Thời điểm bước ngoặt

Giới chuyên gia cho rằng, không có bất kỳ nghi ngờ nào khi nhận định kinh tế Trung Quốc đang phải đối mặt với những thách thức lớn nhất kể từ cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008. Tuy nhiên, có nhiều dấu hiệu cho thấy Trung Quốc sẽ tăng cường hỗ trợ chính sách nhằm giúp xoay chuyển nền kinh tế.

Thị trường bất động sản suy thoái đã góp phần làm tăng trưởng kinh tế ở Trung Quốc giảm tốc. Ảnh: Shutterstock

Kể từ cuối tháng 5/2022, kinh tế Trung Quốc đã thay đổi theo hướng xấu hơn. Đầu tiên, bất chấp các biện pháp kiểm soát nghiêm ngặt, đại dịch COVID-19 tại Trung Quốc vẫn tiếp tục diễn biến phức tạp khiến chính quyền nhiều tỉnh, thành phố thường xuyên phải phong tỏa các khu dân ở mức độ khác nhau.

Mặc dù cơ quan chức năng đang dần làm tốt hơn việc đảm bảo rằng các biện pháp y tế công cộng ít gây thiệt hại hơn cho hoạt động sản xuất và vận chuyển của nhà máy, song tần suất và tính chất không thể dự báo trước của những biện pháp này đang tiếp tục làm giảm chi tiêu tiêu dùng, gián tiếp làm giảm động lực để các doanh nghiệp đầu tư vào quá trình mở rộng công suất.

Chính vì vậy, nhu cầu trong nước ngày càng trở nên yếu và mong manh hơn. Thứ hai, điều kiện thời tiết xấu bất thường khiến những khó khăn về kinh tế gia tăng. Tình trạng hạn hán tồi tệ nhất, đợt nắng nóng cao kỷ lục trong vòng nhiều thập kỷ đã giáng một đòn mạnh vào hoạt động thủy điện và sản xuất lương thực.

Với thực tế thủy năng chiếm 18% sản lượng điện của Trung Quốc, vấn đề hạn hán và nắng nóng càng trở nên đáng lo ngại. Tình hình hiện tại thậm chí còn tồi tệ hơn cuộc khủng hoảng điện năm 2021, trong đó Tứ Xuyên, tỉnh đông dân nhất Trung Quốc, đang phải chịu gánh nặng do phụ thuộc quá nhiều vào thủy điện.

Thứ ba, kinh tế toàn cầu đang suy yếu ảnh hưởng tới xuất khẩu - động lực chính thúc đẩy kinh tế Trung Quốc. Các cuộc khảo sát mới nhất cho thấy hoạt động kinh tế ở các nền kinh tế phát triển lớn đang mất đà nhanh chóng trong tháng Tám, đặc biệt là ở châu Âu và Nhật Bản, trong khi các chỉ số của kinh tế Mỹ cũng không đáng khích lệ, đặc biệt là khi lĩnh vực nhà ở đã gần như suy thoái. Với lượng đơn đặt hàng mới ngày càng giảm và hàng tồn kho tích tụ tại khắp các nền kinh tế phát triển lớn nhất, nhu cầu nhập khẩu của các nước này sẽ yếu đi trong những tháng tới.

Điều này đồng nghĩa với việc Trung Quốc - công xưởng của thế giới - sẽ chứng kiến tốc độ tăng trưởng xuất khẩu thấp hơn trong vài quý tới, làm yếu đi đáng kể động lực duy nhất của tăng trưởng. Thứ tư, suy thoái kinh tế cũng khiến thị trường bất động sản lâm vào suy giảm trầm trọng, tác động xấu tới phần còn lại của nền kinh tế và tiếp tục làm suy giảm nhu cầu. Khi các tác nhân xấu ảnh hưởng lẫn nhau, nền kinh tế đứng trước nguy cơ rơi tiếp vào vòng xoáy đi xuống. Đáng chú ý, các hoạt động liên quan đến tài sản chiếm hơn 1/5 nền kinh tế Trung Quốc nên những mặt trái tiềm ẩn càng nghiêm trọng.

Trong bối cảnh này, vấn đề quan trọng là các can thiệp chính sách mạnh mẽ và hiệu quả hơn. Theo chuyên gia Manu Bhaskaran, Giám đốc điều hành tổ chức tư vấn Centennial Asia Advisors, tín hiệu lạc quan đến từ các cuộc họp không chính thức của giới lãnh đạo cấp cao Trung Quốc tại Đới Bắc Hà vừa kết thúc có thể giúp các nhà hoạch định chính sách điều chỉnh chính sách dễ dàng hơn mà không phải đối mặt với những chỉ trích.

