Đối mặt khó khăn kép, HSG bước vào giai đoạn khó khăn nhất trong lịch sử

“Có thể nói, chưa bao giờ ngành thép rơi vào tình huống gắt gao như hiện tại, khi thị trường thép liên tiếp mang lại thử thách cho cả hoạt động sản xuất và tiêu thụ” - đây là một trong những nội dung trích dẫn từ báo cáo phân tích mã HSG vừa được CTCK Rồng Việt (VDSC) công bố.

Nguyên liệu chưa về tới kho đã lỗ

Theo VDSC, gần như tất cả các nhà sản xuất tại Việt Nam đều gặp khó trong hoạt động mua nguyên liệu và chính sách tồn kho trong khoảng 2 quý vừa rồi do giá quốc tế biến động mạnh và khó lường. Đối với các nhà sản xuất tôn mạ, 2 năm gần nhất là giai đoạn giá thép cuộn cán nóng (HRC) tăng giảm với biên độ rất lớn.

Ngược lại, giai đoạn trước đó, 2018-2020 mặc dù giá HRC có xu hướng đi xuống, về lý thuyết khiến hoạt động mua nguyên liệu luôn gây lỗ (hàng về kho giảm giá so với lúc chốt mua), các doanh nghiệp vẫn xoay sở để có lợi nhuận. Thực tế là năm 2018-2020 lợi nhuận của nhóm tôn mạ tương đối khả quan và HSG không ngoại lệ.

Tuy nhiên, mọi sự thay đổi hoàn toàn kể từ năm 2021 khi giá thép vừa lên đỉnh đã tụt xuống đáy. Cụ thể, nửa đầu năm chứng kiến giá HRC lập đỉnh vào tháng 5, tăng 51% so với đầu năm và giảm gần 30% từ mức đỉnh này trong phần còn lại của năm. Tương tự, trong năm 2022, giá HRC cũng chỉ mất 4 tháng để tăng 22% so với đầu năm, nhưng lại giảm 33% từ mức đỉnh này trong 8 tháng cuối năm.

Theo nhận định của VDSC, việc giá HRC tạo đỉnh vào khoảng tháng 4-5 khá phù hợp với cung cầu thị trường khi rơi vào mùa cao điểm xây dựng (trước mùa mưa hàng năm). Điều này khiến các nhà máy có xu hướng lạc quan (overestimate) khi chốt mua nguyên liệu cho mùa mưa và những tháng cuối năm.

Chính sách này khiến các nhà máy đối mặt với khoản lỗ giá nguyên liệu lớn khi cuối năm 2022 giá HRC giảm mạnh. Trong khi hoạt động phòng hộ giá nguyên liệu chưa phổ biến, việc đặt mua nguyên liệu giao hàng trong vòng 2 tháng đổ lại khiến nhiều nhà máy chứng kiến hàng đi đường lỗ từng ngày trong quý III và quý IV-2022.

Giá nguyên liệu ăn mòn lợi nhuận cả đầu ra và đầu vào

Trở lại với trường hợp của HSG. Lý do thứ 2 khiến HSG có kết quả kinh doanh 2 quý gần nhất tiêu cực nằm ở hoạt động bán lẻ của doanh nghiệp. Đặc biệt, nhu cầu tôn mạ trong nước và xuất khẩu đều chậm lại đã khuếch đại tác động của xu hướng giảm giá HRC trong nửa cuối năm 2022.

Trong khi các doanh nghiệp tôn thép khác có mức tồn kho thấp hơn và dễ cắt giảm hơn do hoạt động ở một phân đoạn nhất định của chuỗi giá trị, thì HSG là doanh nghiệp vừa sản xuất vừa bán lẻ tới người dùng cuối. Điều này khiến HSG vừa phải tích trữ nguyên liệu như một nhà sản xuất, lại vừa phải tồn kho thành phẩm như một nhà bán lẻ. Như vậy, giá nguyên liệu giảm ăn mòn biên lợi nhuận gộp của HSG từ cả đầu ra và đầu vào.

Đặc trưng của các nhà sản xuất tôn mạ tại Việt Nam là tỷ trọng xuất khẩu tương đối lớn, từ 30-60% sản lượng tiêu thụ. Khi nhu cầu đột ngột chậm lại ở cả 2 thị trường do chính sách thắt chặt tiền tệ để xuất khẩu lạm phát của nhiều thị trường xuất khẩu chính. Đồng thời trong nước Nghị định 65 khiến dòng tiền bị tắc nghẽn, ảnh hưởng lớn lên nhu cầu xây lắp dân dụng, hoạt động tiêu thụ tôn thép nói chung gần như bị ngưng trệ ngay trong thời gian giá HRC giảm mạnh.

Như vậy, việc phải chịu chu kỳ chuyển đổi tiền mặt dài hơn các nhà sản xuất tôn thép khác khiến HSG khó cạnh tranh về giá hơn, thể hiện ngay ở mức lỗ ròng trong 2 quý gần nhất.

Gánh nặng chi phí “nuôi” thương hiệu

Khác với hầu hết doanh nghiệp tôn thép niêm yết, HSG vận hành các cửa hàng bán lẻ để bán sản phẩm tới tận tay người tiêu dùng. Điều này trong các năm trước đây là lý do khiến biên lợi nhuận gộp của doanh nghiệp khá cao.

Song song đó, doanh nghiệp cũng cần mất chi phí để duy trì sức mạnh thương hiệu. Chi phí bán hàng của HSG luôn duy trì ở mức cao, chiếm trung bình 7,3% doanh thu trong 3 năm gần nhất, khoảng 600-1.200 tỷ đồng mỗi quý.

Theo VDSC, đây là khoản chi phí lớn. Ước tính nếu trừ chi phí bán hàng vào doanh thu, biên lợi nhuận gộp của HSG sẽ tương đương với các nhà sản xuất tôn mạ khác do sản phẩm có sự tương đồng nhất định. Trong điều kiện thị trường đặc biệt chậm chạp như hiện tại, việc phải “nuôi” thương hiệu lại là một điểm yếu của HSG.

Như vậy, việc doanh nghiệp phải chi tiền để duy trì hoạt động bán lẻ trong khi tác động kích cầu của các khoản chi này không rõ ràng trong điều kiện thị trường ngặt nghèo khiến nhà bán lẻ gặp lỗ trong ngắn hạn.

Theo báo cáo tài chính quý I niên độ 2022-2023 (cùng thời gian với quý IV-2022 của các doanh nghiệp niêm yết), HSG báo lỗ hơn 680 tỷ đồng. Quý tài chính trước đó, HSG báo lỗ 887 tỷ đồng.

Hải Hồ