Định mức chi phí tái chế chưa hợp lý: Cần tính toán lại để giảm bớt khó khăn cho doanh nghiệp

Các doanh nghiệp đều nhận thấy trách nhiệm trong tái chế .

Ngày 28/6, tại Hà Nội, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) phối hợp với Vụ Pháp chế (Bộ Tài nguyên và Môi trường) tổ chức hội thảo: “Góp ý Dự thảo Quyết định của Thủ tướng Chính phủ về định mức chi phí tái chế thực hiện trách nhiệm EPR của nhà sản xuất, nhập khẩu”.

DOANH NGHIỆP ỦNG HỘ BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG, TÁI CHẾ CHẤT THẢI

Phát biểu khai mạc, ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng thư ký VCCI kiêm Trưởng ban Pháp chế VCCI, cho rằng trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất (EPR) là cơ chế bắt buộc trách nhiệm của nhà sản xuất, nhà nhập khẩu với rác thải từ sản phẩm và được áp dụng lần đầu tiên tại Việt Nam.

Thời gian qua, Chính phủ và Bộ Tài nguyên và Môi trường đã nỗ lực để soạn thảo, ban hành các văn bản hướng dẫn thực thi cơ chế này. Trong đó, Dự thảo Quyết định của Thủ tướng Chính phủ ban hành định mức chi phí tái chế (Fs) hợp lý, hợp lệ đối với một đơn vị khối lượng sản phẩm, bao bì và chi phí quản lý hành chính phục vụ quản lý, giám sát, hỗ trợ thực hiện trách nhiệm thu gom, xử lý chất thải của nhà sản xuất, nhập khẩu là một văn bản quan trọng.

Định mức chi phí tái chế sẽ quyết định mức đóng góp của doanh nghiệp vào Quỹ Bảo vệ môi trường nhằm hỗ trợ việc tái chế chất thải.

Ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng thư ký VCCI kiêm Trưởng ban Pháp chế VCCI phát biểu tại hội thảo.

Dự thảo này không phải là một văn bản dài, đồ sộ với nhiều quy định. Thực ra, Dự thảo này chỉ dài 5 trang, kể cả phần phụ lục. Tuy vậy, các vấn đề này lại tương đối kỹ thuật, phức tạp với nhiều số liệu định mức chi phí tái chế ở nhiều lĩnh vực khác nhau. Do vậy, dù lời văn dự thảo không dài, việc nghiên cứu, đề xuất định mức chi phí Fs lại cần dựa trên những nghiên cứu chi tiết, cẩn thận.

Dưới góc độ của cộng đồng doanh nghiệp, ông Đậu Anh Tuấn cho rằng VCCI và các doanh nghiệp hoàn toàn đồng tình và ủng hộ việc bảo vệ môi trường, tái chế chất thải và xây dựng nền kinh tế tuần hoàn. Các doanh nghiệp nhận thức trách nhiệm của mình trong sự nghiệp chung này và luôn sẵn sàng đóng góp để tăng cường việc thu gom, xử lý, tái chế chất thải.

Đồng thời, các doanh nghiệp cũng cho rằng cơ chế EPR cần được xây dựng một cách hợp lý, hiệu quả, giảm thiểu sử dụng bao bì, hoặc thay đổi sử dụng các loại vật liệu thân thiện với môi trường.

Trong thời gian qua, VCCI đã nhận được nhiều kiến nghị của các doanh nghiệp, cũng như đã có cuộc làm việc với các doanh nghiệp để nắm bắt được ý kiến của các hiệp hội, doanh nghiệp.

Ông Đậu Anh Tuấn tóm tắt một số ý kiến chủ yếu của doanh nghiệp xoay quanh một số vấn đề. Như về phương pháp tính và kết quả tính toán mức chi phí tái chế, các ý kiến cho rằng nhiều chi phí còn chưa thực sự hợp lý, các nguồn thông tin đầu vào, các nghiên cứu còn nhiều điểm chưa rõ ràng và chưa mang tính đại diện.

Hay chi phí quản lý hành chính, nhiều ý kiến đề xuất cân nhắc về mức chi phí quản lý hành chính, đảm bảo vận hành của cơ chế EPR tiết kiệm mà vẫn hiệu quả.

Vấn đề thúc đẩy kinh tế tuần hoàn, chi phí Fs chưa có cơ chế khuyến khích với các loại nguyên, vật liệu thân thiện với môi trường.

