Mỹ thâm hụt ngân sách kỷ lục, nguy cơ xảy ra 'cuộc chiến' tài chính

Bên ngoài tòa nhà Quốc hội Mỹ vào ngày 27/9/2023. Ảnh: AFP

Nguy cơ xảy ra "cuộc chiến" tài chính tại Hạ viện

Bộ Tài chính Mỹ cho biết mức thâm hụt trên là lớn nhất kể từ mức thâm hụt 2,78 nghìn tỷ USD do đại dịch Covid-19 gây ra trong năm 2021. Nó đánh dấu sự trở lại rõ ràng của tình trạng thâm hụt ngày càng tăng sau những đợt sụt giảm liên tiếp trong hai năm đầu cầm quyền của Tổng thống Joe Biden.

Theo Reuters, Mỹ ghi nhận mức thâm hụt ngân sách kỷ lục trong bối cảnh Tổng thống Biden đang đề nghị Quốc hội cấp 100 tỷ USD chi tiêu an ninh và viện trợ nước ngoài mới, trong đó 60 tỷ USD dành cho Ukraine và 14 tỷ USD dành cho Israel, cùng với tài trợ cho an ninh biên giới Mỹ và khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương.

Khoản thâm hụt trên vượt tất cả các khoản thâm hụt trước khi xảy ra đại dịch Covid-19, bao gồm cả những khoản thâm hụt do việc cắt giảm thuế của đảng Cộng hòa được thông qua dưới thời cựu Tổng thống Donald Trump và từ những năm khủng hoảng tài chính. Nó có khả năng châm ngòi cho các cuộc chiến tài chính của Tổng thống Biden với các nghị sĩ đảng Cộng hòa tại Hạ viện, những người kêu gọi cắt giảm các mức chi tiêu đã đẩy Mỹ đến bờ vực vỡ nợ vào đầu tháng 6 vì trần nợ.

Một thỏa thuận nhằm tránh việc chính phủ đóng cửa do yêu cầu cắt giảm chi tiêu sâu hơn từ những người theo đường lối cứng rắn của đảng Cộng hòa đã dẫn việc phế truất Chủ tịch Hạ viện Mỹ Kevin McCarthy, và đảng này vẫn còn chia rẽ về việc ai sẽ lãnh đạo họ và dự kiến sẽ tiến hành các cuộc đàm phán trước khi đến thời hạn tài chính vào giữa tháng 11.

Trong tháng 9, tháng cuối cùng của năm tài chính 2023, thâm hụt ngân sách của Mỹ đã giảm xuống 171 tỷ USD, từ mức 430 tỷ USD vào tháng 9/2022.

Bộ trưởng Tài chính Mỹ Janet Yellen và Giám đốc Văn phòng Quản lý và Ngân sách Shalanda Young nêu trong một tuyên bố chung rằng: "Nguồn thu giảm là nguyên nhân đáng kể dẫn đến thâm hụt ngân sách năm 2023, nó cho thấy tầm quan trọng của các chính sách do Tổng thống Biden ban hành và đề xuất nhằm cải cách hệ thống thuế".

Khoản thâm hụt tài chính năm 2023 lẽ ra sẽ vượt 321 tỷ USD, nhưng con số này đã giảm do Tòa án tối cao bác bỏ chương trình xóa nợ cho sinh viên của Tổng thống Biden vì cho rằng vi hiến. Phán quyết của Tòa án tối cao buộc Bộ Tài chính phải đảo ngược khoản phí ưu tiên đối với kết quả ngân sách năm tài chính 2022, làm tăng thâm hụt của năm ngoái. Cụ thể, thâm hụt năm tài chính 2022 là 1,375 nghìn tỷ USD.

Một quan chức Bộ Tài chính Mỹ cho biết nếu tính đến hai lần điều chỉnh một lần, thâm hụt trong năm tài chính vừa qua sẽ ở mức gần 1 nghìn tỷ USD và năm nay là gần 2 nghìn tỷ USD.

