Thuốc lá thế hệ mới (TLTHM), bao gồm thuốc lá nung nóng (TLNN), thuốc lá điện tử (TLĐT), là một trong những lĩnh vực còn đang có khoảng trống về mặt pháp lý. Cho đến nay, chính sách kiểm soát các sản phẩm này vẫn còn nhiều ý kiến khác biệt trong hướng tiếp cận giữa việc cấm hay quản lý mặt hàng này.
Nhiều Đại biểu Quốc hội (ĐBQH) và chuyên gia y tế khuyến nghị cần đánh giá một cách khoa học và khách quan về mức độ tác hại của thuốc lá nung nóng (TLNN), còn gọi là thuốc lá làm nóng, so với thuốc lá truyền thống (TLTT).
Những năm gần đây, hiệu quả kiểm soát các sản phẩm thuốc lá trong nước ngày càng tăng đối với thuốc lá điếu, xì gà, thuốc lào và các loại khác.
Theo chuyên gia, Việt Nam sẽ có lợi thế trong việc đưa ra quyết định đối với các sản phẩm TLTHM bởi trong khu vực đã có những bức tranh tương phản trong việc cấm hay quản lý cùng với các kết quả đi kèm.
Tại nhiều quốc gia, các nghiên cứu cho thấy việc sử dụng thuốc lá nung nóng ở giới trẻ là rất thấp. Điều này trái ngược với lo ngại thuốc lá nung nóng và các sản phẩm thuốc lá mới khác sẽ thu hút giới trẻ do vậy cần cấm.
Tại Việt Nam, về hệ thống pháp lý, Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá đã bao hàm toàn diện các phạm vi liên quan đến đời sống, xã hội nhằm ngăn ngừa tác hại của thuốc lá lên cộng đồng, giới trẻ.
Trong khi Thủ tướng giao cho Bộ Y tế nhiệm vụ truyền thông về tác hại của thuốc lá mới thì vẫn có bác sĩ ủng hộ việc cho sử dụng thuốc lá, dù thừa nhận nó độc hại. Người dân sẽ tin ai?
Trước sự hiện diện của thuốc lá làm nóng và các loại thuốc lá thế hệ mới khác, 3 quốc gia Thái Lan, Philippines, Việt Nam đã có hướng ứng xử khác nhau và chứng kiến kết quả khác nhau sau 10 năm.
'Việc sử dụng thuốc lá nung nóng không làm giảm tỷ lệ mắc bệnh mãn tính liên quan đến hút thuốc, và các tuyên bố giảm tác hại chỉ là các chiến thuật tiếp thị được sử dụng để bẫy người dùng nhất là những người trẻ tuổi' - WHO nêu quan điểm.
Theo các chuyên gia, việc áp dụng chính sách cấm hay quản lý thuốc lá mới, bao gồm thuốc lá điện tử và thuốc lá làm nóng cần phải dựa trên nhiều yếu tố như bối cảnh kinh tế - xã hội, hạ tầng, năng lực của mỗi quốc gia.
Tại Hội thảo 'Thuế tiêu thụ đặc biệt đối với sản phẩm thuốc lá', các doanh nghiệp nhất trí với đề xuất tăng thuế tiêu thụ đặc biệt với thuốc lá tuy nhiên mức tăng cần giảm xuống 1.000 đồng/bao trong năm 2026 và 500 đồng/bao/năm đến năm 2030.
Từ thực tiễn quốc tế, việc quản lý thuốc lá làm nóng, thuốc lá điện tử cho thấy chính sách hợp pháp hóa các sản phẩm này không làm suy giảm nỗ lực kiểm soát thuốc lá quốc gia.
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), phương án ưu tiên cho việc quản lý thuốc lá điện tử (TLĐT), thuốc lá làm nóng (TLLN) – gọi chung là thuốc lá mới (TLM) – là nên cấm.
Cấm hay hợp pháp hóa thuốc lá thế hệ mới vẫn đang là vấn đề đang được tranh luận trên diễn đàn Quốc hội và các phương tiện truyền thông tại Việt Nam. Trong khi đó, các quốc gia trong khu vực Đông Nam Á đã có những đối xử rõ ràng, phù hợp với thuốc lá điện tử.
Theo nghiên cứu của nhiều cơ quan y tế quốc tế và chính phủ các nước, mặc dù cũng là thuốc lá nhưng hàm lượng chất gây hại của thuốc lá làm nóng so với thuốc lá điếu là khác biệt theo hướng tích cực.
Theo ý kiến cơ quan ban ngành liên quan, cần có đánh giá toàn diện về thuốc lá làm nóng, đối chứng với những dữ liệu khoa học để từ đó đưa ra hướng kiểm soát hợp lý.
