Vì sao đảng Cộng hòa 'trật bánh' trong bầu cử giữa kỳ

Vào một buổi tối muộn giữa tháng 9, các nhà lãnh đạo chiến dịch tranh cử của đảng Dân chủ tại Hạ viện gấp rút tiến hành một cuộc họp nhằm giải quyết các thách thức giữa nhiệm kỳ.

Họ có hai lựa chọn: Thế trận phòng thủ để hạn chế tổn thất khi đối mặt với một "làn sóng đỏ" tiềm tàng, hoặc hành động táo bạo hơn với hy vọng duy trì tỷ lệ chênh lệch sát sao trong Quốc hội.

Đến nửa đêm, quyết định đã được đưa ra. Họ sẽ đánh cược tất cả, bất chấp dự đoán của các chuyên gia, cuộc thăm dò và lịch sử. Hạ nghị sĩ Sean Patrick Maloney, Chủ tịch Ủy ban vận động của đảng Dân chủ tại Quốc hội, bước tới tấm bảng trắng và viết nguệch ngoạc hai chữ: “Niềm tin”.

Chính ông Maloney sau đó đã thất bại vào ngày 8/11. Và đảng Dân chủ đang đối mặt khả năng nhường quyền kiểm soát Hạ viện cho đảng Cộng hòa.

Song không thể phủ nhận đảng cầm quyền của Tổng thống Joe Biden đã dành được những kết quả đáng ngạc nhiên. Đặc biệt, với chiến thắng ngày 12/11 của bà Catherine Cortez Masto, Thượng nghị sĩ đương nhiệm bang Nevada, đảng Dân chủ sẽ tiếp tục nắm quyền kiểm soát Thượng viện, theo NBC.

"Chúng tôi thấy hài lòng về vị trí của mình, và tôi biết mình là một người lạc quan không thực tế, tôi hiểu điều đó ngay từ đầu, nhưng tôi không bất ngờ về quả. Tôi rất hài lòng về kết quả này", Tổng thống Joe Biden phát biểu sau chiến thắng ở Thượng viện, CNN đưa tin ngày 13/11.

Trước đó, tất cả điều kiện bất lợi dường như đều nhắm vào đảng Dân chủ: Lạm phát ở mức cao nhất trong 40 năm, lo ngại về tội phạm, giá xăng tăng cao, tâm lý muốn thay đổi của cử tri.

Tuy nhiên, sau cuộc phỏng vấn với hơn 70 chiến lược gia, các nhà lập pháp, quan chức đương nhiệm và cựu quan chức Nhà Trắng, New York Times nhận định các quyết định chiến thuật quan trọng, tính toán sai và đấu đá nội bộ ở cả hai đảng đã thổi bay cơ hội của đảng Cộng hòa.

Mâu thuẫn nội bộ

Gần nửa đêm ngày 2/10, bà Ronna McDaniel, Chủ tịch Ủy ban Quốc gia đảng Cộng hòa (RNC), vừa mới yên vị trên giường thì điện thoại đổ chuông. Đó là cuộc gọi từ cựu Tổng thống Donald Trump. Ông Trump đang tức giận.

Cựu tổng thống nhận được các đoạn video về cuộc tranh luận tối 2/10 trong cuộc đua giành chức thống đốc ở Nevada. Ứng viên đảng Cộng hòa được ông Trump ủng hộ - cảnh sát trưởng hạt Clark Joe Lombardo - đã từ chối gọi ông Trump là một tổng thống "vĩ đại" và không ủng hộ cáo buộc kết quả bầu cử năm 2020 bị đánh cắp.

Cựu Tổng thống Donald Trump. Ảnh: Reuters.

Ông Trump tức giận muốn rút lại sự ủng hộ, đe dọa gây hỗn loạn cho một trong những bang dao động (swing state) nhất nước Mỹ. Đáp lại, bà McDaniel đề nghị cựu tổng thống chờ một giờ để khắc phục tình hình, theo các nguồn thạo tin.

Ngay sau đó, ông Lombardo đưa ra một tuyên bố gọi ông Trump là “tổng thống vĩ đại”. Cuộc “khủng hoảng” được ngăn chặn. Một tuần sau đó, khi ông Trump tổ chức mít tinh ở Nevada, ông Lombardo cũng dành nhiều lời khen ngợi cho cựu tổng thống.

"Donald Trump! Tổng thống vĩ đại nhất, phải không?", ông Lombardo nói. Vào tối 11/11, ông Lombardo đã đắc cử thống đốc.

