Khó trông chờ vào Trung Quốc để giải cứu kinh tế thế giới

Các chuyên gia kinh tế cho rằng, sự hồi sinh kinh tế của Trung Quốc sẽ lan tỏa tăng trưởng sang phần còn lại của thế giới ở mức độ ít hơn nhiều so với những chu kỳ phục hồi trước đây. Ảnh: AP

Phục hồi dựa vào tiêu dùng nội địa

Đà phục hồi của Trung Quốc sau nhiều năm phong tỏa vì Covid-19 có thể sẽ khác rất nhiều so với những lần trước. Trong lịch sử, nền kinh tế lớn thứ hai thường dựa vào liệu pháp kích thích và đầu tư mạnh mẽ của chính phủ để tự thoát khỏi tình trạng suy thoái. Chính sách đó cũng giúp đưa nền kinh tế toàn cầu thoát ra khỏi tình trạng ảm đạm sau cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008.

Lần này, Trung Quốc đang chìm trong nợ nần với một thị trường nhà vẫn trong nguy cơ khốn và phần lớn cơ sở hạ tầng mà đất nước cần đã được xây dựng xong. Do đó, đà phục hồi kinh tế của Trung Quốc hiện nay sẽ được dẫn dắt bởi người tiêu dùng sau khi nhu cầu bị dồn nén trong ba năm hạn chế đi lại và phong tỏa để kiểm soát đại dịch Covid-19.

Dữ liệu chính thức, gồm khảo sát kinh doanh và doanh số bán hàng cho thấy mức tăng trưởng mạnh nhất ở nền kinh tế lớn thứ hai thế giới đến từ các ngành dịch vụ như nhà hàng, quán bar và du lịch. Điều đó có nghĩa là sự trở lại lộ trình tăng trưởng lành mạnh của nền kinh tế Trung Quốc là tin tốt cho triển vọng tăng trưởng mong manh của toàn cầu, đặc biệt là khi các hoạt động kinh tế Mỹ và châu Âu đang trì trệ. Tuy nhiên, những tác động trực tiếp của sự hồi sinh kinh tế của Trung Quốc có thể sẽ ít rõ rệt hơn ở những nơi khác trên thế giới.

“Trung Quốc sẽ chứng kiến đà phục hồi kinh tế mạnh mẽ, nhưng mức độ lan tỏa tăng trưởng sang phần còn lại của thế giới sẽ ít hơn nhiều trong chu kỳ này”, Frederic Neumann, nhà kinh tế trưởng châu Á tại Ngân hàng HSBC nhận định.

Một số nhà phân tích cho rằng, nền kinh tế Mỹ khó có thể cảm thấy được nhiều lợi ích vì chỉ tiếp xúc hạn chế với các ngành dịch vụ của Trung Quốc. Tăng trưởng của Mỹ thậm chí có thể bị kìm hãm nếu động thái tái mở cửa của Trung Quốc thúc đẩy nhu cầu năng lượng và làm tăng giá dầu trên toàn cầu, tạo ra áp lực lạm phát mới.

Theo dự báo mới nhất của Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF), kinh tế Trung Quốc sẽ tăng trưởng 5,2% vào năm 2023, vượt xa tốc độ tăng trưởng 1,4% dự kiến ở Mỹ.

IMF dự đoán, Trung Quốc sẽ đóng góp khoảng 1/3 tăng trưởng toàn cầu trong năm nay so với mức chỉ 10% của Mỹ và châu Âu cộng lại. Năm 2022, kinh tế Trung Quốc chỉ tăng trưởng 3%, kéo tỷ trọng đóng góp của Trung Quốc cho trưởng toàn cầu xuống còn 16%.

Chỉ có người giàu chi tiêu mạnh

Giống như người Mỹ, người tiêu dùng Trung Quốc đã tăng cường tiết kiệm trong thời gian phong tỏa. Đến nay, dù nước này đã tái mở cửa kinh tế nhưng hầu như chỉ những người giàu mới mở hầu bao để đi du lịch, ăn uống nhà hàng và giải trí còn nhiều người khác lại chọn cách tiết kiệm thay vì chi tiêu.

Những dấu hiệu ban đầu chỉ ra rằng, tác động lớn nhất của đợt phục hồi kinh tế hiện tại của Trung Quốc sẽ được cảm nhận ở trong nước thay vì các thị trường nước ngoài.

Những người Trung Quốc thuộc nhóm giàu có thể giúp thúc đẩy nền kinh tế toàn cầu bằng cách chi tiêu mua sắm hàng hóa xa xỉ ở châu Âu và các kỳ nghỉ ở những nơi như Đông Nam Á. Nhà sản xuất đồng hồ Thụy Sĩ Swatch Group dự báo đạt kỷ lục doanh thu trong năm nay nhờ doanh số bán hàng tại Trung Quốc, Hồng Kông và Ma Cao phụ hồi khi các hoạt động du lịch được nối lại nhờ Trung Quốc tái mở cửa.

