Bảo hộ quyền tác giả khi li-xăng tác phẩm

Những vấn đề liên quan đến hoạt động li-xăng tác phẩm (Ảnh: IPleaders)

Khi tham gia vào hợp đồng xuất bản, chủ sở hữu quyền tác giả thường chỉ hạn chế việc thực hiện quyền đối với tác phẩm sẽ được công bố và hạn chế quyền ở phạm vi cần thiết để nhà xuất bản có thể sử dụng tác phẩm đó. Đồng thời, quyền sở hữu quyền tác giả không thay đổi mà vẫn thuộc về tác giả hoặc chủ sở hữu khác của quyền tác giả.

Vì vậy, một hợp đồng xuất bản đặc trưng là một hợp đồng li-xăng đơn thuần được chủ sở hữu cấp cho nhà xuất bản. Để hợp đồng có giá trị đối với nhà xuất bản, li-xăng phải cho phép bảo hộ các hoạt động xuất bản chống lại bên thứ ba.

Nhìn chung, li-xăng trong lĩnh vực bản quyền được hiểu là việc tác giả hoặc chủ sở hữu quyền quyền tác già (bên giao li-xăng) cho phép người sử dụng tác phẩm (nhà xuất bản hoặc bên nhận li-xăng) sử dụng tác phẩm theo cách thức phù hợp với các điều kiện được hai bên thống nhất.

Nhà xuất bản phải được cấp li-xăng bao gồm các quyền cần thiết để hiện thực hóa tối ưu nhất hoạt động xuất bản theo kế hoạch. Nhìn chung, nhà xuất bản sẽ nhận được một li-xăng độc quyền (cung cấp độc quyền) nhằm xuất bản và tái bản tác phẩm hoặc cung cấp, tái bản và xuất bản bản dịch của tác phẩm có liên quan trong một ấn phẩm thương mại chuẩn, với số lượng bản in phù hợp.

Li-xăng có thể được cấp chỉ cho một lần xuất bản hoặc cho nhiều lần tái bản tiếp theo. Quy mô của lần xuất bản duy nhất hoặc lần xuất bản đầu tiên thường được quy định trong hợp đồng bằng cách ấn định số lượng bản in hoặc bằng cách quy định số lượng tối thiểu và/hoặc tối đa của bản in.

Thỏa thuận về quy mô của lần xuất bản duy nhất hoặc lần xuất bản đầu tiên thường tính đến nhu cầu của công chúng, với chi phí cho phép ấn phẩm được bán lẻ ở mức giá tốt hơn so với các ấn phẩm tương tự đã có trên thị trường.

Đối với li-xăng xuất bản bản dịch của tác phẩm, số lượng ngôn ngữ của ấn phẩm xuất bản phải được quy định rõ.

Nhằm tăng cường độ phổ biến của tác phẩm đã xuất bản, và tăng cường khai thác ấn phẩm được xuất bản theo hợp đồng, bên nhận li-xăng có thể yêu cầu nhận được một số quyền gọi là quyền phụ nhất định. Các quyền này nhằm mục đích tái bản hoặc truyền đạt đến công chúng, hoặc li-xăng cho người khác tái bản hoặc truyền đạt đến công chúng tác phẩm (hoặc bản dịch) dưới những hình thức khác ngoài hình thức xuất bản thương mại chuẩn mực.

Các quyền phụ có thể bao gồm: quyền công bố trước và sau trên báo chí một hoặc nhiều trích đoạn của tác phẩm, một loạt quyền khác - đó là quyền xuất bản toàn bộ hoặc các phần của tác phẩm trong một hoặc nhiều số liên tiếp của một tờ báo hoặc ấn phẩm định kỳ, trước hoặc sau khi công bố tác phẩm trong ấn phẩm thương mại chuẩn; quyền đọc các trích đoạn tác phẩm trên đài phát thanh hoặc truyền hình; quyền gộp tác phẩm đã xuất bản hoặc một phần của tác phẩm vào một tuyển tập; quyền đăng tải giới thiệu tác phẩm trên các trang bìa của ấn phẩm khác hoặc tại câu lạc bộ sách sau khi xuất bản ấn phẩm thương mại.

