Tận dụng tốt tiềm năng, lợi thế, chính sách đổi mới để Hà Nội trở thành thành phố toàn cầu

TS Nguyễn Sĩ Dũng, nguyên Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội. Ảnh: Trọng Quỳnh

- Xin ông đánh giá về công tác phát triển kinh tế - xã hội của Thủ đô trong thời gian qua, đặc biệt là từ đầu nhiệm kỳ 2020-2025 đến nay?

- Trong giai đoạn từ đầu nhiệm kỳ 2020-2025 đến nay, Thủ đô Hà Nội đã đạt được nhiều kết quả quan trọng trong công tác phát triển kinh tế - xã hội, phản ánh sự tăng trưởng ổn định và sự cải thiện trong các lĩnh vực.

Năm 2022, GRDP của Hà Nội tăng khoảng 8,89% so với năm 2021, cao hơn mức tăng trưởng bình quân cả nước (8,02%). Giai đoạn 2020-2022, tốc độ tăng trưởng của Hà Nội tuy bị ảnh hưởng bởi đại dịch Covid-19, nhưng vẫn duy trì mức tăng dương, đặc biệt bứt phá từ 2022 khi tình hình dịch bệnh được kiểm soát. Tỷ trọng dịch vụ, công nghiệp và xây dựng có xu hướng gia tăng, trong khi nông nghiệp giảm dần. Đây là xu hướng tất yếu trong quá trình đô thị hóa và phát triển của một đô thị lớn.

Hà Nội đã chú trọng đầu tư mạnh vào hạ tầng giao thông, y tế, giáo dục và nhà ở. Điển hình là việc triển khai các dự án lớn như đường Vành đai 2, Vành đai 3, đường sắt đô thị Cát Linh - Hà Đông…

Hà Nội đã thực hiện tốt các chương trình an sinh xã hội, đặc biệt là hỗ trợ đối tượng chịu ảnh hưởng nặng nề bởi dịch Covid-19. Đến năm 2023, tỷ lệ hộ nghèo ở Hà Nội chỉ còn 0,12%, thể hiện hiệu quả trong công tác giảm nghèo và an sinh xã hội.

Hệ thống giáo dục của Thủ đô được đầu tư mạnh mẽ, với nhiều trường học mới được xây dựng và trang bị hiện đại. Hà Nội tiếp tục dẫn đầu cả nước về chất lượng giáo dục, thể hiện qua các kết quả thi tốt nghiệp THPT và các cuộc thi học sinh giỏi quốc gia và quốc tế. Trong lĩnh vực y tế, Hà Nội đã mở rộng hệ thống y tế cơ sở, nâng cấp các bệnh viện lớn và triển khai nhiều chính sách khám chữa bệnh cho người dân, đặc biệt là trong đại dịch Covid-19.

Hà Nội đã đi đầu trong công tác chuyển đổi số và xây dựng thành phố thông minh. Đến năm 2023, hầu hết các thủ tục hành chính của Thủ đô đã được thực hiện qua cổng dịch vụ công trực tuyến , giúp giảm thời gian và chi phí cho người dân và doanh nghiệp. Cải cách hành chính cũng đạt nhiều tiến bộ, với Chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI) của Hà Nội liên tục cải thiện, đứng trong top 10 cả nước .

Trong giai đoạn từ đầu nhiệm kỳ 2020-2025 đến nay, Hà Nội đã đạt được nhiều kết quả tích cực trong phát triển kinh tế - xã hội, đặc biệt là sau đại dịch Covid-19. Sự tăng trưởng kinh tế ổn định, đầu tư vào hạ tầng, cải cách hành chính và bảo vệ môi trường là những thành tựu nổi bật, giúp Hà Nội tiếp tục duy trì vai trò là đầu tàu kinh tế của cả nước.

Quốc hội biểu quyết thông qua Luật Thủ đô (sửa đổi). Ảnh: Trọng Quỳnh

- Theo ý kiến nhiều chuyên gia, Thủ đô Hà Nội phát triển vẫn chưa tương xứng với tiềm năng, lợi thế. Trong thời gian qua, Trung ương, Chính phủ Quốc hội đã giao cho Hà Nội nhiều cơ chế, chính sách đặc thù như Luật Thủ đô (sửa đổi), ông có đánh giá, nhận định gì về cơ hội phát triển của Thủ đô Hà Nội trong thời gian tới?