Tuy nhiên, các công ty nước ngoài khác thận trọng hơn. Các hộ gia đình Trung Quốc nhận được hỗ trợ tài chính từ chính phủ trong đại dịch ít hơn nhiều so với người dân ở các nền kinh tế phát triển. Thêm vào đó, gười tiêu dùng ở nước này vẫn lo lắng về thị trường việc làm yếu kém và thị trường bất động sản tiếp tục sụt giảm.

Vào cuối tháng trước, Noel Wallacem, Giám đốc điều hành của nhà sản xuất hàng tiêu dùng Colgate-Palmolive (Mỹ) nói với các nhà phân tích rằng, bất chấp sự háo hức về việc Trung Quốc tái mở cửa, doanh số bán hàng gia dụng của công ty tại đây vẫn thấp. “Trung Quốc là một dấu hỏi lớn”, ông nói.

Trong những năm tăng trưởng nhờ kích thích trước đây, khi Trung Quốc rót tiền vào bất động sản, cơ sở hạ tầng và nhà máy để xoay chuyển nền kinh tế, nhu cầu hàng hóa và máy móc của nước này đã lan tỏa tác động tích cực trên toàn thế giới. Các nhà sản xuất công cụ ở Đức, các nhà sản xuất máy đào ở Nhật Bản và các nhà sản xuất than ở Úc đều được hưởng lợi.

Các nhà kinh tế tại Goldman Sachs ước tính, việc Trung Quốc mở cửa trở lại sẽ đóng góp thêm 1 điểm phần trăm vào tăng trưởng kinh tế toàn cầu trong năm nay, chủ yếu thông qua nhu cầu năng lượng cao hơn, nhập khẩu cao hơn và du lịch quốc tế. Những bên hưởng lợi lớn nhất có thể là các nhà xuất khẩu dầu mỏ và các nước láng giềng của Trung Quốc ở châu Á.

Goldman Sachs ước tính, tác động trực tiếp của việc Trung Quốc mở cửa trở lại đối với tăng trưởng của Mỹ là hơi tiêu cực và có thể làm “sứt mẻ” tăng trưởng của Mỹ khoảng 0,04 điểm phần trong năm 2023 do tác động của giá dầu cao hơn, lấn át bất kỳ sự gia tăng nào về xuất khẩu hoặc khách du lịch.

Tuy nhiên, Mỹ vẫn có thể được hưởng lợi từ các tác động gián tiếp, nếu sự hồi sinh của Trung Quốc giúp nâng cao hoạt động kinh doanh và thương mại toàn cầu nói chung hoặc góp phần tạo điều kiện vay nợ dễ dàng hơn cho các hộ gia đình và doanh nghiệp.

Phần lớn tiền tiết kiệm được gửi dài hạn

Ngay cả khi tăng trưởng phục hồi mạnh mẽ, các vấn đề cơ bản vẫn tồn tại trong nền kinh tế Trung Quốc. Với những khoản nợ lớn, chính quyền địa phương ít có khả năng đầu tư mạnh mẽ cho cơ sở hạ tầng.

Trung Quốc đã triển khai hàng loạt biện pháp để vực dậy ngành bất động sản như nới lỏng các hạn chế cho vay đối với các nhà phát triển nhà ở đang quá căng thẳng tài chính. Tuy nhiên, Tommy Wu, nhà kinh tế trưởng tại Ngân hàng Commerzbank, nhận định, những chính sách như vậy sẽ không sớm đảo ngược tình trạng doanh số bán nhà ở nước này vì các gia đình vẫn thận trọng trong việc mua nhà. Điều này sẽ làm hạn chế nhu cầu của Trung Quốc đối với các mặt hàng như quặng sắt.

Đóng góp của Trung Quốc cho nền kinh tế toàn cầu rốt cục sẽ phụ thuộc vào độ bền của sức tiêu dùng trong nước. Hiện tại, dù các hộ gia đình Trung Quốc đã tích lũy thêm 2,6 nghìn tỉ đô la tiền tiết kiệm mới vào năm ngoái nhưng chưa đến 30% số tiền đó có sẵn để chi tiêu ngay lập tức. Phần tiền còn lại được gửi vào các tài khoản tiết kiệm dài hạn. Thị trường việc làm ở Trung Quốc vẫn còn yếu và giá bất động sản sụt giảm, làm bào mòn tài sản của các hộ gia đình.

Theo Logan Wright, Giám đốc nghiên cứu thị trường Trung Quốc tại Rhodium Group (Mỹ), phục hồi tiêu dùng ở đất nước đông dân thế giới sẽ yếu ớt và ngắn ngủi. Ông dự đoán, sau khi tăng trưởng nhanh chóng vào quí 2, sự phục hồi trong chi tiêu của người tiêu dùng sẽ nhanh chóng mất động lực.

Theo WSJ

Lê Linh