Việt Nam đón làn sóng đầu tư mới

FDI là từ khóa định nghĩa thành công của Việt Nam hôm nay và cũng là nguồn vốn mới thiết yếu duy trì khát vọng mở rộng và tăng trưởng của Việt Nam. Do đó, đảm bảo dòng vốn FDI bền vững vào Việt Nam là mục tiêu quan trọng cần được chú trọng lâu dài.

Xu hướng mới nhất phản ánh sức mạnh của dòng vốn đầu tư từ các thị trường Trung Quốc đại lục, Hồng Kông và Đài Loan trên nhiều lĩnh vực khác nhau. Mixue, một thương hiệu trà sữa và kem hàng đầu, đã mở hơn 1.000 cửa hàng tại thị trường Việt Nam; các công ty điện tử toàn cầu như Luxshare, Geortek, Foxconn, Pegatron, Compal tiếp tục đầu tư mạnh vào hệ sinh thái; Hualian Ceramic, một công ty gốm sứ gia dụng hàng đầu, có kế hoạch xây dựng một thung lũng gốm sứ; Sailun Group vừa cam kết đầu tư thêm vào nhà máy sản xuất lốp xe của họ; Lotus Pharmaceuticals đã thực hiện các thương vụ mua lại để mở rộng sang ngành dược phẩm trong khi Deli Stationery (văn phòng phẩm), Sunwoda (pin) và United Imaging (chăm sóc sức khỏe) đều đang thâm nhập mạnh mẽ vào Việt Nam.

Trong nhiều thập kỷ qua, Việt Nam đã phát triển và trở nên gắn kết chặt chẽ với chuỗi cung ứng toàn cầu, tiến vào lĩnh vực điện tử giá trị cao hơn và chứng kiến mức tăng trưởng xuất khẩu gấp 7 lần kể từ năm 2007, trong đó, 70% xuất khẩu là từ các doanh nghiệp FDI. Những nhà đầu tư nước ngoài hàng đầu trong những năm qua chắc chắn là Hàn Quốc, với những gã khổng lồ như Samsung, LG, Hyundai, Lotte,... Singapore và Nhật Bản cũng đã tham gia vào cuộc đua vốn đầu tư này và giành được thành công lớn.

Tuy nhiên, động lực của dòng vốn FDI cũng như danh sách nhà đầu tư đang thay đổi kể từ nửa cuối năm 2023, rõ ràng hơn là vào năm 2024. Dòng vốn từ thị trường Trung Quốc đại lục, Hồng Kông, Đài Loan, trong đó dẫn đầu là Trung Quốc đại lục, đang ngày càng tăng tốc. Điều này là nhờ sự tương đồng sâu sắc giữa hai nền kinh tế, được thúc đẩy bởi chuỗi cung ứng toàn cầu đang thay đổi và sắp xếp lại.

Thương mại giữa hai thị trường đã tăng gấp 10 lần kể từ năm 2007, Việt Nam hiện đóng vai trò quan trọng trong phân khúc hạ nguồn của chuỗi cung ứng sản xuất Trung Quốc. Nhìn từ góc độ dòng vốn FDI đăng ký mới, các hành lang thương mại Trung Quốc đại lục, Hồng Kông và Đài Loan đang cùng đóng góp đến 60% tổng dòng vốn, trong khi năm 2022 chỉ chiếm 38%. Ngoài ra, tính đến nửa đầu năm 2024, gần 50% tổng số vốn đầu tư FDI đăng ký mới từ Singapore thực tế cũng bắt nguồn từ các khoản đầu tư của Trung Quốc và Đài Loan.

