hai nền kinh tế hàng đầu thế giới.

(theo China Focus)