Nâng cao nội lực cho ngành gỗ Việt Nam

Ông Nguyễn Quốc Khanh, Chủ tịch Hội Mỹ nghệ và Chế biến gỗ TP. Hồ Chí Minh (HAWA) chia sẻ, xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ của Việt Nam đang tăng trưởng nhờ những tín hiệu tích cực từ các thị trường như Hoa Kỳ, EU... Trong đó, Hoa Kỳ vẫn là thị trường lớn nhất, chiếm 52-55% giá trị xuất khẩu gỗ của Việt Nam.

"Việc các công ty gỗ Việt Nam theo kịp các xu hướng mới nhất tại thị trường Hoa Kỳ là điều quan trọng để đồ gỗ Việt Nam đáp ứng được sở thích của người tiêu dùng", ông Khanh cho biết, đồng thời dự báo với tốc độ tăng trưởng hiện tại, khi thế giới bước vào mùa mua sắm cao điểm cuối năm, có thể chứng kiến xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ Việt Nam mỗi tháng đạt 1,6-1,8 tỷ USD, qua đó đưa tổng kim ngạch xuất khẩu cả năm có thể đạt 17,5 tỷ USD.

Ngành gỗ và sản xuất chế biến gỗ là một trong những ngành kinh tế mũi nhọn của Việt Nam, đóng góp lớn vào kim ngạch xuất khẩu và tạo việc làm cho hàng triệu lao động. Tuy nhiên, trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng gay gắt và yêu cầu về chất lượng, bền vững từ các thị trường quốc tế ngày càng cao, ngành này đang đối mặt với nhiều thách thức đáng kể. Để đạt được mục tiêu xuất khẩu thì việc cải tiến, đổi mới và áp dụng các giải pháp bền vững là điều cần thiết. Dù đã có nhiều nỗ lực trong việc nâng cao chất lượng sản phẩm và mở rộng thị trường, ngành gỗ Việt Nam vẫn còn gặp phải những khó khăn lớn trên nhiều mặt trận.

Ngành gỗ và sản xuất chế biến gỗ là một trong những ngành kinh tế mũi nhọn của Việt Nam

Việt Nam là quốc gia không có diện tích rừng tự nhiên lớn và chất lượng gỗ từ rừng trồng còn thấp. Mặc dù đã có những nỗ lực trong việc sử dụng nguồn gỗ hợp pháp và phát triển rừng trồng, ngành gỗ vẫn phụ thuộc nhiều vào nguyên liệu nhập khẩu từ các nước khác, đặc biệt là gỗ nguyên liệu. Điều này khiến cho các doanh nghiệp gặp khó khăn khi giá cả nguyên liệu biến động và thị trường quốc tế có những thay đổi đột ngột về chính sách thuế và thương mại.

Các quốc gia trong khu vực như Trung Quốc, Indonesia và Malaysia đều có nền công nghiệp chế biến gỗ phát triển mạnh mẽ, với năng lực sản xuất và xuất khẩu không ngừng cải tiến. Đặc biệt, Trung Quốc với lợi thế quy mô lớn và chi phí sản xuất thấp đã trở thành đối thủ cạnh tranh chính của Việt Nam trên thị trường gỗ quốc tế. Điều này đòi hỏi ngành gỗ Việt Nam phải nỗ lực nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm để duy trì vị thế cạnh tranh.

Ông Nguyễn Liêm, Chủ tịch Hiệp hội Chế biến gỗ Bình Dương (BIFA) cho biết, các thị trường lớn như Mỹ và EU đang ngày càng thắt chặt các quy định về nguồn gốc xuất xứ và tính minh bạch trong chuỗi cung ứng gỗ. Họ yêu cầu sản phẩm phải có chứng chỉ bền vững như FSC, PEFC và các tiêu chuẩn môi trường nghiêm ngặt. Điều này đặt ra áp lực lớn cho các doanh nghiệp Việt Nam trong việc đáp ứng các yêu cầu về kỹ thuật và quy trình sản xuất để thâm nhập và duy trì sự hiện diện tại các thị trường này.

Mặc dù ngành gỗ đã có những bước tiến lớn trong việc đào tạo và phát triển nguồn nhân lực, nhưng vẫn còn nhiều bất cập trong việc nâng cao chất lượng tay nghề cho công nhân. Các vị trí yêu cầu trình độ kỹ thuật cao như thiết kế, vận hành máy móc hiện đại vẫn còn thiếu hụt, gây cản trở cho việc nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm.

Doanh nghiệp cần chú trọng đổi mới công nghệ sản xuất và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực

Biến đổi khí hậu đang ảnh hưởng trực tiếp đến ngành lâm nghiệp và nguồn nguyên liệu gỗ. Hạn hán, lũ lụt và các hiện tượng thời tiết cực đoan đã và đang làm suy giảm nguồn cung nguyên liệu, đồng thời gia tăng rủi ro cho việc trồng rừng và khai thác gỗ.

