Thời vàng son của các startup kỳ lân sắp đến hồi kết?
Số lượng các startup tỉ USD đã giảm tới 80% so với thời kỳ đỉnh cao năm 2021.
Các nhà đầu tư mạo hiểm đã chuyển hướng sang nuôi dưỡng các công ty thuộc thế hệ tiếp theo (Ảnh: Nikkei)
Kỳ lân gãy cánh
Số lượng các “kỳ lân” mới – những công ty chưa niêm yết được định giá hơn 1 tỉ USD – ngày càng suy giảm trên toàn thế giới, khi các nhà đầu tư ngày càng sợ rủi ro do cùng những quan ngại về đà tăng trưởng chậm của nền kinh tế.
Trong lúc tiền đang cạn dần, số lượng các kỳ lân mới trung bình mỗi tháng đã giảm xuống còn 7,3 công ty trong nửa đầu năm nay, giảm 80% so với mức đỉnh 50,5 trong năm 2021, theo dữ liệu của hãng PitchBook. Ở Mỹ, các nhà đầu tư mạo hiểm đã bắt đầu chuyển hướng tập trung sang khám phá và nuôi dưỡng những công ty có triển vọng thay vì tìm cơ hội đầu tư để thu lợi nhanh chóng.
Cuối tháng 6, IRL, một startup ứng dụng nhắn tin của Mỹ, quyết định đóng cửa sau khi bị phát hiện báo cáo sai về số lượng người dùng. Công ty này bị tố vi phạm các điều luật chứng khoán sau khi được làm rõ là không đủ khả năng đạt được các mục tiêu mà họ từng hứa hẹn với các nhà đầu tư.
Được định giá 1,17 tỉ USD trong năm 2021 sau khi được quỹ Vision Fund của SoftBank rót vốn, IRL từng tuyên bố rằng ứng dụng của đã thu hút được 20 triệu người dùng. Tuy nhiên, tháng trước, một phát ngôn viên của công ty này thừa nhận rằng 95% người dùng của họ thực chất là “bot hoặc tự động”.
Còn nhiều kỳ lân “gãy cánh” khác, trong đó có Zume, một hãng sản xuất pizza tự động giờ đang trong quá trình thanh lý. Startup được SoftBank "chống lưng" này được định giá 2,25 tỉ USD vào năm 2018.
Không thể đạt được các mục tiêu về doanh thu, nhiều startup từng có thời là kỳ lân giờ phải cắt giảm hoạt động kinh doanh và nhân lực, cuối cùng phải đóng cửa do cạn tiền.
Số lượng các kỳ lân mới trên toàn thế giới (Ảnh: PitchBook)
Năm 2021, trung bình mỗi tháng thế giới chứng kiến sự ra đời của 50 kỳ lân, hầu hết là ở Mỹ và Trung Quốc, theo PitchBook. Số lượng kỳ lân tăng mạnh khi quỹ Vision Fund của SoftBank và các nhà đầu tư khác đổ tiền vào các startup “giai đoạn sau” – giai đoạn công ty tăng tốc.
Các nhà đầu tư đóng những vai trò khác nhau trong các giai đoạn tăng trưởng của các công ty trẻ. Các nhà đầu tư giai đoạn hạt giống giúp startup hình thành, trong khi các nhà đầu tư giai đoạn đầu sẽ cung cấp vốn để giúp startup thiết lập mô hình kinh doanh. Các nhà đầu tư giai đoạn sau hỗ trợ mở rộng thị phần.
Trong những năm bùng nổ kỳ lân, một số nhà đầu tư đã nhập cuộc để kiếm khoản lợi nhuận nhanh chóng từ các đợt IPO. Tuy nhiên, tình hình đã nhanh chóng thay đổi kể từ khi Fed nâng lãi suất vào đầu năm 2022 để chống lạm phát. Năm 2022, các đợt IPO huy động được tổng cộng 22 tỉ USD ở Mỹ, giảm hơn 90% so với trước đó một năm, theo dữ liệu của hãng Dealogic.
Các nhà đầu tư chuyển hướng tập trung
Trong năm nay, hoạt động đầu tư vẫn trì trệ do thắt chặt tiền tệ khiến các nhà đầu tư không muốn chấp nhận rủi ro, với nhiều cổ phiếu của các kỳ lân gặp khó khăn trước đây lên sàn.
Không thể thu hồi khoản đầu tư của họ với các đợt IPO, nhiều nhà đầu tư đã cắt giảm các khoản đầu tư của họ, gây ra một đòn giáng mạnh đối với nhiều ứng viên kỳ lân tiềm năng. PitchBook cho hay, các nhà đầu tư vốn mạo hiểm ở Mỹ đã chi tổng cộng 39,8 tỉ USD trong quý II, giảm 48% so với cùng kỳ năm ngoái.
Định giá IPO ở Mỹ thu hẹp sau các đợt nâng lãi suất của Fed (Ảnh: Dealogic)
“Vốn và cơ hội đang phân cực”, Lu Zhang, người sáng lập công ty đầu tư mạo hiểm Fusion Fund, cho hay. “Các công ty hoạt động hiệu quả nhất, đủ khả năng huy động vốn, đang nhận được nhiều vốn hơn so với mức trung bình của năm 2022”.
Bà cũng chỉ ra rằng, rất nhiều nhà sáng lập đã đứng ra thành lập thêm các công ty mới. “Những nhà sáng lập này nằm trong số chất lượng cao nhất ở Thung lũng Silicon. Họ đã quan sát thị trường trong thời gian dài, và giờ là thời điểm tốt để họ nhảy vào”.
Sự lạc quan vào trí tuệ nhân tạo tạo sinh (generative AI) đang tăng lên. Inflection AI, một startup được thành lập vào năm ngoái bởi người đồng sáng lập LinkedIn, Reid Hoffman, và nhiều người khác, đã huy động được 1,5 tỉ USD kể từ khi bắt đầu. Dữ liệu từ công ty nghiên cứu CB Insights của Mỹ cho thấy các startup ở khu vực Bắc Mỹ thống trị bảng xếp hạng định giá của các kỳ lân AI tạo sinh, trong khi vẫn chưa thấy startup của Trung Quốc xuất hiện.
Trong khi các startup giai đoạn sau gặp khó khăn, các startup giai đoạn hạt giống lại tiếp tục thu hút được khoản đầu tư ở Mỹ. Quy mô trung bình của các thỏa thuận đầu tư vào các startup dạng này trong nửa đầu năm nay ở mức 2,9 triệu USD, khi các nhà đầu tư tập trung hơn vào việc nuôi dưỡng các công ty thế hệ tiếp theo.
Martin Pichinson, đồng sáng lập kiêm đồng chủ tịch công ty tái cơ cấu Sherwood Partners, nhận định: “Tôi thấy rất nhiều thứ mới và thú vị từ AI. Nhưng chúng tôi phải xóa sạch những thứ cũ kỹ, và tiết kiệm tài nguyên của chúng tôi để tạo dựng những sáng tạo mới”.
Trong quá khứ, hệ sinh thái startup mỗi khi gặp khó khăn lại sinh ra những ngành mới, ví dụ như bong bóng IT và khủng hoảng tài chính toàn cầu nối tiếp sau sự sụp đổ của Lehman Brothers. Các nhà đầu tư mạo hiểm trên khắp thế giới đang quan sát xem thứ gì sẽ xuất hiện sau sự suy sụp của những kỳ lân và ai sẽ dẫn đầu xu hướng mới./.
