Mường Lống mùa Xuân về

Ông Và Chứ Hùa biểu diễn khèn trong dịp đầu Xuân. Ảnh: Viết Lam

Khi trời sang Xuân, thời tiết ấm áp, con đường đất độc đạo nhiều dốc cao nối trung tâm xã Tri Lễ với bản Mường Lống cũng trở nên khô ráo, thuận lợi hơn. Hai bên đường, cây cối đâm chồi nảy lộc xanh mơn mởn, chim muông đua nhau cất cao giọng hót.

Sau quãng đường dài khá vất vả, bản làng biên giới của 130 hộ dân/800 nhân khẩu đồng bào dân tộc Mông đã xuất hiện trong tầm mắt chúng tôi. Từ con dốc cao đầu bản có thể nhìn rõ, khu dân cư biên giới nằm ở một thung lũng khá rộng lớn, giữa có cánh đồng trồng lúa nước đang xanh màu mạ non, trên các ngọn đồi thoai thoải, nhà của các hộ dân được lợp bằng mái gỗ sa mu có hướng nhìn về đồng ruộng. Bao quanh bản Mường Lống, diện tích rừng còn xanh tốt, với nhiều cây gỗ lớn, Đại úy Nguyễn Xuân Cương, Chính trị viên phó Đồn Biên phòng Tri Lễ, BĐBP Nghệ An đi cùng chúng tôi giải thích rằng: “Cùng với vai trò trách nhiệm của lực lượng chức năng thì người dân ở đây cũng đưa ra quy ước bảo vệ rừng chặt chẽ với quyết tâm giữ nguồn nước phục vụ cho sản xuất và sinh hoạt của bản làng”.

Chúng tôi tiếp tục xuống con dốc, theo con đường vào khu dân cư biên giới, thấy Trạm quân dân y kết hợp bản Mường Lống, Đồn Biên phòng Tri Lễ được xây dựng khang trang trên quả đồi nằm ngay đầu bản. Đây là địa điểm khám chữa bệnh cho người dân và nơi ăn ở, sinh hoạt của cán bộ tại tổ công tác địa bàn. Buổi sáng sớm khi chúng tôi đến, có nhiều người dân đang được cán bộ quân y Biên phòng thăm khám, chữa bệnh, cấp thuốc miễn phí. Tôi quan sát thấy bác sĩ - Thiếu tá Lê Anh Đức, quân y Đồn Biên phòng Tri Lễ tận tình đón tiếp, khám bệnh, cấp thuốc cho nhân dân địa phương. Quá trình thực hiện nhiệm vụ, cán bộ quân y Biên phòng trao đổi với người bệnh bằng ngôn ngữ của đồng bào dân tộc Mông một cách rất thông thạo, lưu loát. Những ngày lễ, Tết, cơ sở y tế của BĐBP vẫn luôn mở cửa, bác sĩ Đức thường xuyên túc trực sẵn sàng khám, chữa bệnh cho người dân. Theo bà con trong vùng cho biết, họ rất yêu quý và tin tưởng bác sĩ Đức, bởi anh có chuyên môn giỏi, tận tình trong công việc và lại am hiểu ngôn ngữ, văn hóa của đồng bào.

Trong khi bác sĩ Đức thường trực tại trạm để phục vụ khám, chữa bệnh cho nhân dân, Thượng úy Xồng Bá Khư, nhân viên Tổ công tác Biên phòng bản Mường Lống chuẩn bị cùng đồng đội xuống địa bàn. Thượng úy Xồng Bá Khư là người đồng bào dân tộc Mông ở huyện biên giới Kỳ Sơn, gắn bó với nhân dân bản Mường Lống đã mấy năm nay. Ngoài công tác nắm địa bàn, Thượng úy Khư còn là “thầy giáo” dạy lớp xóa mù chữ cho phụ nữ trong bản. Ở đây, anh được bà con xem như người trong gia đình, dòng họ, có việc gì đều gọi để tham khảo ý kiến. Ngồi sau xe của cán bộ Biên phòng quan sát mới thấy, nhiều phụ nữ đồng bào dân tộc Mông đang ngồi ở hiên nhà đan váy, áo.