- Trong bối cảnh phát triển hiện tại, mặc dù Hà Nội đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng, nhiều chuyên gia vẫn cho rằng Thủ đô chưa khai thác hết tiềm năng và lợi thế vốn có. Việc Trung ương, Chính phủ và Quốc hội giao cho Hà Nội nhiều cơ chế, chính sách đặc thù như trong Luật Thủ đô (sửa đổi) mở ra cơ hội lớn để thành phố phát triển mạnh mẽ hơn trong thời gian tới.

Luật Thủ đô (sửa đổi) là một trong những chính sách quan trọng nhằm tạo ra không gian pháp lý đặc thù cho Hà Nội. Việc phân cấp, phân quyền rõ ràng hơn sẽ giúp thành phố có thêm quyền tự chủ trong quản lý đô thị, tài chính, quy hoạch, và thực hiện các chính sách đặc thù. Điều này sẽ thúc đẩy hiệu quả quản lý công, giảm bớt sự phụ thuộc vào cấp trên và đẩy nhanh tiến độ các dự án phát triển lớn.

Sự chủ động trong việc xây dựng các chính sách phát triển hạ tầng, điều chỉnh quy hoạch đất đai, và triển khai dự án đầu tư cũng giúp Hà Nội khai thác tốt hơn nguồn lực nội tại, bao gồm cả vốn đầu tư trong nước và nước ngoài.

Cơ chế đặc thù cho phép Hà Nội có thêm các biện pháp thu hút các nhà đầu tư chiến lược, đặc biệt là trong các lĩnh vực công nghệ cao, tài chính, và dịch vụ. Việc phát triển các khu công nghiệp xanh và khu công nghiệp sinh thái, như đã đề cập trong các định hướng quy hoạch, sẽ tạo ra cơ hội lớn để thu hút các doanh nghiệp nước ngoài đầu tư vào các lĩnh vực bền vững.

Bên cạnh đó, Hà Nội có thể tận dụng lợi thế của mình để trở thành trung tâm kết nối trong chuỗi cung ứng toàn cầu, thu hút dòng vốn FDI có giá trị cao hơn, đi kèm với chuyển giao công nghệ hiện đại.

Hà Nội có nhiều lợi thế để phát triển mạnh mẽ trong lĩnh vực chuyển đổi số và xây dựng thành phố thông minh. Trung ương và chính quyền thành phố đang thúc đẩy mạnh mẽ các ứng dụng công nghệ số vào quản lý, dịch vụ công, giao thông, và giáo dục. Các cơ chế đặc thù sẽ giúp Hà Nội dễ dàng hơn trong việc triển khai các dự án về hạ tầng công nghệ, cơ sở dữ liệu chung, và cải cách hành chính. Việc phát triển hệ thống thành phố thông minh không chỉ giúp cải thiện đời sống của người dân mà còn thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao, các doanh nghiệp công nghệ, và tạo điều kiện thuận lợi cho khởi nghiệp sáng tạo.

Với các cơ chế đặc thù về quy hoạch, Hà Nội có cơ hội mở rộng không gian đô thị theo hướng bền vững, bao gồm các dự án nhà ở xã hội, khu đô thị mới hiện đại, và bảo vệ môi trường. Thành phố sẽ có nhiều quyền hạn hơn trong việc điều chỉnh quy hoạch sử dụng đất, thúc đẩy các dự án hạ tầng giao thông, xử lý môi trường, và phát triển không gian công cộng.

Ngoài ra, việc triển khai các dự án quy hoạch đô thị theo mô hình giao thông định hướng phát triển (TOD) cũng mở ra cơ hội lớn để phát triển các vùng phụ cận thành phố và kết nối tốt hơn với các tỉnh lân cận, tạo ra chênh lệch địa tô và nguồn lực tài chính mới.

Hà Nội có tiềm năng rất lớn trong phát triển văn hóa và du lịch, với hệ thống di sản văn hóa lâu đời, các điểm du lịch nổi tiếng và sự phát triển của hạ tầng du lịch. Các cơ chế đặc thù sẽ cho phép Hà Nội đầu tư mạnh mẽ hơn vào bảo tồn di sản, tổ chức các sự kiện quốc tế, và thu hút khách du lịch cao cấp. Thành phố cũng có thể khai thác sâu hơn tiềm năng của du lịch thông minh, kết hợp công nghệ với trải nghiệm văn hóa, giúp du khách có được các dịch vụ tốt hơn và tạo giá trị kinh tế cao hơn cho thành phố.