Theo Công điện 47/CĐ-TTg, Thủ tướng Chính phủ giao cho Bộ Y tế nghiên cứu và đề xuất giải pháp quản lý thuốc lá điện tử, thuốc lá làm nóng. Trả lời chất vấn tại Kỳ họp thứ 7 Quốc hội khóa XV, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên nêu rõ, cần Bộ Y tế đánh giá chính thức về tác hại của các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới, sau đó sửa đổi các quy định pháp luật liên quan nếu khẳng định sản phẩm có hại tới mức phải cấm.
Một số nước như Singapore, Thái Lan đã ban hành lệnh cấm thuốc lá điện tử nhằm bảo vệ sức khỏe cộng đồng. Tuy nhiên, thực tế không như mong đợi. Dù cấm, tình hình buôn lậu toàn cầu vẫn tăng.
Trên cơ sở các văn bản pháp lý được áp dụng từ 2012 đến nay, nhiều bộ ngành khẳng định thuốc lá làm nóng là 1 sản phẩm thuốc lá nên thuộc phạm vi điều chỉnh của Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá.
Tại các buổi hội thảo chuyên đề liên quan đến việc ứng xử cho các sản phẩm thuốc lá điện tử (TLĐT), thuốc lá làm nóng (TLLN), các đại biểu đều nhất quán đồng thuận TLLN đã là sản phẩm thuốc lá vì có chứa nguyên liệu thuốc lá. Mới đây nhất, trong một dự thảo báo cáo gửi Chính phủ, kể cả Bộ Y tế cũng xác nhận: TLLN có nguyên liệu thuốc lá.
Vừa qua, hội thảo 'Thuốc lá thế hệ mới tại Việt Nam: Khuyến nghị chính sách' đã diễn ra tại Hà Nội, cung cấp góc nhìn toàn cảnh về thị trường, đồng thời kiến nghị các giải pháp nhằm tăng cường quản lý nhà nước và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.
Các sản phẩm thuốc lá mới (thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng…) không được quy định cụ thể trong Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá, chưa được phép nhập khẩu, mua bán, sản xuất, kinh doanh hợp pháp tại Việt Nam.
Đây là ý kiến được các chuyên gia đưa ra tại hội thảo 'Thuốc lá thế hệ mới tại Việt Nam: Khuyến nghị chính sách' do Hiệp hội Thuốc lá Việt Nam tổ chức ngày 19-3 tại Hà Nội.
Việt Nam không nên tiếp tục để ngỏ thị trường cho các sản phẩm lậu hoành hành mà cần ban hành một khung pháp lý đồng bộ, đồng thời áp dụng cho cả thuốc lá điện tử hệ thống đóng có chứa nicotin và thuốc lá làm nóng...
Việt Nam hiện đang thiếu một khung pháp lý phù hợp để quản lý các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới.
Đại diện Bộ Y tế, bà Đinh Thị Thu Thủy, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế nhấn mạnh: 'Dù quản lý thuốc lá mới theo xu hướng, mô hình nào cũng cần đánh giá tác động chính sách một cách đầy đủ.'
Những bằng chứng thực tế về thuốc lá mới đã được các nước công bố tại Hội nghị các Bên tham gia Công ước Khung về Kiểm soát thuốc lá (FCTC) lần thứ 10 (COP10), diễn ra vào ngày 5-10/2 vừa qua. Trên cơ sở đó, các chuyên gia kêu gọi Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đánh giá công tâm về những dữ liệu này.
Các đại biểu nhất trí thành lập nhóm chuyên trách tiếp tục xem xét, đánh giá dữ liệu thực về thuốc lá mới, đưa ra khuyến nghị thích hợp vào kỳ họp COP11 đối với thuốc lá điện tử và thuốc lá làm nóng.
Hội nghị các bên lần thứ 10 về kiểm soát thuốc lá giữa các quốc gia trên toàn cầu (COP 10) sẽ khai mạc tại Panama vào ngày 5/2 tới, nhằm ngăn chặn hậu quả có hại của việc hút thuốc, trong bối cảnh các công ty thuốc lá đang tìm mọi cách để thu hút nhiều người dùng hơn - bao gồm cả trẻ em - bằng các sản phẩm gây nghiện.
Phó Giáo sư-Tiến sỹ-bác sỹ Trần Khánh Toàn, Trường Đại học Y Hà Nội, cho biết theo ước tính, có thể tiết kiệm 1,17 tỷ USD chi phí điều trị các bệnh liên quan thuốc lá, tương đương 1% GDP của Việt Nam.
Việt Nam sẽ có đại diện tham gia và trình bày phương án kiểm soát thuốc lá mới của Quốc gia tại Hội nghị về Kiểm soát Thuốc lá Toàn cầu lần thứ 10 (COP10), tổ chức vào cuối tháng 11 này.
Việt Nam là một trong những quốc gia ký kết sớm nhất Công ước khung về Kiểm soát thuốc lá (FCTC) của Tổ chức Y tế thế giới (WHO). Kể từ khi là thành viên của FCTC từ năm 2005, Việt Nam đã đạt được những thành tựu rất đáng ghi nhận trong chiến lược kiểm soát thuốc lá.
