Hương mùa thu

Thị chín.

Thị là cây phổ biến ở mọi làng quê Việt Nam. Tuy nhiên, hiện nay, cây thị ngày càng hiếm vì xét về kinh tế, thị không đem lại lợi nhuận như các loại cây cho quả hay gỗ khác, mà chỉ để chơi cho vui. Vì thế, cây thị hiện chỉ còn rải rác ở đình, chùa, miếu ở làng xóm hay miền rẻo xa. Do nằm ở các vị trí linh thiêng, mang màu huyền bí cổ tích nên hiện nay có rất nhiều cây thị trở thành huyền thoại với độ tuổi từ vài trăm tuổi trở lên, nhiều cây được phong “Cây di sản” để bảo tồn, giữ gìn.

Với những người hay lưu luyến quá khứ thì quả thị đúng là vị sứ giả của mùa thu. Vì trong vô vàn hoa quả nở chín vào mùa thu, chỉ có quả thị từ hình ảnh, hương vị tới cảm giác rất êm dịu: Quả tròn trịa vàng ươm như vầng trăng rằm mùa thu, hương thơm ngào ngạt, ngọt thanh tới tận hơi thở hay ngát thơm trong phòng ấm, làn da thị mịn như làn da con gái mới lớn. Tùy theo quả lớn hay nhỏ nhưng luôn lọt trong lòng tay người cầm để nâng niu trìu mến. Mấy chục năm trước, tới mùa thị chín, các mẹ, các chị liền đan cái giỏ len để cho trẻ con, nhất là các bé gái để quả thị xách chơi. Một thứ đồ chơi thật ấm áp, thanh nhã không gì sánh được khi thu về.

Ngày nay người ta ít trồng thị, cũng hiếm người hái thị ra chợ bán, nếu có bán thì ai cũng mua để chơi như một kỷ niệm xưa cho mình. Nếu ai đến đình chùa nhặt những quả thị rơi về đem tặng bạn bè thì chắc chắn ai cũng thích đón nhận món quà này.

Ở Khánh Hòa, chúng tôi được biết có cây thị ở Miếu ấp Thạch Nam, thôn Phước Trạch, xã Diên Toàn, huyện Diên Khánh hơn 200 tuổi được trao danh hiệu Cây di sản. Rồi ở Tháp Bà Ponagar, chùa Hải Đức... đều có những cây thị cổ thụ vóc dáng rất đẹp, cứ mùa thu quả chín vàng lấp ló trên tàng cây.

Cuộc sống hiện đại ngày càng trôi nhanh, nhiều thứ tưởng đã quên đi nhưng nếu ngẫm lại những gì thiên nhiên đã ban tặng cần biết giữ gìn, nâng niu như quả thị - biểu tượng văn hóa dân gian thuần khiết của làng quê Việt, sứ giả của mùa thu, hình tượng trong chuyện cổ tích thật ngát hương.

Dương Trang Hương