Với vai trò là trung tâm giáo dục lớn nhất của cả nước, Hà Nội có thể tận dụng cơ chế đặc thù để thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao, phát triển hệ thống giáo dục quốc tế và nâng cao chất lượng giáo dục đại học. Các chính sách ưu đãi có thể giúp Hà Nội thu hút đầu tư của các trường đại học, viện nghiên cứu quốc tế. Ngành y tế của Thủ đô cũng được kỳ vọng sẽ phát triển mạnh mẽ hơn nhờ việc đầu tư vào cơ sở hạ tầng, bệnh viện và nâng cao năng lực khám chữa bệnh cho người dân.

Mặc dù có nhiều cơ hội, nhưng Hà Nội cũng đối mặt với không ít thách thức trong quản lý đô thị, ô nhiễm môi trường, và bất bình đẳng xã hội. Để tận dụng tốt các cơ chế đặc thù, thành phố cần có năng lực quản lý mạnh mẽ, sự đồng bộ trong chính sách, sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp chính quyền và các doanh nghiệp.

Nhìn chung, các cơ chế đặc thù như Luật Thủ đô (sửa đổi) mở ra những cơ hội lớn cho Hà Nội trong việc phát triển toàn diện kinh tế - xã hội, từ thu hút đầu tư, chuyển đổi số, phát triển hạ tầng, đến quy hoạch đô thị và cải thiện chất lượng cuộc sống.

Tuy nhiên, thành phố cần chú trọng đến việc nâng cao năng lực quản lý, bảo vệ môi trường và bảo đảm phát triển bền vững, để tận dụng hết tiềm năng và lợi thế của mình trong tương lai.

Luật Thủ đô năm 2024 sẽ tạo đột phá để thành phố Hà Nội tăng tốc phát triển. Ảnh: Nguyễn Quang

- Ông có ý tưởng, giải pháp gì “hiến kế” để Thủ đô Hà Nội phát triển đột phá trong giai đoạn tới?

Để giúp Thủ đô Hà Nội phát triển đột phá trong giai đoạn tới, có thể xem xét một số ý tưởng và giải pháp tập trung vào cải thiện quản lý đô thị, tăng cường chuyển đổi số, phát triển bền vững và thu hút đầu tư chiến lược. Tôi cho rằng một số giải pháp cụ thể là:

Đẩy mạnh chuyển đổi số và xây dựng đô thị văn minh, Hà Nội cần tiếp tục đẩy mạnh triển khai các dịch vụ công trực tuyến mức độ 3, 4 cho toàn bộ các lĩnh vực. Tập trung vào xây dựng một nền tảng chính quyền số, giúp người dân và doanh nghiệp tiếp cận nhanh chóng với các dịch vụ hành chính, đồng thời giảm chi phí và thời gian giao dịch. Ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) và dữ liệu lớn (big data) trong quản lý đô thị (tận dụng AI để quản lý giao thông, theo dõi và xử lý các vấn đề ô nhiễm môi trường, đồng thời dự báo nhu cầu về hạ tầng và dịch vụ công. Sử dụng big data để thu thập dữ liệu từ các nguồn khác nhau, từ đó phân tích và đề xuất chính sách quản lý đô thị phù hợp).

Tạo động lực cho phát triển kinh tế bằng các khu công nghiệp xanh. Hà Nội cần tạo ra các khu công nghiệp xanh tập trung vào các ngành công nghệ cao, công nghiệp sáng tạo và năng lượng tái tạo. Đây không chỉ là giải pháp bảo vệ môi trường mà còn thu hút các nhà đầu tư nước ngoài vào các lĩnh vực bền vững. Việc phát triển các khu công nghiệp này có thể giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường, đồng thời gia tăng hiệu quả sản xuất. Hà Nội cần có chính sách cụ thể để thu hút các đối tác quốc tế, đặc biệt từ các quốc gia phát triển như Nhật Bản, Đức, và các nước Bắc Âu, nhằm tiếp nhận công nghệ xanh và công nghệ xử lý ô nhiễm hiện đại.

