Kết nối nông nghiệp với công nghiệp chế biến, thị trường xuất khẩu và chuỗi giá trị toàn cầu

(Trích tham luận của đồng chí TRẦN ĐỨC QUẬN, Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch HĐND tỉnh Lâm Đồng)

Nông nghiệp là lĩnh vực nhiều lợi thế, có vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh Lâm Đồng. Kết nối nông nghiệp với công nghiệp chế biến và xuất khẩu là giải pháp có ý nghĩa chiến lược quan trọng để nông nghiệp tỉnh Lâm Đồng phát triển bền vững và hội nhập sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Những năm qua, nông nghiệp Lâm Đồng có bước phát triển vượt bậc về quy mô, năng suất, giá trị, thu nhập trên một đơn vị diện tích và cả nguồn nhân lực (hiện giá trị sản xuất bình quân đạt 185 triệu đồng/ha/năm, tăng 27,5% so với năm 2016. Năng suất lao động trong nông nghiệp bằng 1,26 lần và giá trị sản phẩm trên 1 ha bằng 1,84 lần so cả nước). Lâm Đồng cũng là một trong những địa phương đi đầu cả nước về nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, nông nghiệp thông minh và lực lượng sản xuất trong nông nghiệp phát triển mạnh với mô hình “doanh nghiệp là nòng cốt, ứng dụng khoa học công nghệ là điều kiện tiên quyết; xây dựng chuỗi liên kết trong sản xuất và tiêu thụ sản phẩm để phát triển bền vững; xây dựng thương hiệu để bảo hộ quyền lợi người sản xuất và tạo niềm tin cho người tiêu dùng; nông dân đóng vai trò chủ thể”.

Hoạt động nghiên cứu, chuyển giao khoa học kỹ thuật tiếp tục được tỉnh ưu tiên quan tâm hàng đầu tạo điều kiện cho các đơn vị nghiên cứu và doanh nghiệp tổ chức thực hiện. Đã xuất hiện “nông dân thế hệ mới” dám nghĩ dám làm, mạnh dạn ứng dụng khoa học công nghệ, bỏ vốn đầu tư, chủ động khai thác thị trường, liên kết sản xuất tạo ra chuỗi giá trị tham gia có hiệu quả vào thị trường tiêu thụ trong và ngoài nước. Tỉnh phát huy vai trò nòng cốt của doanh nghiệp trong phát triển chuỗi liên kết sản xuất, chế biến và tiêu thụ nông sản, phát triển kinh tế tập thể, hợp tác xã, tổ hợp tác trong nông nghiệp nhằm phát triển vùng nguyên liệu có chất lượng đồng đều, ổn định phục vụ cho công nghiệp chế biến, xuất khẩu. Toàn tỉnh hiện có khoảng 165 chuỗi với sự tham gia của 197 doanh nghiệp, hợp tác xã, cơ sở và gần 17.000 hộ nông dân, giá trị sản xuất thông qua chuỗi chiếm khoảng 20% tổng giá trị sản xuất ngành nông nghiệp.

Tỉnh đã xây dựng và triển khai mạnh mẽ đề án phát triển nông nghiệp theo hướng tiếp cận đa ngành, xây dựng thành công các chỉ dẫn địa lý cũng như thương hiệu nông sản Lâm Đồng với nhãn hiệu “Đà Lạt - Kết tinh kỳ diệu từ đất lành”. Nông sản Lâm Đồng được xuất khẩu đi hơn 40 nước trên thế giới, trong đó, thị trường truyền thống là: khu vực Đông Bắc Á, khu vực Liên hiệp châu Âu, khu vực Bắc Mỹ. Đặc biệt, nông sản xuất khẩu của tỉnh Lâm Đồng hiện đang có mặt ở những thị trường khó tính như Nhật Bản, các nước châu Âu, Mỹ; đồng thời, đang cung cấp nông sản nguyên liệu xuất khẩu cho nhiều tập đoàn đa quốc gia và các nhà phân phối lớn. Hiện nay giá trị xuất khẩu nông sản đang chiếm khoảng 53% tổng giá trị xuất khẩu hàng hóa tỉnh Lâm Đồng với tốc độ tăng trưởng bình quân giai đoạn 2016 - 2020 đạt 13%/năm.