Trong khuôn khổ các quyền phụ, các nhà xuất bản thường yêu cầu bên cấp li-xăng cấp quyền li-xăng tái bản tác phẩm dưới dạng vi phim hoặc dưới các hình thức sao chụp khác cho những mục đích vượt quá giới hạn sử dụng công bằng được pháp luật cho phép. Nhà xuất bản cũng có thể yêu cầu quyền lưu trữ tác phẩm trong máy tính và công chúng có thể tiếp cận được tác phẩm.

Ngoài ra, nhà xuất bản có thể yêu cầu bên giao li-xăng cho phép họ cấp li-xăng tái bản tác phẩm dưới dạng ghi âm. Đôi khi, quyền cấp li-xăng tái bản tác phẩm dưới dạng chiếu phim cũng có thể được yêu cầu. Tất cả các dạng tái bản bằng công nghệ hiện đại thường được gọi là “tái bản cơ học” đối với một tác phẩm trong các hợp đồng xuất bản hiện tại. Thuật ngữ này không nên nhầm lẫn với khái niệm “quyền cơ học của âm nhạc” vì đó là quyền tái bản một tác phẩm âm nhạc dưới dạng ghi âm.

Việc không cho phép nhà xuất bản quyền khai thác tác phẩm theo cách thức bất kỳ liên quan đến chuyển thể tác phẩm, như quyền dựng kịch bản để biểu diễn trên sân khấu hoặc sản xuất phim, hoặc để phát thanh hoặc truyền hình, hoặc quyền dịch thuật nói chung, là hoàn toàn phù hợp và có thể chấp nhận được. Nói một cách chính xác, việc khai thác các quyền đó vượt ra ngoài phạm vi quảng bá hoặc khai thác trực tiếp quyền công bố tác phẩm của nhà xuất bản.

Việc cấp “quyền tóm tắt” (quyền xuất bản bản tóm tắt tác phẩm) hay còn được gọi là “quyền làm truyện tranh vui” thường phụ thuộc vào sự cho phép của bên cấp li-xăng trong từng trường hợp cụ thể, vì lợi ích nhân thân của tác giả đối với sự toàn vẹn của tác phẩm. Để giải quyết vấn đề toàn vẹn của tác phẩm được xuất bản, các điều khoản đặc biệt có thể được đưa vào trong hợp đồng li-xăng.

Đối với các quốc gia không có những điều khoản phù hợp về “quyền nhân thân” được pháp luật quy định, điều này là đặc biệt hữu ích. Ví dụ, các bên có thể đồng ý với quy định “nhà xuất bản sẽ tái bản tác phẩm nhưng không được sửa đổi hoặc tóm tắt, hay bổ sung gì đối với tác phẩm”.

Đối với việc dịch tác phẩm, thông thường các bên sẽ nhất trí với quy định “nhà xuất bàn phài có bản dịch chính xác và trung thực bằng chính chi phí của mình. Tiêu đề của bản dịch phải được sự đồng ý bằng văn bàn của bên cấp li-xăng quyền tác giả. Theo yêu cầu, bàn dịch cuối cùng phải nộp cho bên cấp li-xăng để duyệt”.

Ở một số nước (chủ yếu là Hoa Kỳ), trong hợp đồng xuất bản sẽ quy định một điều kiện nhất định để bên cấp li-xăng có thể hưởng đầy đủ quyền tác giả đối với tác phẩm đã xuất bản, theo trên trang tiêu đề của tác phẩm đó phải có thông báo về quyền tác giả. Thông báo đó sẽ bao gồm biểu tượng , năm xuất bản đầu tiên của tác phẩm và tên chủ sở hữu quyền tác giả đối với tác phẩm.

Liên quan đến hoạt động phân phối các bản in được xuất bản, các hợp đồng thường quy định rằng “nhà xuất bản quảng bá tác phẩm bằng chi phí của mình”. Trong trường hợp hợp đồng li-xăng không chỉ giới hạn ở một lần xuất bản, thì thường bổ sung thêm quy định “nhà xuất bản phải giám sát để tác phẩm liên tục có mặt trên thị trường và rằng những ấn phẩm tái bản đó phải được xuất bản kịp thời, phù hợp với nhu cầu thực tế.

Hường Hoàng