Bác sĩ Lê Anh Đức khám bệnh cho nhân dân trên địa bàn. Ảnh: Viết Lam

Thượng úy Xồng Bá Khư cho biết: “Người dân đồng bào dân tộc Mông chúng tôi là thế, quanh năm vất vả trên nương rẫy, ruộng đồng, nhưng khi mùa Xuân đến, là ai cũng muốn mặc đẹp để vui chơi, ca hát. Ngoài chuẩn bị váy, áo cho mình, phụ nữ còn đan tặng những người thân yêu trong gia đình, dòng họ”. Qua những đoạn đường bằng phẳng, tiếng xe máy chạy êm, chúng tôi lại nghe tiếng khèn từ những ngôi nhà trên đồi cao vọng xuống. Có lẽ, tiếng khèn của ai đó như báo hiệu mùa Xuân đang về trên bản làng biên giới?

Sau một đoạn đường khá dài, Thượng úy Xồng Bá Khư dừng xe máy ở cổng một ngôi nhà gỗ tại vị trí trung tâm bản, từ trong nhà, một thanh niên bước vội ra vui vẻ chào đón. Đó là anh Và Bá Mại, Trưởng bản Mường Lống, có tuổi đời và ngoại hình còn khá trẻ. Cán bộ Biên phòng và Trưởng bản ngồi uống nước được nấu từ một loại lá cây rừng, trao đổi những nội dung công việc liên quan về việc phát triển kinh tế, xã hội, đảm bảo an ninh trật tự bản làng. Thượng úy Xồng Bá Khư cho biết, nhờ có cánh đồng lúa nước rộng lớn, các hộ gia đình đồng bào dân tộc Mông ở Mường Lống cơ bản tự chủ được lương thực. Ngoài ra, họ còn phát triển chăn nuôi gia súc, gia cầm để tích góp tiền cho con cái ăn học, hiện nay, một số bộ phận thanh niên trong bản cũng về các thành phố lớn để làm ăn. Dịp lễ, Tết, những người đi xa đều trở về, không khí bản làng luôn vui nhộn, rộn ràng.

Trong câu chuyện, Trưởng bản Và Bá Mại cho ý kiến: “Cùng với việc tổ chức các hoạt động văn hóa, văn nghệ, vui chơi cho nhân dân dịp đầu Xuân thì BĐBP và chính quyền địa phương cũng chú trọng đảm bảo an ninh trật tự địa bàn và để làm được điều đó, cần phát huy vai trò của những người có uy tín, lớn tuổi tại các dòng họ trong bản”.

Sau cuộc hội ý, cán bộ Biên phòng và Trưởng bản Mường Lống lại tìm đến gặp những người có uy tín trong bản. Họ đi bộ theo những con đường hẹp leo lên quả đồi có mấy ngôi nhà nằm san sát nhau, lúc này, tiếng khèn nghe đã rõ ràng hơn nhiều. Quả thực, dưới ánh nắng bình minh, bên hiên nhà, ông Và Chứ Hùa đang biểu diễn khèn cho vợ và mấy đứa cháu cùng xem. Nhìn thấy cảnh tượng vui vẻ, Thượng úy Khư ra hiệu ông Hùa tiếp tục biểu diễn để bản nhạc không bị đứt đoạn. Khèn là nhạc cụ đặc sắc của đồng bào dân tộc Mông được sử dụng trong những dịp vui như lễ, Tết. Người chơi khèn không chỉ tạo ra âm thanh huyền diệu, mà còn phải biết nhảy múa đúng điệu, cuốn hút người xem. Cùng nhiều người lớn tuổi trong bản, ông Hùa đang cố gắng gìn giữ, truyền đạt tiếng khèn cho thế hệ trẻ. Qua trao đổi, ông Hùa nói rằng, ông sẽ vận động thanh niên trong bản cùng BĐBP tham gia tuần tra biên giới, bảo đảm an ninh trật tự tại địa bàn.

Tôi chia tay Mường Lống khi sắc Xuân đã hiện hữu khắp núi rừng biên giới, ở đó, vẫn có những người lính Biên phòng hi sinh tình cảm riêng, bám trụ địa bàn để chăm lo đời sống, sức khỏe cho nhân dân vui Xuân, đón Tết đầm ấm, yên vui.

Viết Lam