Độc đáo cây dẻ cổ thụ hơn 120 năm tuổi

Cây dẻ cổ thụ được công nhận là Cây Di sản Việt Nam tại làng Bản Khấy, xã Chí Viễn. Ảnh: Thanh Thuận

Huyện Trùng Khánh nằm ở phía Đông Bắc tỉnh Cao Bằng, cách trung tâm thành phố Cao Bằng 62km theo tỉnh lộ 206. Ngày nay, mọi con đường về xã, về bản ở Trùng Khánh đều đã được trải nhựa hoặc đổ bê tông nên xe đưa khách du lịch đến cũng đông hơn. Cảnh sắc hai bên đường hùng vĩ, với núi non nhấp nhô trùng điệp hiện rõ những thung lũng uốn lượn hun hút.

Trùng Khánh là quê hương của cây dẻ. Chủ nhân của những vườn cây dẻ xanh mướt là những người dân tộc Tày. Nhờ điều kiện tự nhiên đặc thù, phân bố ở các sườn đồi có độ cao khoảng 450 - 600m, xung quanh được bao bọc bởi núi đá vôi tạo nên khí hậu mát mẻ quanh năm, thích hợp cho sự phát triển và sinh trưởng của cây dẻ nên cây dẻ ở đây phát triển khá tốt và cho chất lượng ngon. Sau Tết Trung thu, khi bắt đầu có cốm thì dẻ Trùng Khánh cũng bắt đầu chín rụng và vỡ quả để rơi những hạt căng tròn dưới gốc. Hạt dẻ Trùng Khánh to như ngón chân cái và có màu nâu bóng, đầu hạt phủ lớp lông tơ mịn màng. Khi luộc chín, hạt dẻ Trùng Khánh có vị béo, bùi, thơm và ngọt. Khi rang hơi sém vỏ thì lại bở tơi như đỗ, ngọt mềm, vị ngon.

Cây dẻ cổ thụ được công nhận là Cây Di sản Việt Nam được trồng tại làng Bản Khấy, xã Chí Viễn. Đây là cây dẻ của gia đình ông Nông Văn Phúc, do ông nội của ông Phúc trồng. Cây dẻ cổ thụ này đã được hơn 120 năm tuổi.

Cây dẻ cổ thụ có đường kính khá lớn (khoảng 1,2m), cao khoảng 15m, lá to, tán rộng khoảng 16m tương đối đều các phía. Vị trí cây trồng trên gò đồi thấp, thoát nước dễ, đất tốt, khá bằng phẳng, cách tỉnh lộ 206 khoảng 300m. Cây dẻ cổ thụ vẫn sinh trưởng, phát triển tốt, ra hoa và quả đều đặn, quả chín sớm hơn các cây khác từ 10-15 ngày. Hạt dẻ to, tương đối đồng đều, màu nâu sẫm, chất lượng tốt, thơm ngon vị đặc trưng.

Ông Nông Văn Hiếu, Phó Chủ tịch UBND xã Chí Viễn cho biết: “Ngày 21-10-2016, cây dẻ cổ thụ xã Chí Viễn được Hội Bảo vệ thiên nhiên và môi trường Việt Nam công nhận là Cây Di sản Việt Nam. Đây là cây ăn quả đặc sản đầu tiên của tỉnh Cao Bằng được vinh danh là Cây Di sản Việt Nam. Điều đó đã khẳng định giá trị văn hóa thiên nhiên ban tặng, đồng thời, cũng là thông điệp để cho thế hệ trẻ hôm nay và mai sau có ý thức và trách nhiệm giữ gìn, bảo vệ thiên nhiên và môi trường”.

Theo thống kê của Hội Bảo vệ thiên nhiên và môi trường Việt Nam, hiện nay, cả nước có 2.700 cây các loại được vinh danh là Cây Di sản Việt Nam. Trong đó, tỉnh Cao Bằng có 8 cây được công nhận và cây dẻ Trùng Khánh là cây duy nhất thuộc loại cây ăn quả đặc sản của tỉnh Cao Bằng được công nhận là Cây Di sản Việt Nam.

Từ khi cây dẻ cổ thụ được vinh danh, nơi đây trở thành một trong những địa điểm tham quan của du khách sau khi rời thác Bản Giốc, động Ngườm Ngao. Đã có rất nhiều đoàn khách du lịch cũng như nhiều bạn trẻ đến tận nơi để chiêm ngưỡng, chụp ảnh với cây dẻ cổ thụ, cũng như mua dẻ đem về mỗi khi mùa hạt dẻ đến. Việc công nhận và vinh danh cây dẻ cổ thụ tại xã Chí Viễn vừa góp phần bảo tồn nguồn gen tiêu biểu, nâng cao ý thức, trách nhiệm bảo vệ môi trường của cộng đồng; quảng bá sự phong phú, đa dạng với giá trị khoa học cao của hệ thực vật Việt Nam; tạo nguồn du lịch sinh thái; nâng cao nhận thức, trách nhiệm của cộng đồng về công tác bảo vệ và phát triển cây ăn quả là đặc sản của địa phương.

Với những nét độc đáo, đặc sắc, cây dẻ cổ thụ tại làng Bản Khấy, xã Chí Viễn đang được bảo quản, chăm sóc tốt, phục vụ phát triển du lịch Cao Bằng. Với những lợi thế về cảnh quan, núi non trùng điệp, khí hậu trong lành, mát mẻ, cùng với cây dẻ cổ thụ, xã Chí Viễn ngày càng được du khách biết đến, qua đó góp phần phát triển du lịch, tiêu thụ sản phẩm hạt dẻ của địa phương.

Thanh Thuận