Trà – căn nguyên của nhiều cuộc chiến

Có rất nhiều ví dụ trong lịch sử về những nỗ lực mà đôi khi mọi người phải trả giá để bình tĩnh uống trà và kéo đất nước ra khỏi khủng hoảng, chiến tranh hoặc thậm chí là cả buôn bán ma túy quy mô lớn...

Nước Mỹ ra đời vì... trà(?)

Thực dân Anh ở Bắc Mỹ, cũng như cư dân của chính vương quốc này, rất thích uống trà, “thức uống ấm cúng” đã phổ biến trong mọi tầng lớp xã hội. Khi đến lúc phải đấu tranh nghiêm túc để giành quyền tự do uống trà trên lục địa châu Mỹ, cư dân các thuộc địa của Anh đã tập hợp lại với nhau.

Kể từ cuối thế kỷ XVII, Ấn Độ còn là thuộc địa Anh, Công ty Đông Ấn đã độc quyền hoàn toàn việc vận chuyển trà đến Anh, ảnh hưởng của họ lớn đến nỗi từ năm 1721, chính quyền Anh đã cấm các thuộc địa mua trà từ bất kỳ ai khác ngoài các nhà cung cấp của Anh. Tuy nhiên, trà của họ phải chịu mức thuế 25%, hoàn cảnh này đã buộc người tiêu dùng trà ở Anh phải mua hàng lậu rẻ hơn từ các thương gia nước ngoài, làm cho Công ty Đông Ấn của Anh mất đi khoản lợi nhuận khổng lồ.

Trà là thức uống phổ biến nhất trong giới thực dân Anh ở châu Mỹ. (Ảnh: ushistoryscene.com.)

Để khắc phục tình hình, vào năm 1767, Quốc hội Anh đã quyết định mở một cuộc chiến xảo quyệt nhằm chống buôn lậu trà. Để làm điều này, chính ở Anh, thực dân cũng phát minh ra các đối sách mới, trong đó có giảm thuế trà.

Không muốn thế, người Mỹ, vốn không có nghị sĩ của mình ở London, họ bày tỏ mong muốn có một chính phủ tự trị rộng rãi thông qua các hội đồng thuộc địa của họ. Chính quyền trung ương đã có một số nhượng bộ, nhưng vẫn kiên quyết về vấn đề trà. Đổi lại, người Mỹ tiếp tục mua trà rẻ hơn từ những kẻ buôn lậu. Điều này tiếp tục cho đến năm 1773, khi cái gọi là "Luật Trà" được thông qua, theo đó Công ty Đông Ấn có thể bán trà ở thuộc địa mà không cần qua trung gian. Do đó, "trà hợp pháp" trở nên rẻ đến mức nó ngay lập tức đánh vào lợi ích của hầu hết các nhà cung cấp trà giả.

Phần lớn những kẻ buôn lậu đã nỗ lực tăng cường các hành động chống lại chính quyền trung ương. Apogee là sự kiện diễn ra vào cuối năm 1773: tại cảng Boston, các cuộc biểu tình phản đối việc dỡ hàng của các tàu Anh liên tiếp bùng phát, hàng chục người đã lên những con tàu này và đổ hơn 300 thùng trà xuống biển. Tổng thiệt hại của Công ty Đông Ấn lên tới 9.000 bảng Anh (tương đương 1,7 triệu USD theo tỷ giá hối đoái hiện hành).

Để đối phó với các cuộc bạo loạn ở Boston, London đã ngay lập tức áp dụng các đạo luật mới chống lại thuộc địa Massachusetts (người Mỹ gọi là "đạo luật không chịu nổi"). Theo họ, quyền tự trị của dân thuộc địa đã giảm xuống mức tối thiểu - từ đó thống đốc được bổ nhiệm tại London và binh lính Anh có thể được đưa vào lãnh thổ mà không cần sự đồng ý của những người định cư. Kết quả là, các luật này đã hợp nhất tất cả 13 thuộc địa với nhau.