Phát triển công nghiệp chế biến được tỉnh xác định là một trong những yếu tố quan trọng. Đến nay, tỷ lệ nông sản qua sơ chế, chế biến đạt 75%, ngành công nghiệp chế biến nông sản chiếm khoảng 47% giá trị sản xuất ngành công nghiệp chế biến, chế tạo và chiếm 35% giá trị sản xuất toàn ngành công nghiệp. Các doanh nghiệp trong nước đang chiếm ưu thế trụ cột trong hoạt động sản xuất, chế biến và xuất khẩu nông sản, đóng góp bình quân khoảng 60% vào tổng giá trị xuất khẩu nông sản trực tiếp toàn tỉnh.

Về cơ bản, đến nay Lâm Đồng đã xây dựng được một nền nông nghiệp với trình độ sản xuất khá cao, có thương hiệu, năng suất, chất lượng tốt, đây sẽ là tiền đề quan trọng để nâng tầm ngành nông nghiệp của tỉnh, đáp ứng yêu cầu hội nhập và tham gia tích cực vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Với mục tiêu phát triển ngành nông nghiệp theo hướng bền vững, toàn diện và hiện đại, xây dựng tỉnh Lâm Đồng thành trung tâm nghiên cứu, sản xuất nông nghiệp công nghệ cao, nông nghiệp thông minh tầm quốc gia và quốc tế. Để hiện thực hóa mục tiêu nêu trên, Đảng bộ tỉnh xác định phát triển lĩnh vực nông nghiệp là một trong bốn khâu đột phá, trong đó tập trung tháo gỡ những vướng mắc trong quan hệ sản xuất, mở đường cho sản xuất phát triển, đặc biệt là tạo sự hợp tác và liên kết sâu rộng trong sản xuất nông nghiệp. Tập trung tổ chức lại các mô hình hợp tác một cách phù hợp, hiệu quả để tạo sự liên kết từ sản xuất, chế biến đến thị trường tiêu thụ sản phẩm nhằm tạo ra động lực mới. Đảng bộ tỉnh rút ra một số bài học kinh nghiệm và định hướng phát triển trong thời gian tới như sau:

Thứ nhất, tiếp tục cơ cấu lại ngành nông nghiệp theo hướng tiếp cận đa ngành, bền vững, hiện đại có giá trị gia tăng và năng lực cạnh tranh cao; trên cơ sở phát huy tốt các nguồn lực về khí hậu, thổ nhưỡng, con người, kinh nghiệm trong phát triển những năm qua.

Thứ hai, quy hoạch và mở rộng các mô hình nông nghiệp công nghệ cao với tất cả các loại cây trồng, vật nuôi; tổng kết, đánh giá các mô hình xen canh, tái canh để tiếp tục phát huy các mô hình hiệu quả.

Thứ ba, xây dựng đề án và ban hành Nghị quyết về phát triển kinh tế tập thể mà nòng cốt là hợp tác xã, kêu gọi và khuyến khích doanh nghiệp tham gia vào hợp tác xã; hình thành hệ thống phân phối, chế biến và tiêu thụ nông sản; khuyến khích doanh nghiệp đầu tư và phát triển công nghệ sau thu hoạch và công nghệ chế biến nông sản.

Thứ tư, gắn phát triển nông nghiệp công nghệ cao với chương trình xây dựng nông thôn mới. Trong đó, phát huy mạnh mẽ vai trò chủ thể của người nông dân tự nguyện tham gia sáng lập các mô hình kinh tế tập thể trong tổ chức xây dựng nông thôn mới tạo hiệu quả nổi trội.

Thứ năm, thúc đẩy phát triển dịch vụ logistics nhằm hỗ trợ doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp mới tham gia xuất khẩu, các dịch vụ trọn gói. Mở rộng thị trường xuất khẩu nông sản, xây dựng chiến lược xuất khẩu nông sản trong đó xác định từng loại thị trường, định hướng cho doanh nghiệp, hợp tác xã và nông dân chủ động đáp ứng về tiêu chuẩn, quy chuẩn các loại hàng hóa phục vụ xuất khẩu.