Dù lượng vốn đầu tư không cao như Trung Quốc, Đài Loan vẫn tiếp tục mở rộng và tăng cường đầu tư vào Việt Nam như một cách để chuyển hướng và đa dạng hóa chuỗi cung ứng của họ. Chính sách hướng Nam mới năm 2016 của Đài Loan đã giúp thúc đẩy dòng đầu tư. Bên cạnh đó, nhiều hiệp định FTA song phương và khu vực của Việt Nam là chất xúc tác giúp các công ty sản xuất toàn cầu đến từ Đài Loan tận dụng Việt Nam như một cứ điểm hiệu quả về chi phí để xuất khẩu sang Hoa Kỳ, Châu Âu cũng như nội khối Châu Á. Ngày nay, Việt Nam là một nơi sản xuất quan trọng và chiến lược cho những công ty như Foxconn, Compal và Pegatron. Còn dòng vốn từ Hồng Kông là sự pha trộn của các nhà đầu tư từ các tập đoàn Hồng Kông cho đến các công ty Trung Quốc đại lục đang sử dụng Hồng Kông như bệ phóng để đầu tư vào Việt Nam.

Vậy, tại sao dòng FDI của Trung Quốc đại lục, Hồng Kông, Đài Loan, đặc biệt là từ Trung Quốc đại lục, lại đang gia tăng? Theo Bộ phận Nghiên cứu Toàn cầu HSBC, có một số yếu tố sau đây.

Trước hết, Trung Quốc hiện đang là trung tâm của thương mại toàn cầu, nơi các biện pháp bảo hộ đang gia tăng. Khối lượng xuất khẩu hàng năm của Trung Quốc lên tới 3,5 nghìn tỷ USD, vượt xa Hoa Kỳ (2 nghìn tỷ USD) và Đức (1,7 nghìn tỷ USD). Các doanh nghiệp Trung Quốc ngày càng trở nên quan trọng đối với chuỗi cung ứng toàn cầu.

Do đó, xét từ góc độ hành lang thương mại toàn cầu, 9 trong số 20 mối quan hệ thương mại toàn cầu quan trọng tập trung vào Trung Quốc, trong khi chỉ có 4 mối quan hệ thương mại quan trọng tập trung vào Hoa Kỳ và Châu Âu. Khu vực ASEAN hiện đang có thâm hụt thương mại với Trung Quốc gia tăng, nhưng phần nhiều đến từ việc sắp xếp lại chuỗi cung ứng đang diễn ra. Các thị trường ASEAN thực ra được hưởng lợi từ việc nhập khẩu nguyên liệu đầu vào giá rẻ từ Trung Quốc để trở nên cạnh tranh trên thị trường, từ đó đạt được vị thế thặng dư thương mại với các thị trường còn lại trên thế giới. Việt Nam là một ví dụ điển hình và là một trong những quốc gia hưởng lợi chính.

Thứ hai, dòng đầu tư tăng cũng là phản ứng trước một thị trường nội địa đang tăng trưởng, nhờ tầng lớp trung lưu đang gia tăng trong tổng dân số 100 triệu người, với độ tuổi tiếp cận các phương tiện truyền thông là 30 và lực lượng lao động chiếm tới 70% dân số. Nhà sản xuất xe điện số một Trung Quốc, BYD, gần đây đã gia nhập thị trường Việt Nam là một minh chứng.

Cuối cùng, các yếu tố cơ bản vẫn tiếp tục mạnh mẽ và hấp dẫn. Mức lương trong lĩnh vực sản xuất thấp hơn một nửa so với Trung Quốc đại lục và thấp thứ 2 trong ASEAN sau Philippines, giá điện thấp thứ 2 trong ASEAN chỉ sau Indonesia, giá dầu diesel thấp thứ 2 chỉ sau Malaysia. Việt Nam đã có những tiến bộ đáng kể trong việc thực hiện cả FTA song phương và khu vực. Chỉ số Hạn chế quy định đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI Regulatory Restrictiveness Index) cho thấy Việt Nam là nền kinh tế cởi mở nhất chỉ sau Singapore trong khu vực, trong khi mức thuế thu nhập doanh nghiệp theo luật định là 20% thể hiện lợi thế so sánh với các thị trường như Trung Quốc, Philippines, Malaysia và Indonesia.