Bên cạnh đó là các vấn đề thực thi EPR như cơ chế thực hiện, thời điểm nộp tiền tạm ứng và lộ trình áp dụng…

ĐỊNH MỨC TÁI CHẾ FS ĐỀ XUẤT Ở MỨC RẤT CAO, BẤT HỢP LÝ

Bà Phan Thị Bích Hạnh, đại diện Hiệp hội Thương mại Mỹ tại Việt Nam (Amcham), cho biết trên thực tế, nhiều doanh nghiệp Mỹ đã đi tiên phong trong lĩnh vực này. Tuy nhiên, theo bà Hạnh nhiều đề xuất định mức tái chế Fs ở mức rất cao, bất hợp lý.

Cụ thể: Fs đề xuất cho bao bì giấy hỗn hợp đang cao hơn 4,3 lần; nhôm cao gấp 4,9 lần Fs trung bình của các nước khác. “Định mức tái chế rất cao này sẽ dẫn đến việc giá cả hàng hóa tăng cao bất hợp lý, gây khó khăn cho cả nhà sản xuất và người tiêu dùng”, bà Hạnh nhấn mạnh.

Vị đại diện Amcham cũng phân tích, Fs cao bất hợp lý có một nguyên nhân chính vì chưa theo nguyên tắc kinh tế tuần hoàn do chưa trừ đi giá trị vật liệu thu hồi được. Trong Báo cáo Nghiên cứu Môi trường ngày 28/10/2021 của Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế OECD đã nêu rõ “Cần thiết kế các chương trình điều chỉnh phí sao cho đảm bảo khả năng thu hồi đầy đủ chi phí hoạt động”.

Việc thu hồi chi phí hoạt động là từ 2 nguồn: Giá trị vật liệu thu hồi được và đóng góp hỗ trợ tái chế của nhà sản xuất, nhà nhập khẩu.

Do đó, Amcham kiến nghị, với các vật liệu có giá trị tái chế thu hồi được lớn hơn chi phí tái chế như bao bì nhôm, sắt thép, giấy carton, bao bì nhựa cứng, phương tiện giao thông... nhà tái chế đã có lãi thì cần điều chỉnh hệ số điều chỉnh của Fs = 0, căn cứ theo khuyến nghị của OECD.

“Điều này hoàn toàn phù hợp với thực tiễn thu gom và tái chế ở Việt Nam hiện nay khi các bao bì, sản phẩm này về cơ bản đã được thu hồi hết, hầu như không có nguy cơ tới môi trường, việc hỗ trợ thêm cho nhà tái chế đang có lãi là không hợp lý”, bà Hạnh nhấn mạnh.

Bên cạnh đó, với các vật liệu có giá trị thu hồi thấp như bao bì ni lon, bao bì giấy hỗn hợp rất cần đóng góp để hỗ trợ cho nhà tái chế, nhưng giá trị Fs cần hợp lý, không cao hơn so với mức trung bình của thế giới.

Mặt khác, theo bà Hạnh nên bỏ chi phí quản lý hành chính 3% khỏi đề xuất Fs, vì 3% là số tiền rất lớn, lên tới nhiều trăm tỷ, trong khi Nghị định số 08/2022/NĐ-CP của Chính phủ đã quy định chi phí quản lý hành chính lấy từ tiền lãi ngân hàng, theo ước tính cũng lên tới nhiều trăm tỷ đồng, hoàn toàn đủ cho hoạt động của Hội đồng EPR và Văn phòng EPR.

Đồng tình với các kiến nghị trên, bà Chu Thị Vân Anh, Phó Chủ tịch Hiệp hội Bia - Rượu - Nước giải khát Việt Nam (VBA) bổ sung thêm, trong hai năm đầu tiên (năm 2024 và 2025), tập trung vào hướng dẫn thi hành, chưa áp dụng xử phạt, chỉ truy thu khoản nộp thiếu nếu doanh nghiệp kê khai chưa đủ hoặc chưa đúng, trừ trường hợp cố tình không kê khai hoặc cố tình gian lận.

Đồng thời, kiến nghị cho phép các doanh nghiệp thực hiện kết hợp cả hình thức tự tái chế và nộp tiền hỗ trợ tái chế cho 1 loại bao bì, sản phẩm trong cùng năm, thay vì bắt buộc chọn một trong 2 hình thức.

Ngoài ra, thay đổi cách nộp từ tạm ứng trước vào đầu năm 2024 sang quyết toán theo số lượng thực tế khi kết thúc năm 2024 (tức là nộp vào tháng 4/2025), để vẫn thực hiện đầy đủ trách nhiệm với môi trường mà giảm được khó khăn cho doanh nghiệp.

Vũ Khuê