Sáng tạo khoa học kỹ thuật trong học sinh: Nhìn từ một cuộc thi

Cuộc thi Khoa học kỹ thuật (KHKT) dành cho học sinh trung học được ngành giáo dục tổ chức hằng năm với mục đích khuyến khích sự nghiên cứu khoa học và sức sáng tạo kỹ thuật - công nghệ, cũng như việc vận dụng kiến thức liên môn đã học vào giải quyết các vấn đề thực tiễn. Đây không chỉ là một trong những hoạt động góp phần đổi mới phương pháp dạy học, kiểm tra, đánh giá, phát triển năng lực và kỹ năng của học sinh theo yêu cầu đổi mới giáo dục mà còn tạo thêm một “sân chơi” trí tuệ bổ ích, lý thú, thu hút sự tham gia của đông đảo giáo viên, học sinh trung học trong toàn tỉnh.

Những dự án của thực tiễn

Dự án Hỗ trợ kiểm soát số học sinh trên xe buýt của học sinh Trường THCS Châu Sơn (TP. Phủ Lý).

Sau cuộc thi KHKT dành cho học sinh trung học cấp huyện, dự án “Thiết bị lăn sơn tự động” của học sinh Trường THCS Nhân Thịnh (huyện Lý Nhân) tiếp tục được chọn tham dự cuộc thi KHKT dành cho học sinh trung học cấp tỉnh năm 2019.

Chia sẻ về dự án của mình, em Trần Bá Bình, học sinh lớp 8C, Trường THCS Nhân Thịnh cho biết: Từ việc quan sát công việc của các thợ lăn sơn tại các công trình xây dựng chúng em nhận thấy đây là một công việc rất nguy hiểm vì hầu hết những người thợ khi thực hiện lăn sơn đều không có các thiết bị chuyên dụng bảo vệ an toàn. Bản thân em rất thích học các môn tự nhiên, có niềm đam mê với khoa học nên đã nảy sinh ý tưởng nghiên cứu một thiết bị giúp công việc của những người thợ lăn sơn được an toàn, nhẹ nhàng và hiệu quả hơn. Khi đưa ra ý tưởng, suy nghĩ của mình, em được các thầy cô giáo ủng hộ, động viên thực hiện. Với sự hướng dẫn của giáo viên, sự hỗ trợ đồng tham gia của một bạn học, em đã bắt tay vào thực hiện. Đây là một sản phẩm được chúng em nghiên cứu, chế tạo hoàn toàn dựa vào các nguyên lý, định luật trong các môn học tự nhiên đã học trên lớp. Mặc dù trong quá trình nghiên cứu, chế tạo thiết bị cũng gặp một số khó khăn, phải làm đi làm lại vài lần nhưng cuối cùng sản phẩm của chúng em đã hoàn thiện. Khi tham dự cuộc thi KHKT dành cho học sinh trung học, dự án “Thiết bị lăn sơn tự động” của chúng em đã đoạt giải nhất cấp huyện và giải nhì cấp tỉnh…

Nói về phong trào nghiên cứu KHKT của học sinh nhà trường, thầy giáo Hoàng Văn Hà, Hiệu trưởng Trường THCS Nhân Thịnh (Lý Nhân) cho biết: Năm 2019 là năm thứ 7 nhà trường tham gia cuộc thi KHKT dành cho học sinh trung học cấp tỉnh, trong đó có 3 dự án được chọn thi cấp quốc gia. Hoạt động nghiên cứu, sáng tạo KHKT trong học sinh đã thực sự trở thành một trong những thế mạnh của trường, qua đó giúp học sinh có cơ hội được trải nghiệm, vận dụng kiến thức đã học vào thực tế cuộc sống, thúc đẩy tinh thần học tập và sáng tạo của các em. Năm 2019, học sinh nhà trường tiếp tục đoạt được giải cao trong cuộc thi KHKT cấp tỉnh, giúp các em có thêm động lực tiếp tục phát huy tốt khả năng sáng tạo, sự đam mê nghiên cứu khoa học.