Ngay trong năm 1774, Đại hội Lục địa đầu tiên đã đưa ra một cuộc tẩy chay thương mại rộng rãi với mẫu quốc và một số yêu cầu nghiêm ngặt đối với London. Năm 1775, cuộc chiến của dân thuộc địa chống lại thực dân Anh bắt đầu, sau gần 9 năm kết thúc với sự thất bại hoàn toàn của nước Anh và sự hình thành của một quốc gia mới – nước Mỹ.

Trà và mối liên quan đến chiến tranh nha phiến

Một "cuộc chiến" khác đã diễn ra, trong đó trà và đế quốc Anh vẫn là nhân vật chính, tuy nhiên trong lần này, không giống như lần trước, London đã giành chiến thắng vô điều kiện.

Tất cả bắt đầu vào thế kỷ XIX cũng vì trà. Hồi đó, nền kinh tế của Trung Hoa là lớn nhất hành tinh, năm 1820, GDP của nó là 228 triệu USD, trong khi đế quốc Anh chỉ có 36 triệu. Trung Hoa nhập khẩu khá nhiều hàng hóa từ châu Âu, nhưng Thế giới cũ chỉ đơn giản là cần lụa, đồ sứ và tất nhiên là trà của Trung Hoa. Đế chế Trung Hoa sẵn sàng bán tất cả những thứ này để lấy bạc nguyên chất.

Vào thời điểm đó, nhu cầu về trà ở Anh đã tăng lên rất nhiều, đến nỗi vương quốc đơn giản là không có đủ bạc để đáp ứng đầy đủ. Và một loại cây khác đã đến với sự trợ giúp của người Anh - cây anh túc mà chất thu được từ nó là thuốc phiện.

Đông Ấn, công ty độc quyền thương mại của Anh, bắt đầu tăng mạnh việc trồng cây anh túc và sản xuất thuốc phiện ở Ấn Độ; hơn nữa, thành phẩm chứa morphine đã được vận chuyển đến Trung Hoa. Đến cuối thế kỷ XIX, người Anh hàng năm đã cung cấp hơn 300 tấn thuốc phiện nguyên chất cho Trung Hoa. Vào đầu những năm 1830, 2,3 nghìn tấn thuốc phiện nguyên chất đã được nhập khẩu vào Trung Hoa hàng năm. Hơn 12 triệu người Trung Hoa là những người nghiện thuốc phiện thực sự. Bạc thu được từ ma túy ở Trung Hoa được dùng để mua trà của cùng Trung Hoa.

Kế hoạch này phù hợp với tất cả mọi người, nhưng Hoàng đế Trung Hoa thấy cách người Anh đang "xóa sổ" dân số của đất nước bằng thuốc phiện của họ mà chẳng có sắc luật và nghị định nào có thể chống lại. Vào cuối những năm 1830, Trung Hoa bắt đầu thực hiện các bước quyết định: chặn tàu của các thương nhân phương Tây và tịch thu tất cả hàng hóa. Đương nhiên, Vương quốc Anh đứng ra bảo vệ các doanh nhân. Chiến tranh Nha phiến lần thứ nhất bùng nổ (1839) và kết thúc 3 năm sau đó với thắng lợi hoàn toàn của đế quốc Anh, London thu về những khoản khổng lồ từ Trung Hoa - hơn 20 triệu USD bạc và sở hữu Hong Kong. Tuy nhiên, Anh không vội vàng cắt giảm nguồn cung cấp thuốc phiện cho Trung Hoa, đó là nguyên nhân của Chiến tranh Nha phiến lần thứ hai, kết thúc giống như lần thứ nhất, với sự thất bại hoàn toàn của người Trung Hoa vào năm 1860. Giờ đây, Trung Hoa không chỉ buộc phải hợp pháp hóa việc buôn bán thuốc phiện trên lãnh thổ của mình mà còn phải xóa bỏ mọi "điều cấm kỵ" đối với Cơ đốc giáo.

Đại thể, Chiến tranh nha phiến lần thứ hai không giống như lần thứ nhất. Tuy không liên quan đến việc buôn bán trà, nhưng ở thời điểm đó, trà đã được trồng mạnh mẽ, chủ yếu ở những lãnh thổ rộng lớn của Ấn Độ thuộc Anh.