Hành lang thương mại và đầu tư với Trung Quốc đại lục, Hồng Kông và Đài Loan đang và sẽ tiếp tục là nguồn đầu tư dồi dào, hỗ trợ và thúc đẩy tăng trưởng của đất nước. Dòng vốn FDI từ các nước khác cũng sẽ đóng góp vào sự tăng trưởng này. Song những trở ngại về mặt cấu trúc vẫn còn. Tốc độ giải quyết những thách thức này sẽ quyết định mức độ tỏa sáng trong tương lai của Việt Nam. Tuy nhiên, cơ hội từ sự thay đổi chuỗi cung ứng toàn cầu cũng mở ra cho nhiều quốc gia chứ không chỉ riêng Việt Nam. Các quốc gia láng giềng sẽ không đứng ngoài cuộc. Thái Lan, Malaysia, Philippines và Indonesia đang triển khai những hành động, luật và nghị định liên quan cũng như các biện pháp ủng hộ nhà đầu tư để thu hút thêm FDI. Sự cạnh tranh là rất cao.

Đối với Việt Nam, điều quan trọng nằm ở việc tiến lên phía trước và leo cao hơn nữa trong chuỗi giá trị gia tăng, cũng như để hoàn thiện các lĩnh vực giá trị gia tăng nội địa. Xuất khẩu hàng điện tử tiêu dùng vẫn mạnh song Việt Nam vẫn tụt hậu trong phân khúc mạch tích hợp toàn cầu và không có đủ kỹ thuật viên lành nghề trong nước để thu hút đầu tư sản xuất công nghệ cao (mặc dù gần đây Chính phủ đã vạch ra lộ trình dành riêng cho ngành bán dẫn cho đến năm 2050). Cũng trong các lĩnh vực khác bao gồm vận tải và hậu cần, thiếu hụt về cơ sở hạ tầng và chi phí hậu cần cao có thể gây áp lực lên các quyết định đầu tư. Năng lượng xanh và hành trình chuyển đổi đòi hỏi tốc độ triển khai và số hóa hơn nữa để đơn giản hóa các quy trình thương mại, yếu tố này sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho kinh doanh. Đồng thời, việc tiếp tục cải thiện khuôn khổ pháp lý bao quát hỗ trợ đầu tư nước ngoài cũng như các doanh nghiệp nước ngoài hoạt động tại Việt Nam sẽ tạo điều kiện duy trì nỗ lực của Việt Nam để tiếp nhận dòng đầu tư bền vững hiện tại và tương lai.

Thông điệp rất rõ ràng và cơ hội càng rõ ràng hơn. Việt Nam đang ở vị thế thuận lợi để hưởng lợi từ sự chuyển hướng thương mại toàn cầu và những thay đổi trong chuỗi cung ứng. Đón làn sóng đầu tư mới là vì lợi ích của Việt Nam và sẽ hỗ trợ Việt Nam tiến cao hơn trong thang giá trị gia tăng của các ngành và lĩnh vực.

Tại Việt Nam, HSBC vẫn luôn ủng hộ tích cực và kiên định đối với câu chuyện tăng trưởng của Việt Nam. Thế mạnh của mạng lưới toàn cầu cho phép chúng tôi không chỉ hỗ trợ các nhà đầu tư FDI thâm nhập thị trường, nhận diện và vượt qua các khó khăn, mà còn hỗ trợ số hóa, tối ưu hóa vốn lưu động cũng như đáp ứng nhu cầu chuyển đổi ESG. Việc kết nối hợp tác với các doanh nghiệp Việt Nam và tạo điều kiện thuận lợi cho dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài đòi hỏi phương pháp tiếp cận năng động. HSBC đã thành lập bộ phận kinh doanh chuyên trách thị trường Trung Quốc đại lục, Hồng Kông và Đài Loan tại Việt Nam, nhằm đáp ứng các xu hướng chuyển dịch trong dòng vốn FDI và thể hiện vị thế năng động, linh hoạt của một ngân hàng toàn cầu.

(*) Ông Joon Suk Park, Giám đốc Khối Kinh doanh Quốc tế, Khối Dịch vụ Ngân hàng Doanh nghiệp, HSBC Việt Nam

Joon Suk Park (*)