Hiện chính sách về kiểm soát thuốc lá mới vẫn chưa đạt được sự đồng thuận từ các bộ ngành liên quan, mặc dù Hội nghị các bên về Kiểm soát thuốc lá lần thứ 10 (COP10) diễn ra vào tháng 11 đã cận kề.
Các nhà nghiên cứu chỉ ra, các hóa chất hương vị làm tăng sự hấp dẫn với người dùng có trong thuốc lá gây ra nhiều mối lo ngại.
Thị trường thuốc lá có hương vị tại Việt Nam đang gia tăng và chính các loại hương vị có thể thúc đẩy việc sử dụng và mở rộng số lượng người hút các sản phẩm thuốc lá độc hại. Các hương vị có thể làm cho điếu thuốc lá trở nên ngon miệng hơn và các nghiên cứu khác đã chỉ ra rằng, các hương vị nói chung (đặc biệt là bạc hà) có thể góp phần làm giảm khả năng bỏ hút thuốc lá.
Thị trường thuốc lá có hương vị tại Việt Nam đang gia tăng và chính các loại hương vị có thể thúc đẩy việc sử dụng và mở rộng số lượng người hút các sản phẩm thuốc lá độc hại. Có bằng chứng ủng hộ lệnh cấm toàn diện đối với hương vị sản phẩm thuốc lá nhằm hạn chế đại dịch thuốc lá tại Việt Nam.
Các hương vị có thể làm cho điếu thuốc lá trở nên ngon miệng hơn và các nghiên cứu khác đã chỉ ra rằng các hương vị nói chung, đặc biệt là bạc hà, có thể góp phần làm giảm khả năng bỏ hút thuốc lá.
Kỳ Hội nghị Quốc tế về Kiểm soát thuốc lá sắp tới đây sẽ là cơ hội để Việt Nam bày tỏ hiện trạng của quốc gia cũng như tìm kiếm giải pháp, khuyến nghị về vấn đề quản lý thuốc lá mới.
Hiện, phương án quản lý thuốc lá mới vẫn còn đang thảo luận, chủ yếu từ cơ quan chủ quản ngành là Bộ Công thương và cơ quan bảo vệ sức khỏe cộng đồng là Bộ Y tế.
Việc chậm trễ ban hành khung pháp lý cho thuốc lá mới ẩn chứa rất nhiều hệ lụy: tạo gánh nặng cho xã hội, gây thất thu thuế của Nhà nước, thuốc lá nhập lậu, thuốc lá điện tử tràn vào trường học.
Việc mua bán mất kiểm soát thuốc lá thế hệ mới, trà trộn các chất độc hại vào sản phẩm… đang tạo gánh nặng cho cơ quan quản lý, ảnh hưởng tới sức khỏe cộng đồng
Tại hội thảo 'Kiểm soát thuốc lá mới có trách nhiệm' do Báo Pháp luật Việt Nam tổ chức các đại biểu đều nhấn mạnh đến việc cần đưa các sản phẩm thuốc lá làm nóng, thuốc lá điện tử chịu chế tài của pháp luật, không đặt lợi ích kinh tế…
Kiểm soát các sản phẩm thuốc lá mới ra sao và bằng cơ chế pháp lý nào là nội dung mà Hội thảo 'Kiểm soát thuốc lá mới có trách nhiệm' do Báo Pháp luật Việt Nam tổ chức ngày 5/7 đặt ra.
Ngày 5/7, tại trụ sở Bộ Tư pháp, Báo Pháp luật Việt Nam đã tổ chức hội thảo 'Kiểm soát thuốc lá mới có trách nhiệm'.
Làm gì đế ngăn tác hại của thuốc lá thế hệ mới là chủ đề hội thảo do Báo Pháp Luật Việt Nam tổ chức ngày 5/7.
Mặc dù các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới chưa được cấp phép kinh doanh tại Việt Nam, nhưng vẫn được bày bán tràn lan trên thị trường chợ đen và trở nên phổ biến trong cộng đồng mạng xã hội...
Hiện thuốc lá thế hệ mới chưa có chính sách quản lý, chưa được phép lưu hành nhưng đã được bày bán trên thị trường và tiếp cận dễ dàng.
Ngày 5/7, Báo Pháp luật Việt Nam tổ chức hội thảo 'Kiểm soát thuốc lá mới có trách nhiệm', với sự tham dự của nhiều đại diện các bộ, ngành có liên quan.
Những năm gần đây, việc sử dụng nhóm sản phẩm thuốc lá thế hệ mới (thuốc lá làm nóng và thuốc lá điện tử) đang có chiều hướng gia tăng. Tuy nhiên, hiện nay Việt Nam đang thiếu các chế tài quản lý đối loại loại sản phẩm này, từ đó tạo 'khoảng trống' cho thị trường chợ đen phát triển sẽ dẫn đến nhiều hệ lụy lâu dài khó khắc phục.