Tranh mô phỏng cuộc chiến tranh nha phiến. Ảnh: History.com.

Người Scotland tổ chức trồng chè ở Nga

Từ giữa thế kỷ XVII, trà đã được tiêu thụ tích cực ở vương quốc Moskva như một thức uống, phần lớn là do giáp với Trung Hoa ở phía đông. Thực tế trong những ngày đó uống trà không phải là một thú vui rẻ tiền, nhưng giới quý tộc Moscow đã sẵn sàng bỏ ra để có cơ hội thường xuyên uống một loại nước bổ. Sự phổ biến của việc uống trà ở Nga dẫn đến việc xuất hiện từ đầu thế kỷ XIX những ý tưởng khá táo bạo về việc tổ chức các đồn điền chè trên lãnh thổ. Tuy nhiên, mọi thứ đã không đi xa hơn ý tưởng, cho đến khi một người Scotland xuất hiện.

Trong Chiến tranh Crimea, Jacob McNamara, người Scotland, sĩ quan của Quân đội Hoàng gia Anh đã bị quân Nga bắt giữ. Sau chiến tranh, ông không trở về nhà và kết hôn với một phụ nữ Gruzia, sống ở Kavkaz. Chính tại đây, McNamara đã tổ chức sản xuất trà đầu tiên ở đế quốc Nga, trồng các đồn điền của mình cách Batumi không xa.

Ngay từ đầu thế kỷ XX, cây chè được mở ra trên lãnh thổ của Azerbaijan hiện đại, sau đó, Judas Koshman, một trong những người bản địa của tỉnh Chernihiv, đã đặt đồn điền chè ở gần Sochi. Đến năm 1917, đế quốc Nga đã sản xuất khoảng 130-140 tấn trà.

Bắt đầu từ những năm 1920, Liên Xô bắt đầu tăng sản lượng chè, đồng thời nhân các giống chè mới thích nghi hơn với điều kiện khí hậu của đất nước, xuất hiện những bụi cây chè có thể chịu được sương giá từ -15 đến -25 °C. Tại lãnh thổ Krasnodar, Kavkaz và vùng Caspi, các đồn điền chè mới được xây dựng và các nhà máy chè mở cửa.

Hiện nay, người Nga tiêu thụ khoảng 140.000 tấn chè mỗi năm.

Trà “cách mạng” Kemal Ataturk

Mustafa Kemal Atatürk, người sáng lập nhà nước và là Tổng thống đầu tiên của Thổ Nhĩ Kỳ hiện đại đã từng thực hiện nhiều cải cách và chuyển đổi chính trị - kinh tế ở nước này. Một số chính sách của ông rất mơ hồ và được nhìn nhận khác nhau, nhưng ít nhất cải cách về trà của Atatürk đã không gây ra bất kỳ phàn nàn nào cho đến ngày nay.

Việc sử dụng cà phê làm thức uống vốn được gọi là truyền thống lâu đời của người Thổ Nhĩ Kỳ. Tuy nhiên, sau Thế chiến thứ nhất và sự sụp đổ của Đế chế Ottoman, Istanbul đã mất rất nhiều lãnh thổ trồng cà phê. Tổng thống Kemal Atatürk đặt cược vào chè, thứ trồng được ở Thổ Nhĩ Kỳ, rẻ hơn cà phê. Từ đầu những năm 1920, cây chè bắt đầu phát triển trong nước, chủ yếu ở các vùng phía đông - Artvin, Rize và Trabzon. Vào giữa những năm 1960, Thổ Nhĩ Kỳ đã có thể đáp ứng đầy đủ nhu cầu chè trong nước bằng chính sản phẩm của mình. Vì vậy, trà đen đặc đã trở thành thức uống quốc gia thực sự mới của xã hội Thổ Nhĩ Kỳ.

Thổ Nhĩ Kỳ hiện là nước tiêu thụ trà bình quân đầu người lớn nhất thế giới: mỗi năm trà chiếm 3,15 kg cho mỗi người Thổ Nhĩ Kỳ.

Đăng Bẩy