Đột phá trong quản lý giao thông và quy hoạch đô thị. Hà Nội cần tăng cường phát triển hệ thống giao thông công cộng thông minh, đặc biệt là mạng lưới tàu điện ngầm và xe buýt nhanh. Đây là giải pháp thiết yếu giúp giải quyết tình trạng ùn tắc giao thông và ô nhiễm không khí, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho việc di chuyển của người dân. Xây dựng các khu đô thị vệ tinh quanh các trạm giao thông công cộng lớn (TOD). Mô hình này không chỉ giảm áp lực lên trung tâm thành phố mà còn tối ưu hóa sử dụng đất đai, tạo ra giá trị gia tăng từ bất động sản và tăng cường kết nối giữa trung tâm và vùng ngoại ô.

Thu hút nhân tài và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực. Hà Nội cần có chính sách ưu đãi rõ ràng để thu hút các chuyên gia, nhà khoa học, kỹ sư công nghệ cao đến làm việc và sinh sống. Thành phố có thể tạo điều kiện thuận lợi như hỗ trợ nhà ở, giảm thuế thu nhập cá nhân, và các cơ hội khởi nghiệp cho nhân tài. Để đáp ứng nhu cầu phát triển của nền kinh tế 4.0, Hà Nội cần đầu tư mạnh vào hệ thống giáo dục, đặc biệt là giáo dục đại học và đào tạo nghề. Các trường đại học, viện nghiên cứu nên tập trung vào các ngành công nghệ thông tin, công nghệ sinh học, và kỹ thuật cao.

Phát triển du lịch văn hóa và du lịch thông minh. Hà Nội có thể phát huy tiềm năng du lịch với các di sản văn hóa lâu đời như khu phố cổ, Hoàng thành Thăng Long và các lễ hội truyền thống. Cần tăng cường quảng bá du lịch ra quốc tế và tổ chức nhiều sự kiện văn hóa, thể thao mang tầm quốc tế nhằm thu hút du khách. Phát triển các ứng dụng du lịch thông minh, tích hợp các thông tin về địa điểm, dịch vụ và trải nghiệm văn hóa thông qua các nền tảng số. Du khách có thể dễ dàng tìm kiếm thông tin và trải nghiệm các tour du lịch tự hướng dẫn qua điện thoại thông minh.

Cải thiện môi trường kinh doanh và hỗ trợ doanh nghiệp. Hà Nội cần tiếp tục cải thiện chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI), đặc biệt là đơn giản hóa các thủ tục hành chính cho doanh nghiệp, giảm thiểu các rào cản pháp lý, và tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp khởi nghiệp và đổi mới sáng tạo. Hỗ trợ và thúc đẩy hệ sinh thái khởi nghiệp bằng việc tạo điều kiện cho các quỹ đầu tư mạo hiểm tham gia vào thị trường. Đồng thời, Hà Nội có thể cung cấp các chương trình đào tạo và cố vấn cho các startup, giúp họ phát triển sản phẩm và mở rộng thị trường.

Cải cách thể chế và quản lý công. Hà Nội cần thực hiện mạnh mẽ hơn nữa việc phân cấp quản lý, trao quyền tự chủ lớn hơn cho chính quyền cấp cơ sở trong quản lý đất đai, quy hoạch, và đầu tư công. Điều này giúp giảm thiểu tình trạng chờ đợi phê duyệt từ trung ương, đồng thời tăng cường tính linh hoạt và nhanh nhạy trong việc xử lý các vấn đề đô thị. Thiết lập các cơ chế giám sát hiệu quả, áp dụng các công nghệ mới trong quản lý và đánh giá năng suất của các cơ quan công quyền để đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả.

Bảo vệ môi trường và phát triển bền vững. Hà Nội cần có các chiến lược mạnh mẽ hơn để giảm thiểu tình trạng ô nhiễm không khí, chẳng hạn như thúc đẩy sử dụng phương tiện giao thông điện, tăng cường diện tích cây xanh và cải thiện hệ thống xử lý chất thải.

Các giải pháp nói trên không chỉ tạo điều kiện để Hà Nội bứt phá trong giai đoạn tới mà còn đảm bảo sự phát triển bền vững, cân bằng giữa tăng trưởng kinh tế và bảo vệ môi trường. Hà Nội có thể trở thành một thành phố toàn cầu thực sự nếu tận dụng tốt các tiềm năng và lợi thế vốn có, cùng với việc áp dụng các chính sách đổi mới đột phá trong quản lý và phát triển.

- Trân trọng cảm ơn ông!

Tiến Thành thực hiện