Trong suốt cuộc đua giành ghế Quốc hội, ông Trump thường xuyên gây phân tâm cho các lãnh đạo đảng Cộng hòa. Ông biến cáo buộc về cuộc bầu cử năm 2020 thành một bài kiểm tra lòng trung thành - điều được đánh giá cao hơn khả năng chính trị. Cựu tổng thống cũng dõi theo cuộc đua qua lăng kính lợi ích cá nhân.

Nỗ lực tận dụng danh tiếng của ông Trump để thúc đẩy cử tri của các đảng viên Cộng hòa cấp cao càng khó khăn hơn trước giờ bầu cử, khi cựu tổng thống ám chỉ khả năng tái tranh cử vào năm 2024.

Trước sau bất nhất

Tại Thượng viện, Thượng nghị sĩ Mitch McConnell của Kentucky (lãnh đạo phe thiểu số tại Thượng viện) và ông Trump không đạt được sự thống nhất trong các tuyên bố. Sau khi các ứng viên được ông Trump hậu thuẫn giành chiến thắng trong cuộc bầu cử sơ bộ, ông McConnell đã phàn nàn về “chất lượng ứng viên”, trong đó có ông Blake Masters, ứng viên Thượng nghị sĩ của bang Arizona.

Vào mùa hè, Steven Law, người đứng đầu Ủy ban hành động chính trị (PAC) có liên kết với ông McConnell, đã nói với nhà tài trợ Peter Thiel - người đã chi hàng triệu USD cho ông Master - rằng đây là ứng viên có tỷ lệ tệ nhất mà ông từng thấy, các nguồn thạo tin tiết lộ.

Nhóm của ông Law sau đó hủy bỏ tất cả yêu cầu quảng cáo trên truyền hình Arizona. Vào tối 11/11, ông Masters thất bại trước đối thủ đảng Dân chủ - Thượng nghị sĩ Mark Kelly.

Khoản ngân sách cắt giảm này được chuyển đến một ứng viên khác - James David Vance của Ohio.

“Có vẻ như ông Vance không có đủ nguồn lực quan trọng cho cuộc đua của ông ấy,” ông Law cho biết trước khi PAC chuyển hướng 32 triệu USD đến Ohio. Ông Vance đã trúng cử Thượng nghị sĩ đại diện bang Ohio.

Trong khi đó, ông McConnell cũng đối đầu với Thượng nghị sĩ Rick Scott, Chủ tịch Ủy ban vận động tranh cử của đảng Cộng hòa tại Thượng viện.

Ông Scott cam kết không can thiệp vào các cuộc bầu cử sơ bộ, nhưng ông McConnell muốn làm điều ngược lại. Ông McConnell muốn năm 2022 chỉ là một cuộc trưng cầu dân ý về Tổng thống Biden, trong khi đó, ông Scott lại đưa ra các chương trình nghị sự riêng, bao gồm việc hạn chế các chương trình an sinh xã hội, khiến Nhà Trắng có cơ hội công kích đảng Cộng hòa.

Lãnh đạo đảng Cộng hòa tại Hạ viện Kevin McCarthy phát biểu tại Washington, vào ngày 9/11. Ảnh: Reuters.

Ngoài mâu thuẫn nội bộ, ủy ban vận động của đảng Cộng hòa cũng có những màn "quay đầu" gây bất ngờ, trong đó New Hampshire là nơi cho thấy rõ sự hỗn loạn nhất.

Tại đây, ủy ban PAC của ông McConnell đã chi hàng triệu USD để ngăn ứng viên Thượng nghị sĩ Don Bolduc giành chiến thắng trong cuộc bầu cử sơ bộ, nhưng ông này vẫn trúng cử và dành được sự hỗ trợ từ cả ủy ban của Thượng nghị sĩ Scott.

Tuy nhiên, đến ngày 7/10, ủy ban của ông Scott đột ngột rút tất cả số tiền hỗ trợ còn lại khỏi New Hampshire, khiến ông Law bối rối. “Không có một lời giải thích”, ông Law nói. “Tôi chưa bao giờ thấy điều đó trước đây, không hề có một bê bối nào”.

Đến ngày 8/11, ông Bolduc đã bị Thượng nghị sĩ đảng Dân chủ Maggie Hassan đánh bại.

Thay đổi bộ mặt đảng Cộng hòa

Vào năm 2019, khi lần đầu giữ vị trí lãnh đạo đảng Cộng hòa, ông McCarthy đã nhận ra một điểm bất cập. Những người theo đảng Cộng hòa chủ yếu là người lớn tuổi, da trắng với số lượng nam giới áp đảo.