Chi phí lãi vay cao kỷ lục

Mức thâm hụt năm 2023 đánh dấu sự kết thúc đột ngột cho hai năm ghi nhận thâm hụt giảm của chính quyền Tổng thống Biden khi chi tiêu cho Covid-19 giảm dần. Thâm hụt ngân sách của Mỹ đạt đỉnh điểm vào năm tài chính 2020 ở mức 3,13 nghìn tỷ USD trong khi nền kinh tế chứng kiến đợt suy thoái mạnh nhất kể từ những năm 1930, nên nguồn thu từ thuế đã bị hạn chế nghiêm trọng, mặt khác chi trả trợ cấp thất nghiệp, hỗ trợ tài chính trực tiếp cho người tiêu dùng và viện trợ cho doanh nghiệp lại tăng lên đến đỉnh điểm.

Tuy nhiên, Văn phòng Ngân sách Quốc hội Mỹ đã cảnh báo rằng dựa theo luật thuế và chi tiêu hiện hành, thâm hụt ngân sách của Mỹ sẽ đạt đến mức kỷ nguyên Covid vào cuối thập kỷ này khi đạt khoảng 2,13 nghìn tỷ USD vào năm 2030 do chi phí lãi vay, y tế và lương hưu cùng tăng.

Trong năm tài chính 2023, tổng thu của Mỹ đã giảm 457 tỷ USD, tương đương 9% so với năm tài chính 2022, xuống còn 4,439 nghìn tỷ USD, phần lớn là do các khoản thanh toán thuế thu nhập cá nhân không được khấu trừ giảm trong bối cảnh cổ phiếu và các tài sản tài chính khác cho lợi suất kém hơn do lãi suất tăng. Sự sụt giảm nguồn thu khác bao gồm mức giảm 106 tỷ USD tiền lãi trả cho các khoản dự trữ ngân hàng của Cục dự trữ liên bang, do tiền lãi trả cho khoản dự trữ ngân hàng đã hao hụt và làm giảm thu nhập từ danh mục đầu tư.

Chi tiêu tài chính năm 2023 cũng giảm 137 tỷ USD, tương đương 2% so với năm trước, xuống còn 6,134 nghìn tỷ USD. Khoản chi tiêu này sẽ khiêm tốn hơn nếu không có mức tăng mạnh trong chi tiêu cho quỹ hưu trí và chăm sóc sức khỏe cho người già cũng như chi phí dịch vụ nợ.

Chi tiêu an sinh xã hội tăng 10% lên 1,416 nghìn tỷ USD do chi phí sinh hoạt điều chỉnh theo lạm phát và chi tiêu cho chương trình chăm sóc sức khỏe người cao tuổi Medicare tăng 4% lên 1,022 nghìn tỷ USD.

Chi phí lãi vay đối với khoản nợ liên bang hơn 33 nghìn tỷ USD cũng đạt mức kỷ lục, với mức tăng 23% lên 879 tỷ USD. Theo một quan chức Bộ Tài chính Mỹ, các khoản thanh toán lãi ròng, không bao gồm các khoản chuyển giao nội bộ chính phủ sang các quỹ tín thác, đã tăng 39% lên 659 tỷ USD và đây cũng là con số kỷ lục.

Vị này cho biết tổng các khoản thanh toán lãi lên tới 3,28% tính theo tỷ trọng trong GDP, cao nhất kể từ năm 2001 và tỷ trọng ròng ở mức 2,45% là cao nhất kể từ năm 1998.

Lãi suất cơ bản của Mỹ đã tăng vọt trong một năm rưỡi qua khi Cục dự trữ liên bang (Fed) tăng chi phí đi vay để kìm hãm lạm phát. Chi phí lãi trung bình đối với khoản nợ tồn đọng của Bộ Tài chính là 2,97% trong năm tài chính vừa qua, cao hơn mức 2,07% của năm trước.

Đông Phong