Mang đến cuộc thi năm nay còn rất nhiều các dự án ở nhiều lĩnh vực khác. Đó là: dự án “Nghiên cứu chế tạo vật liệu cầm máu Nanochitosan mang cao chiết cây thuốc dân gian” thuộc lĩnh vực Hóa học của học sinh Trường THPT chuyên Biên Hòa; dự án “Hệ thống cảnh báo và xử lý an toàn khi lái xe” thuộc lĩnh vực Kỹ thuật - Cơ khí - Điện tử của học sinh Trường THCS Nhân Khang, Lý Nhân; dự án “Máy phun thuốc trừ sâu tự động” thuộc lĩnh vực Kỹ thuật điện tử và cơ khí của đơn vị Phòng GD&ĐT thành phố Phủ Lý… Với sự phong phú, đa dạng về nội dung, cách thức thực hiện, mỗi dự án mang đến cuộc thi được đánh giá thực sự là những công trình nghiên cứu khoa học đầy sáng tạo, chứa đựng sự đam mê khoa học của các em học sinh. Có những học sinh đã từng 2-3 lần tham gia và có sản phẩm dự thi cấp tỉnh. Điều đó chứng tỏ, sáng tạo KHKT luôn có sự hấp dẫn đặc biệt đối với nhiều học sinh. Và, cuộc thi KHKT chính là nơi để các em tự khẳng định mình và chinh phục được những giấc mơ sáng tạo của bản thân…

Một cuộc thi thành công

Trong các năm, số lượng học sinh đến từ các trường THCS, THPT trên địa bàn tỉnh tham dự cuộc thi cấp tỉnh đều tương đối đông. Các em đã mang tới cuộc thi hàng chục dự án thuộc nhiều lĩnh vực nghiên cứu, như: Kỹ thuật điện-cơ khí, Khoa học xã hội-hành vi, Hóa học-Sinh học, Kỹ thuật môi trường, Y sinh và khoa học sức khỏe, Khoa học thực vật, Khoa học vật liệu, Cảm biến, Hệ thống nhúng, Rô-bốt và máy thông minh, Phần mềm hệ thống.

Theo ông Lê Minh Thuấn, Phó Trưởng phòng Giáo dục Trung học (Sở GD&ĐT), cuộc thi là nơi tụ hội của những học sinh yêu thích sáng tạo KHKT được trình bày các dự án có giá trị khoa học và thực tiễn. Hầu hết các dự án đều có sự dày công nghiên cứu của các tập thể và cá nhân học sinh cũng như sự quan tâm đầu tư, hướng dẫn của nhà trường và các giáo viên. Các nội dung được trình bày trong báo cáo, trong poster thể hiện rõ quy trình nghiên cứu khoa học nghiêm túc, xác định đúng mục tiêu và phương pháp nghiên cứu, tập trung giải quyết tốt các vấn đề về môi trường, cải tiến kỹ thuật…

Ghi nhận từ những cuộc thi KHKT dành cho học sinh trung học cho thấy, bên cạnh việc thu hút đông đảo học sinh tham gia, nhiều dự án có sự đầu tư nghiên cứu công phu, phương pháp nghiên cứu khoa học và sản phẩm nghiên cứu có giá trị ứng dụng. Quá trình dự thi của các em học sinh cũng được đánh giá cao bởi thông qua hoạt động thuyết minh dự án phần lớn các em đã thể hiện được sự tự tin, tính sáng tạo, nắm vững kiến thức để nghiên cứu và vận dụng giải quyết tốt các vấn đề quan tâm. Hơn thế, các cuộc thi được tổ chức đã cơ bản đạt được mục đích, yêu cầu đặt ra là phát huy khả năng sáng tạo trong học sinh, tìm kiếm những ý tưởng khoa học mới lạ, độc đáo với những sáng kiến và giải pháp cụ thể. Qua đó, tiếp tục đẩy mạnh các hoạt động trải nghiệm sáng tạo và nghiên cứu KHKT trong học sinh, thu hút ngày càng đông học sinh đăng ký tham gia. Đồng thời, góp phần hình thành phẩm chất, năng lực cho học sinh, từng bước thực hiện có hiệu quả yêu cầu đổi mới giáo dục.

Thanh Hà

Thanh Hà