Giải quyết dứt điểm việc giao đất dịch vụ tại Hà Nội: Cần cơ chế đặc thù

Những chính sách chồng chéo, bất cập không chỉ làm khó người dân, mà còn gây cản trở trong việc thực hiện giao đất dịch vụ tại các địa phương. Để giải quyết dứt điểm tồn đọng, bảo đảm quyền lợi cho người dân và ổn định tình hình địa phương, các cấp có thẩm quyền cần sớm ban hành cơ chế đặc thù về giao đất dịch vụ.

Đất nông nghiệp đã bị thu hồi từ lâu nhưng người dân thôn Dền, xã Di Trạch (huyện Hoài Đức) vẫn chưa nhận được đất dịch vụ.

Dân thiệt thòi, tài nguyên lãng phí

Nhiều người dân quận Hà Đông đang đối mặt với khó khăn lớn khi gần 20 năm chờ đợi đất dịch vụ, vẫn chưa được nhận, trong khi nhiều khu đất dịch vụ có hạ tầng bị bỏ hoang. Quyền lợi của người dân, từng được hứa hẹn sẽ ổn định đời sống sau khi bị thu hồi đất, đến nay vẫn còn bỏ ngỏ.

Ông Ngô Doãn Lai (ở tổ 2 Cổ Bản, phường Đồng Mai, quận Hà Đông) chia sẻ, dù được xét duyệt 3 suất đất dịch vụ từ trước năm 2010, địa phương bố trí đủ quỹ đất, gia đình đã bốc thăm nhận vị trí, nhưng đến nay ông vẫn chưa nhận được đất.

Tại huyện Hoài Đức, hàng nghìn hộ dân cũng đang trong cảnh tương tự, khi đất nông nghiệp đã bị thu hồi từ lâu, nhưng đất dịch vụ vẫn chưa được giao.

Theo Trưởng thôn Dền (xã Di Trạch, huyện Hoài Đức) Nguyễn Thị Kim Anh, càng chậm giao đất dịch vụ thì hậu quả xã hội càng nặng nề. Tranh chấp, khiếu kiện gia tăng, niềm tin của người dân với chính quyền giảm sút, gây bất ổn trong cộng đồng dân cư. Không chỉ ở Hà Đông hay Hoài Đức, tình trạng chậm giao đất dịch vụ còn diễn ra ở nhiều nơi khác trên địa bàn thành phố, như các huyện: Quốc Oai, Thanh Oai, Mê Linh…

Cụ thể, tổng số hộ dân đủ điều kiện nhận đất dịch vụ của thành phố là hơn 50.000 hộ, với diện tích gần 542ha, trong đó mới giao đất được cho hơn 40.000 hộ. Chưa kể, còn 12.000 hộ gia đình, với hơn 35ha đất có nhiều vướng mắc, đang được xin ý kiến để lên phương án xử lý. Sự chậm trễ này không chỉ gây khó khăn cho người dân, lãng phí tài nguyên, mà còn để lại nhiều hệ lụy cho xã hội.

Gỡ khó từ cơ chế

Một trong những nguyên nhân chính gây ra sự chậm trễ trong việc giao đất dịch vụ trên địa bàn thành phố là do sự phức tạp của các chính sách liên quan. Các văn bản pháp lý về đất dịch vụ đã có nhiều thay đổi, khiến cho việc thực thi trở nên rắc rối. Đặc biệt, trước khi Hà Nội mở rộng địa giới hành chính (ngày 1-8-2008), mỗi địa phương lại có những quy định riêng.

Chẳng hạn, UBND tỉnh Hà Tây (cũ) ban hành Quyết định số 1098/2007/QĐ-UBND, quy định các hộ bị thu hồi đất nông nghiệp được giao đất dịch vụ tương đương với 10% diện tích đất bị thu hồi, tối đa không quá 150m² (riêng Hà Đông là 50m²). Còn theo Quyết định số 2502/2004/QĐ-UBND của UBND tỉnh Vĩnh Phúc, các hộ bị thu hồi từ 40% diện tích đất nông nghiệp trở lên được giao đất làm dịch vụ.

Theo Chủ tịch UBND quận Hà Đông Cấn Thị Việt Hà, từ năm 2018 đến nay, việc giao đất dịch vụ cho các hộ dân trên địa bàn quận chậm, vì có tới hơn 30% số hộ (gần 10.000 trường hợp) thuộc diện phải rà soát, báo cáo cơ quan có thẩm quyền. Do không thiếu quỹ đất, tỷ lệ xét duyệt đất dịch vụ của các hộ ở mức dưới 10%, nên quận Hà Đông đã kiến nghị tiếp tục thực hiện chính sách giao đất dịch vụ cho các hộ dân còn lại theo phương án đã được phê duyệt.

Còn theo Trưởng phòng Tài nguyên và Môi trường huyện Quốc Oai Nguyễn Đắc Lực, thời gian giải phóng mặt bằng nhiều dự án kéo dài, qua các thời điểm áp dụng chính sách khác nhau, gây khó khăn cho chính quyền địa phương trong việc thực thi chính sách, trong đó có đất dịch vụ. Do vậy, thực tế này cần được tháo gỡ triệt để trên tinh thần tạo cơ chế đặc thù cho mỗi địa phương, nhằm tạo điều kiện thực thi chính sách đất dịch vụ với người dân có đất bị thu hồi từ gần 20 năm trước.