Để vượt qua những thách thức trên và đạt được mục tiêu xuất khẩu trong tương lai, ngành gỗ Việt Nam cần thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp, từ phát triển nguồn nguyên liệu, đổi mới công nghệ sản xuất cho đến nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và tuân thủ các tiêu chuẩn quốc tế.

Một trong những giải pháp quan trọng nhất là tăng cường phát triển nguồn nguyên liệu trong nước thông qua việc khuyến khích trồng rừng bền vững. Nhà nước cần có chính sách hỗ trợ các doanh nghiệp trong việc tham gia chương trình trồng rừng có chứng chỉ FSC và PEFC, từ đó giúp đảm bảo nguồn cung nguyên liệu hợp pháp và bền vững. Đồng thời, đẩy mạnh việc sử dụng công nghệ tiên tiến trong chế biến để giảm thiểu lãng phí nguyên liệu, tối ưu hóa hiệu quả sử dụng gỗ và tái sử dụng các phế phẩm từ quá trình sản xuất.

Đổi mới công nghệ và quy trình sản xuất là giải pháp thiết yếu để nâng cao năng lực cạnh tranh của ngành gỗ Việt Nam. Việc áp dụng công nghệ số, như hệ thống quản lý sản xuất tự động (ERP) sẽ giúp doanh nghiệp tối ưu hóa quy trình sản xuất, giảm thiểu lỗi kỹ thuật và tăng cường hiệu suất. Ngoài ra, cần khuyến khích các doanh nghiệp đầu tư vào các dây chuyền sản xuất hiện đại, thân thiện với môi trường, đồng thời phát triển các sản phẩm có giá trị gia tăng cao như đồ nội thất thông minh, gỗ composite và các sản phẩm có thiết kế sáng tạo.

Tổng kim ngạch xuất khẩu của nhành gỗ có thể đạt 17,5 tỷ USD trong năm 2024

Để mở rộng thị trường xuất khẩu, ngành gỗ Việt Nam cần tích cực tìm kiếm và khai thác các thị trường mới như Trung Đông, châu Phi và Nam Mỹ. Những thị trường này đang có nhu cầu tăng cao về các sản phẩm gỗ chất lượng, tạo cơ hội lớn cho các doanh nghiệp Việt Nam. Bên cạnh đó, cần tiếp tục duy trì và phát triển các thị trường truyền thống như Mỹ, EU và Nhật Bản và tập trung xây dựng chiến lược tiếp thị thương hiệu gỗ Việt Nam trên thị trường quốc tế.

Để nâng cao năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp xuất khẩu thì việc đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao là không thể thiếu. Các doanh nghiệp cần đầu tư vào việc đào tạo tay nghề cho công nhân, đồng thời liên kết với các trường đại học, viện nghiên cứu để nâng cao kỹ năng cho cán bộ quản lý và chuyên gia kỹ thuật. Bên cạnh đó, cần khuyến khích các sáng kiến nghiên cứu và phát triển (R&D) để thúc đẩy sự sáng tạo trong thiết kế và sản xuất sản phẩm.

Trong bối cảnh các thị trường lớn đang đặt ra yêu cầu cao về tính bền vững và minh bạch trong chuỗi cung ứng, các doanh nghiệp gỗ Việt Nam cần đảm bảo tuân thủ nghiêm ngặt các quy định và tiêu chuẩn quốc tế. Điều này bao gồm việc đạt được các chứng chỉ FSC, PEFC và các chứng nhận về trách nhiệm xã hội và môi trường. Việc áp dụng công nghệ quản lý chuỗi cung ứng để đảm bảo nguồn gốc nguyên liệu rõ ràng và minh bạch cũng là yếu tố quan trọng giúp ngành gỗ duy trì sự tin cậy trên thị trường quốc tế.

Chính phủ cần đẩy mạnh hỗ trợ ngành gỗ thông qua các chính sách ưu đãi về thuế và tài chính, đặc biệt đối với các doanh nghiệp đầu tư vào công nghệ hiện đại và phát triển bền vững. Đồng thời, cần tăng cường các chương trình xúc tiến thương mại, mở rộng kênh tiếp cận thị trường xuất khẩu thông qua các hiệp định thương mại tự do (FTA) mà Việt Nam đã ký kết.

Ngành gỗ Việt Nam đang đối mặt với nhiều thách thức trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu và các yêu cầu về bền vững ngày càng khắt khe. Tuy nhiên, với những nỗ lực đổi mới công nghệ, phát triển nguồn nguyên liệu bền vững, nâng cao chất lượng nhân lực và tuân thủ các tiêu chuẩn quốc tế, ngành gỗ hoàn toàn có thể đạt được mục tiêu xuất khẩu và tiếp tục khẳng định vị thế của mình trên thị trường thế giới. Các giải pháp trên sẽ là động lực thúc đẩy ngành gỗ phát triển bền vững, đồng thời tạo ra giá trị kinh tế và xã hội to lớn cho Việt Nam trong tương lai.

Đức Hiền