“Thành thật mà nói, tôi đã chứng kiến đảng Dân chủ vực dậy và trông họ đậm chất Mỹ. (Trong khi đó), chúng tôi trông giống như một câu lạc bộ đồng quê”, ông McCarthy, nói. "Điều đó phải thay đổi, nếu không tôi sẽ trở thành lãnh đạo của một đảng đang sa sút”.

Trong kỳ bầu cử lần này, ông McCarthy tích cực tuyển chọn các ứng viên trên khắp đất nước, xây dựng một danh sách gồm 67 ứng viên không phải người da trắng. Trong một số trường hợp, ông McCarthy sẽ thông báo cho ông Trump về các đề cử. Sau đó, ủy ban PAC của ông McCarthy sẽ tài trợ cho ứng viên được cựu tổng thống ưu ái hơn.

Ứng viên đầu tiên của đảng Cộng hòa thành công lật ghế của đối thủ đảng Dân chủ là bà Jennifer Kiggans - một cựu phi công Hải quân đã thu được gần 600.000 USD tiền quyên góp trong kỳ bầu cử sơ bộ.

Tại Michigan, Hạ nghị sĩ McCarthy cũng thúc đẩy ông John James - một cựu binh da đen - tranh cử vào Hạ viện. Chiến thắng sít sao của ông James vào ngày 8/11 là một trong số ít bước ngoặt của đảng Cộng hòa.

Những người ủng hộ đảng Cộng hòa tại Washington, vào ngày 9/11. Ảnh: Reuters.

Quyền phá thai và lạm phát

Tuy nhiên, nỗ lực của ông McCarthy dường như là không đủ. Những dấu hiệu lật ngược thế cờ của đảng Dân chủ dần xuất hiện trên các trang web quyên góp trực tuyến.

Sau quyết định lật ngược phán quyết trong vụ kiện Roe v Wade của Tòa án Tối cao, gần như ngay lập tức, tiền đổ vào ActBlue - trang web quyên góp trực tuyến của đảng Dân chủ.

Một phân tích cho thấy kể từ khi phán quyết này bị lật ngược, đảng Dân chủ đã huy động được 627,7 triệu USD thông qua ActBlue - gấp hơn 2,5 lần số tiền 239,3 triệu USD của đảng Cộng hòa trên WinRed.

Khoảng cách này là dấu hiệu cảnh báo sớm cho chiến dịch táo bạo của đảng Dân chủ. Theo đó, trái ngược với các cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ khác, lần này đảng Dân chủ cầm quyền liên tục chạy quảng cáo về quyền phá thai trong suốt mùa hè, đồng thời gọi đảng Cộng hòa là những người cực đoan.

Vào cuối tháng 8, Ủy ban vận động quốc gia của đảng Cộng hòa đã họp khẩn với các nhà tài trợ lớn nhất khi tỷ lệ ủng hộ của đảng Dân chủ trong các cuộc thăm dò tăng lên.

“Đó là khoảnh khắc chúng tôi phải làm cho mọi người bình tĩnh lại. Chúng tôi đã ngăn chặn cơn hoảng loạn", bà McDaniel cho biết trong một cuộc phỏng vấn. Sau đó, nguồn lực tài chính nhanh chóng đến tay đảng Cộng hòa.

Đảng này đã sử dụng sức mạnh tài chính để lấn sâu vào “lãnh thổ” của đảng Dân chủ và thành công lật ghế của nghị sĩ Sean Patrick Maloney - Chủ tịch Ủy ban Vận động Quốc hội của đảng Dân chủ. Song họ vẫn nhận nhiều thất bại.

Cuối cùng, đảng Dân chủ giành thắng lợi bất ngờ tại Thượng viện, bất chấp các tiền lệ và áp lực từ xếp hạng tín nhiệm thấp của ông Biden. Trong khi đó, đảng Cộng hòa phung phí thứ mà một số người coi là cơ hội nghìn năm có một để nắm quyền.

Zing từ Mỹ: Cuộc đua giành quyền lực tại Mỹ chưa ngã ngũ Trong khi kết quả kiểm phiếu cuối cùng tại một số nơi vẫn chưa được công bố, cả hai đảng Dân chủ và Cộng hòa đều ở thế giằng co trong cuộc đua giành quyền kiểm soát Quốc hội Mỹ.

Hải Linh