Nga lo vị thế ở Trung Á sau một động thái của phương Tây

Nga đang theo dõi chặt chẽ việc các quốc gia phương Tây cố gắng xây dựng liên minh ở nơi mà theo truyền thống được coi là "sân sau" và phạm vi ảnh hưởng của Nga.

Một quan chức hàng đầu ở Moscow đã tức giận khi cho rằng phương Tây đang "dụ dỗ" "các nước láng giềng, bạn bè và đồng minh" của họ tách khỏi Nga, theo CNBC.

Tổng thống Kazakhstan Kassym-Jomart Tokayev và Tổng thống Pháp Emmanuel Macron tham dự cuộc gặp ở Astana, Kazakhstan ngày 1/11/2023. Ảnh: Reuters

Nhà lãnh đạo phương Tây mới nhất tới Trung Á là Tổng thống Pháp Emmanuel Macron. Đến thăm quốc gia Kazakhstan giàu dầu mỏ và khoáng sản hôm 1/11, ông ca ngợi đất nước thuộc Liên Xô cũ này đã từ chối đứng về phía Moscow chống lại Ukraine.

Ông nói: “Pháp coi trọng con đường các bạn chọn cho đất nước của mình, từ chối trở thành chư hầu của bất kỳ cường quốc nào và tìm cách xây dựng nhiều mối quan hệ cân bằng và đa dạng với các quốc gia khác nhau”.

Trong chuyến công du, ông Macron cũng tới Uzbekistan hôm 2/11, với một phái đoàn bao gồm các lãnh đạo doanh nghiệp khi Pháp mong muốn củng cố mối quan hệ sâu sắc hơn với khu vực giàu tài nguyên thiên nhiên, từ dầu khí đến uranium này.

Phản ứng của Moscow

Những bình luận của nhà lãnh đạo Pháp có thể đã khiến Moscow tức giận, vốn đang theo dõi những nỗ lực của phương Tây nhằm "ve vãn" Trung Á.

Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov cho biết trong một cuộc phỏng vấn tuần trước rằng phương Tây đang cố gắng kéo "các nước láng giềng, bạn bè và đồng minh" của Nga ra khỏi nước này.

“Hãy nhìn xem các cường quốc phương Tây đang thu hút Trung Á như thế nào”, ông Lavrov nói với hãng tin BelTA trong bình luận do Bộ Ngoại giao Nga công bố.

"Họ đã tạo ra nhiều định dạng như 'Trung Á cộng' với sự tham gia của Mỹ, EU và Nhật Bản ...,” ông nói.

Theo ông Lavrov, những khuôn khổ cam kết ngoại giao này nhằm mục đích thu hút các nước láng giềng, bạn bè và đồng minh Trung Á của Nga hướng tới phương Tây, thông qua những hứa hẹn ưu đãi về kinh tế và thương mại cũng như cung cấp các chương trình viện trợ tương đối khiêm tốn.

Ông Lavrov cho rằng liên minh với phương Tây không thể “so sánh được với những lợi ích mà các nước Trung Á được hưởng khi hợp tác với Nga... trong các lĩnh vực nhạy cảm như an ninh biên giới, đào tạo thực thi pháp luật và an ninh truyền thống”.

Ông tuyên bố rằng các nước phương Tây đang "chuyển tiền và tài nguyên vào thiết bị và công nghệ cung cấp cho các khu vực này" nhằm thu hút họ, đồng thời nói thêm, "Chúng tôi thảo luận cởi mở những vấn đề này với những người anh em Trung Á."

Mark Galeotti, một nhà khoa học chính trị, giảng viên và tác giả của một số cuốn sách về Nga ở London, nói với CNBC rằng chuyến thăm của ông Macron tới Trung Á có thể sẽ khiến Moscow lo lắng khi Trung Á đang ngày càng hướng tới châu Âu, Trung Quốc và các nước khác như Mỹ để đảm bảo thương mại và an ninh.

“Rõ ràng là có mối lo ngại [ở Nga về quỹ đạo địa chính trị của Trung Á], nhưng hơn bất cứ điều gì khác, tôi nghĩ mối lo ngại đó xuất phát từ nhận thức đau đớn rằng, theo một cách nào đó, Trung Á đang ngày càng tách biệt,” Galeotti nói.

Nhưng ông cũng lưu ý: “Về cơ bản, vị trí chính của Moscow ở Trung Á từ lâu đã đóng vai trò là người bảo đảm an ninh”.

Tình hữu nghị "căng thẳng"

Mức độ cảm nhận về “tình hữu nghị” trong vai trò lãnh đạo của Trung Á đối với Nga vẫn còn gây tranh cãi.

Các quốc gia Trung Á duy trì quan hệ tốt đẹp với Moscow, đồng thời cố gắng xây dựng các chính sách đối ngoại và thương mại quốc tế độc lập của riêng mình với phương Tây và Trung Quốc.

Quan điểm mâu thuẫn này thường khiến các quốc gia Trung Á “ngồi trên hàng rào” khi đề cập đến một số vấn đề địa chính trị, chẳng hạn như cuộc chiến ở Ukraine.

Kazakhstan và Uzbekistan, cũng như các nước láng giềng Turkmenistan và Kyrgyzstan, nằm trong số 35 thành viên Liên hợp quốc đã bỏ phiếu trắng đối với nghị quyết của Đại hội đồng Liên hợp quốc lên án việc Nga sáp nhập 4 vùng lãnh thổ chủ yếu do Nga kiểm soát ở Ukraine vào năm ngoái.

Liên Hà