Ông dự đoán các quyết định quan trọng nhất cho Đại hội Đại biểu toàn quốc Đảng Cộng sản Trung Quốc lần thứ XX sắp tới có khả năng đã được đưa ra. Bên cạnh đó, một điểm đáng chú ý có thể khiến giới hoạch định cân nhắc điều chỉnh chính sách đó là họ phải nhận ra những cách tiếp cận có mục tiêu cao và thận trọng để hỗ trợ nền kinh tế đang không hoạt động hiệu quả.

Điều này có thể được rút ra sau khi xem xét một số nhân tố. Thứ nhất, do tâm lý chán nản, nhu cầu cho vay tiêu dùng và kinh doanh đã suy yếu, ngay cả khi các nhà hoạch định chính sách khuyến khích các ngân hàng cho vay và cắt giảm lãi suất để kích thích tín dụng. Điều này đã tạo ra “bẫy thanh khoản”, trong đó các ngân hàng có tiền cho vay nhưng không đủ người có khả năng tín dụng.

Thứ hai là các biện pháp đang triển khai mang lại kết quả không như kỳ vọng. Nhiều ngân hàng do dự khi xem xét các khoản vay đối với các bộ phận bị hạn chế về tín dụng của nền kinh tế, chủ yếu là các công ty khu vực tư nhân nhỏ, do lo ngại nợ xấu. Khối này đang tuân thủ các chỉ thị của chính phủ theo nhiều cách khác nhau, thậm chí cung cấp các khoản vay cho các công ty có nền tảng tài chính ổn định khi mà số này không cần vốn.

Cùng thời gian đó, các phương tiện truyền thông Trung Quốc bắt đầu đưa tin về các bình luận của một số quan chức và chuyên gia kinh tế, trong đó kêu gọi chú trọng hơn nữa các chính sách mở rộng nhu cầu trong nước và ổn định việc làm. Trong những ngày gần đây, các biện pháp chính sách thực tế đã được công bố. Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc (PBoC, ngân hàng trung ương) đã cắt giảm lãi suất cho vay và kêu gọi các tổ chức tài chính, đặc biệt là các ngân hàng quốc doanh hàng đầu, mở rộng cấp tín dụng với trọng tâm là hỗ trợ tín dụng cho các doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ, phát triển xanh, đổi mới khoa học và công nghệ và các lĩnh vực khác.

Giới chức Trung Quốc vừa công bố khoản tiền trị giá 200 tỷ Nhân dân tệ (gần 29 tỷ USD) trợ cấp cho hoạt động xây dựng các dự án nhà ở đang bị đình trệ, giúp người mua nhà có thêm niềm tin. Cùng với đó, chính phủ cũng đang xem xét cung cấp bảo lãnh tín dụng để hỗ trợ việc phát hành trái phiếu của các công ty bất động sản gặp khó khăn, tạo điều kiện để họ huy động vốn cần thiết nhằm tiếp tục hoạt động xây dựng.

Chuyên gia Manu Bhaskaran cho rằng, các biện pháp này sẽ mang lại hiệu quả đáng kể nhưng chưa đủ để ổn định nền kinh tế. Vị CEO này khuyến cáo Trung Quốc cần đưa ra nhiều biện pháp hơn, đồng thời phải sớm công bố. Ông khuyến nghị giới chức Trung Quốc đưa ra chương trình đầu tư lớn hơn vào cơ sở hạ tầng mới, bao gồm lưới điện siêu cao áp, nhằm tạo điều kiện cho việc triển khai năng lượng tái tạo và chi tiêu lớn hơn vào việc xây dựng các thành phố lớn đô thị.

Cùng với các biện pháp đã công bố nhằm ổn định lĩnh vực nhà ở và nới lỏng chính sách tiền tệ, những biện pháp này sẽ hướng tới việc thúc đẩy tăng trưởng kinh tế trong nửa cuối năm. Một vấn đề đáng lưu tâm là liệu các biện pháp kích thích trên có đủ hay không. Với những khó khăn hiện tại và thực tế là hiệu quả của chính sách tiền tệ giảm trong tình trạng bẫy thanh khoản, các chuyên gia tại Centennial Asia Advisors nhận định, Trung Quốc cần phải hành động mạnh mẽ hơn nữa, chẳng hạn như thúc đẩy tổng cầu thông qua chuyển tiền trực tiếp đến khu vực hộ gia đình và nới rộng phạm vi chương trình mở rộng tín dụng cho các công ty tư nhân nhỏ.

Trong trường hợp lạc quan nhất, kinh tế Trung Quốc có sự cải thiện, phần còn lại của thế giới và các nước láng giềng châu Á có thể sẽ được hưởng lợi.

Minh Hải (tổng hợp)