Việc Việt Nam gia nhập Công ước của UNESCO về bảo vệ di sản đã tạo hiệu ứng lớn, đánh thức nhiều di sản tưởng như đã ngủ quên.
Di sản văn hóa phi vật thể hay 'di sản sống' có ý nghĩa rất quan trọng trong đời sống. Di sản sống tạo cơ hội cho cộng đồng và cá nhân ý thức về bản sắc và sự kế tục.
Tỉnh Cao Bằng vừa xác lập kỷ lục 'Màn biểu diễn hát Then, đàn Tính lớn nhất VN'. Đây không phải di sản đầu tiên được xác lập kỷ lục với mục đích: bảo tồn, phát huy giá trị di sản. Thế nhưng, việc đó có đúng với tinh thần Công ước 2003 của UNESCO?
Sau gần 7 năm được Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên hợp quốc (UNESCO) ghi danh vào danh sách di sản văn hóa (DSVH) phi vật thể đại diện của nhân loại, các sinh hoạt thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ được tự do phát triển; việc đào tạo, truyền dạy diễn ra thuận lợi. Tuy nhiên, bên cạnh đó đã xuất hiện không ít tình trạng 'đồng đua', 'đồng đú', thương mại hóa và sân khấu hóa nghi thức hầu đồng làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến giá trị di sản và niềm tin của nhân dân.
Với việc kết hợp một cách nghệ thuật các yếu tố dân gian như âm nhạc hát chầu văn, múa, diễn xướng, trang phục, kiến trúc, mỹ thuật... trong nghi lễ thờ cúng, lễ hội và hầu đồng, thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu như một 'bảo tàng sống', lưu giữ lịch sử và bản sắc văn hóa của người Việt.
Công tác bảo tồn di sản văn hóa là một trong những nhiệm vụ trọng tâm của mỗi bảo tàng, di tích, đang là nhu cầu cấp bách của xã hội trước sự tác động mạnh mẽ của tự nhiên và con người.
Tháng 1/2020, tại Viện Văn hóa nghệ thuật quốc gia Việt Nam, tiến sĩ Frank Proschan, một chuyên gia từ UNESCO có buổi thuyết trình 'Hiểu về các khái niệm và cách tiếp cận chính đối với di sản văn hóa phi vật thể trong Công ước 2003 về bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể'.
TS. Frank Proschan cho rằng là sai khi nói UNESCO 'công nhận' những hình thức cụ thể của di sản văn hóa phi vật thể (DSVHPVT) trong khi UNESCO chỉ ghi danh di sản vào danh sách Công ước 2003.
Trước băn khoăn của dư luận về thông tin Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên hợp quốc (UNESCO) không vinh danh, công nhận di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại, sáng 3-1-2020, Cục Di sản văn hóa chính thức có ý kiến về vấn đề này.
Một cựu cán bộ chương trình cao cấp của UNESCO cho rằng, tại Việt Nam, việc phân hạng di sản văn hóa phi vật thể của quốc gia hay thế giới (nhân loại) là... 'bé cái nhầm'.