Nhằm tháo gỡ những khó khăn trong việc giao đất dịch vụ cho nhân dân, năm 2021, UBND thành phố đã báo cáo Thủ tướng Chính phủ, xin cơ chế đặc thù, giải quyết triệt để các vấn đề còn tồn đọng. Năm 2024, UBND thành phố tiếp tục giao Sở Tài nguyên và Môi trường phối hợp với UBND các quận, huyện, thị xã rà soát, tổng hợp những vướng mắc trong công tác giao đất dịch vụ, từ đó tham mưu và đề xuất phương án giải quyết phù hợp. Sở Tài nguyên và Môi trường Hà Nội cũng đã có nhiều văn bản đôn đốc các địa phương, với phương châm "việc nào gỡ được thì giao ngay", bảo đảm quyền lợi chính đáng của các hộ dân, tránh khiếu kiện đông người.

Thành phố Hà Nội cũng mong Chính phủ và các bộ, ngành liên quan tiếp tục đồng hành, hỗ trợ tháo gỡ khó khăn, trên tinh thần tôn trọng các thỏa thuận về đất dịch vụ mà chính quyền địa phương đã thống nhất với người dân trong quá trình giải phóng mặt bằng phát triển các dự án trước đó.

Giáo sư Đặng Hùng Võ, nguyên Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường:
Không làm méo mó việc thực thi pháp luật

Giao đất dịch vụ cho người dân sau khi thu hồi đất là một chính sách mang tính nhân văn cao. Qua đó, giúp người dân có được kế sinh nhai bền vững, có "cần câu" để chuyển đổi nghề nghiệp. Hơn nữa, chính sách này bảo đảm rằng, người dân được hưởng phần lợi ích từ chênh lệch địa tô sau khi đất bị thu hồi, không bị mất trắng quyền lợi. Điều này có nghĩa là khi các dự án đô thị, công nghiệp, giao thông… được triển khai, các nhà đầu tư được hưởng lợi từ chênh lệch địa tô thì người nông dân cũng được hưởng những giá trị gia tăng từ đất đai sau thu hồi.

Việc thanh, kiểm tra, rà soát lại về giao đất dịch vụ cho người dân chỉ nên tham khảo, định hướng, hoặc rút kinh nghiệm để xây dựng các chính sách tương lai tốt hơn. Không thể lấy đó làm cơ sở để bãi bỏ quyền lợi mà Nhà nước và các chủ đầu tư đã cam kết với người dân trong quá trình giải phóng mặt bằng. Bởi, những thỏa thuận này đã được thống nhất và có hiệu lực. Việc xét lại những thỏa thuận không chỉ thể hiện sự bất nhất trong chính sách, mà còn đẩy khó khăn cho người dân, làm méo mó việc thực thi pháp luật...

Phó Chủ tịch UBND xã Di Trạch, huyện Hoài Đức Vương Ngọc Thịnh:
Nguy cơ tranh chấp đất đai gia tăng

Từ năm 2008, nhiều dự án trọng điểm đã được triển khai trên địa bàn xã Di Trạch và người dân cơ bản đồng thuận với các phương án bồi thường, giải phóng mặt bằng do chính quyền đưa ra gắn với chính sách giao đất dịch vụ. Tuy nhiên, đến nay đã 16 năm trôi qua, nhiều hộ dân vẫn chưa được nhận đất dịch vụ như cam kết ban đầu. Nguyên nhân chính là do sự chồng chéo trong các chính sách và sự thiếu hụt quỹ đất. Một phần đất dự kiến để giao dịch vụ cho dân đã bị chồng lấn với các dự án giao thông khác, khiến quỹ đất không đủ đáp ứng.

Sự chậm trễ này không chỉ khiến người dân bức xúc, mà còn trở thành vấn đề được phản ánh nhiều nhất tại các kỳ tiếp xúc cử tri. Điều này không chỉ gây thiệt thòi cho người dân, mà còn có nguy cơ dẫn đến mâu thuẫn, tranh chấp đất đai, càng để lâu, vấn đề càng trở nên phức tạp. Do đó, rất mong các cơ quan chức năng vào cuộc, kịp thời tháo gỡ những vướng mắc, bảo đảm quyền lợi chính đáng của người dân bị thu hồi đất. Việc thực hiện phải dựa trên tinh thần tôn trọng phương án giao đất dịch vụ mà địa phương đã xét duyệt.

Ông Ngô Doãn Liêm, phường Đồng Mai, quận Hà Đông:
Quy định hạn mức cứng nhắc theo hộ

Từ năm 2007-2008, hơn 80% diện tích đất nông nghiệp của các hộ dân trên địa bàn phường Đồng Mai, quận Hà Đông bị thu hồi để thực hiện 5 dự án, với tổng diện tích là 230ha. Mỗi suất đất dịch vụ không vượt quá 50m². Điều này không phù hợp với thực tế và các quy định thỏa thuận trước đó trong công tác giải phóng mặt bằng các dự án. Nếu cứng nhắc áp dụng hạn mức giao đất tại Hà Đông không vượt quá 50m² thì những hộ gia đình có diện tích đất nông nghiệp lớn, đông nhân khẩu, quá thiệt thòi, bất công… Hay nói cách khác, việc giao đất không theo tỷ lệ diện tích thu hồi là bất hợp lý và không công bằng.

Người dân Đồng Mai đã nhiều lần gửi đơn kiến nghị lên các cấp chính quyền nhưng đến nay vẫn chưa được giải quyết dứt điểm. Đã gần 20 năm trôi qua, nhiều gia đình rơi vào tình cảnh khó khăn, con cái trưởng thành không có nơi kinh doanh dịch vụ, không ổn định được cuộc sống trong khi đất dịch vụ đã xây dựng đề án, vị trí và bị bỏ hoang nhiều năm.

Bạch Thanhghi

Sơn Tùng