Nhà máy lọc dầu Saudi Arabia bị tấn công: Thảm họa hay 'sự cố'?

Khói bốc lên từ cơ sở lọc dầu tại tại Abqaiq và Khurais (Saudi Arabia) sau khi bị không kích ngày 14/9. (Nguồn: Planet Lab/AP)

Ngày 14/9, hai nhà máy lọc dầu tại Abqaiq và Khurais của Công ty dầu khí nhà nước Saudi Aramco đã bị máy bay không người lái của phiến quân nổi dậy Houthi tấn công. Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo tố cáo Iran đứng sau vụ tấn công và sử dụng các tên lửa hành trình tấn công tổng cộng 19 mục tiêu, song Tehran đã bác bỏ thông tin này. Vụ không kích đã khiến Saudi Arabia mất gần 6 triệu thùng dầu/ngày, tương đương 50% tổng sản lượng quốc gia và làm sụt giảm 5% lượng cung dầu mỏ toàn cầu. Hệ quả trước mắt của cuộc tấn công là đáng kể, song về lâu dài sẽ không để lại nhiều dư chấn đáng kể tới tình hình khu vực.

Xáo trộn trong chốc lát

Về ngắn hạn, việc nhà máy dầu Saudi Aramco bị phiến quân Houthi do Iran hậu thuẫn tấn công sẽ gây ra bốn hệ quả chính.

Thứ nhất, sản xuất tại hai cơ sở lọc dầu lớn nhất của Saudi Arabia bị gián đoạn sẽ khiến giá dầu tăng. Trong phiên giao dịch ngày 15/9, giá dầu thô của Mỹ đã tăng 5,61 USD/thùng lên 60,46 USD/thùng, tương đương 10,2%. Giá dầu thô Brent ngày 16/9 đã tăng 12 USD/thùng (tương đương 20%) ngay sau khi thị trưởng mở cửa, con số cao kỷ lục trong hơn 30 năm trở lại đây.

Đây là cơ hội cho Iran. Nguồn cung dầu từ Riyadh bị gián đoạn tạo điều kiện cho Tehran giành thị trường và thu về nhiều hơn trong các giao dịch, vực dậy nền kinh tế chịu nhiều cấm vận và đẩy nhanh tiến độ chương trình phát triển vũ khí hạt nhân, nhằm đứng vững trước sức ép từ Mỹ.

Thứ hai, cuộc tấn công diễn ra ngay trước khi Aramco chào bán chứng khoán lần đầu tiên ra công chúng (IPO). Nền kinh tế của Saudi Arabia nói chung và quyền lực của Thái tử Mohammad Bin Salman nói riêng phụ thuộc nhiều vào Aramco và thu nhập của công ty này. Cuộc tấn công khi đó sẽ tác động tiêu cực tới tiến trình IPO và khiến việc đạt định giá 2.000 tỷ USD đề ra khó khăn hơn.

Thứ ba, không loại trừ khả năng Iran đã cung cấp vũ khí và chỉ đạo lực lượng Houthi đưa máy bay không người lái và tên lửa hành trình xâm nhập lãnh thổ của Saudi Arabia, qua mặt hệ thống tên lửa Patriot của Mỹ để không kích cơ sở lọc dầu. Điều này cho thấy sức mạnh quân sự cùng ảnh hưởng chính trị của Iran, đặc biệt là giới Tướng lĩnh của Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo (IRGC), với lực lượng nổi dậy tại Yemen. Đồng thời, nó khiến nhiều người nghi ngờ về khả năng phòng thủ của Saudi Arabia.

Thứ tư, động thái này sẽ khiến Washington rơi vào thế khó trong xử lý quan hệ với Tehran. Ông Donald Trump từng cho biết sẵn sàng gặp gỡ không điều kiện người đồng cấp Iran Hassan Rouhani bên lề họp Đại hội đồng Liên hợp quốc lần thứ 74 tại New York ngày 17/9. Tuy nhiên, vụ không kích đã buộc ông chủ Nhà Trắng phải có phản ứng mạnh và phủ nhận hoàn toàn tuyên bố trên để duy trì hình ảnh cứng rắn, quyết đoán trong mắt cử tri.

Tổng thống Mỹ Donald Trump (trái) sẽ gặp khó trong triển khai chính sách hòa hoãn với người đồng cấp Iran Hassan Rouhani. (Nguồn: Getty Images/AFP)

Bình ổn về lâu dài

Về dài hạn, tác động của vụ tấn công đối với giá dầu là không nhiều. Aramco cho biết sẽ sử dụng kho dự trữ để bù đắp sản lượng dầu chiến lược, nối lại sản xuất trong thời gian sớm nhất. Mỹ cũng đề nghị mở kho dự trữ dầu nhằm bình ổn giá. Thêm vào đó, dự trữ dầu toàn cầu đang ở mức cao và các cơ sở dầu Mỹ tiếp tục duy trì sản lượng ổn định qua mùa mưa bão. Do đó, giá dầu có thể tăng trong thời gian ngắn và gây áp lực tới tăng trưởng kinh tế toàn cầu, song sớm chững lại và thậm chí giảm theo đúng cung – cầu từ thị trường.

Ngoài ra, cuộc tấn công khiến quan hệ Saudi Arabia – Iran xấu đi, song Riyadh sẽ không tấn công trả đũa, mà thay vào đó hướng tới tăng cường lực lượng trên chiến trường Yemen. Tuy nhiên, điều này có thể khiến Saudi Arabia lạc nhịp với Mỹ, khi chính quyền ông Donald Trump đã khởi động đàm phán hòa bình tại Yemen đầu tháng 9. Bởi vậy, căng thẳng Saudi – Iran có thể leo thang nhưng sẽ không đạt tới mức xung đột quân sự.

Cuối cùng, bất chấp tuyên bố “khóa mục tiêu và lên nòng”, Tổng thống Mỹ Donald Trump sẽ không thay đổi cách tiếp cận hòa hoãn trong vấn đề Iran. Washington có thể triển khai lực lượng tới Tehran khi cần thiết, song nhằm gây áp lực nhiều hơn là chuẩn bị cho chiến dịch quân sự. Lá phiếu của người dân Mỹ dành cho nhà lãnh đạo biết cách duy trì hòa bình, thay vì mang tới chiến tranh và ông Trump hiểu rõ điều đó. Khi đó, vụ tấn công tại hai nhà máy lọc dầu tại Abqaiq và Khurais chỉ là “sự cố” và cản bước Mỹ triển khai chính sách hòa hoãn hơn đối với Iran.

Minh Vương