Ngôi đền này được các sử gia coi là đất phát tích của Tản Viên Sơn Thánh hay còn được biết đến là Sơn Tinh trong tích 'Sơn Tinh - Thủy Tinh'.
Trong chuyến thực tế sáng tác về đề tài văn hóa, du lịch, chúng tôi có dịp được khám phá những trầm tích văn hóa, truyền thuyết lịch sử, nét văn hóa tâm linh trên lưng chừng núi Tản - Ba Vì.
Ngày 23/4 (tức ngày Rằm tháng 3 âm lịch) tại khu vực đền Thượng, còn gọi là Chính cung thần điện, là nơi thờ Đức Thánh Tản Viên Sơn thuộc huyện Ba Vì, TP Hà Nội, một người phụ nữ khoảng 40 tuổi tự xưng là hiện thân Cửu Thiên Huyền Nữ, là Mẫu Cửu Trùng Thiên giáng xuống trần gian để cứu nhân độ thế giúp đỡ mọi người. Hành động trên khiến dư luận quan tâm, nhiều người đã tỏ thái độ bất bình và lên án hành vi của người phụ nữ trên.
Chuyến đi này tôi gặp thêm những người mà trong suy nghĩ, lời nói của họ, khi nhắc đến đấng thiêng, lúc nào cũng có niềm tôn kính. Thật lạ, truyền thuyết ăn sâu bén rễ bao thế hệ đến mức nào để tận đời nay trong cuộc sống ô tô, điều hòa, vi tính, mạng xã hội, số hóa tơi tới, và chợ búa siêu thị tưng bừng, giá vàng giá đất vun vút, vùn vụt... người ta vẫn quyến luyến ánh hào quang xưa đến thế!
Lễ hội rước Chúa gái là sinh hoạt tín ngưỡng dân gian của cư dân nông nghiệp gắn liền với hai nhân vật lịch sử huyền thoại thời kỳ Hùng Vương dựng nước là Tản Viên Sơn Thánh và Ngọc Hoa Công chúa (con gái Vua Hùng thứ 18), tái hiện lại đoàn rước dâu năm xưa của Tản Viên Sơn Thánh.
Trong các lễ hội mùa Xuân diễn ra ở các huyện miền núi, lễ hội của đồng bào dân tộc Mường rất phong phú, đa dạng, bao gồm nhiều loại hình di sản văn hóa phi vật thể khác như: Nghệ thuật trình diễn dân gian, tri thức dân gian, nghề thủ công; từ quy trình thực hành các nghi lễ đến lễ vật dâng cúng thần linh... đều mang đậm bản sắc văn hóa Mường, đáp ứng đời sống tâm linh của cộng đồng cư dân.
Ngày 24/2 (tức 15 tháng Giêng) xã Hương Cần, huyện Thanh Sơn tổ chức lễ hội truyền thống Đình Khoang năm Giáp Thìn 2024.
Ngày 24/2 (tức ngày 15 tháng Giêng âm lịch), tại Khu di tích Quốc gia Đền Lăng Sương, xã Đồng Trung, huyện Thanh Thủy, Ban tổ chức Lễ hội truyền thống Đền Lăng Sương tổ chức lễ khai hội Đền Lăng Sương năm Giáp Thìn 2024.
Nằm trong chuỗi hoạt động của Lễ hội đền Lăng Sương (xã Đồng Trung, huyện Thanh Thủy, tỉnh Phú Thọ) giải bóng chuyền da nam thu hút hàng nghìn người dân địa phương cũng như du khách thập phương.
Tản Viên Sơn Thánh (Sơn Tinh) là vị thần đứng hàng đầu 'tứ bất tử' trong thiền điện tín ngưỡng Việt. Gắn liền với hình tượng Sơn Tinh, ngài là thành hoàng bảo trợ cho làng xã, được nhân dân tôn thờ là Phúc Thần, Thượng đẳng tối linh thần.
Lễ hội Tản Viên Sơn Thánh được tổ chức nhằm tri ân công đức vị thần đứng đầu trong 'tứ bất tử' theo tín ngưỡng dân gian Việt Nam đã giúp dân khai sơn, trị thủy, làm nông nghiệp.
Người dân, du khách thập phương đã tham gia nghi thức dâng hương tưởng nhớ công ơn đức Tản Viên Sơn Thánh, cầu cho mưa thuận, gió hòa, nhân cường, vật thịnh, dân sinh ấm no, hạnh phúc.
Sáng 23/2, tại đền Hạ thuộc xã Minh Quang, huyện Ba Vì, Hà Nội đã diễn ra Lễ khai hội Tản Viên Sơn Thánh - Xuân Giáp Thìn và khai trương du lịch huyện Ba Vì năm 2024. Tới dự có Phó Bí thư Thành ủy Hà Nội Nguyễn Văn Phong.