Cần động lực để thúc đẩy tăng trưởng tín dụng xanh

Mặc dù thời gian qua dư nợ tín dụng xanh tại các ngân hàng thương mại có xu hướng tăng theo từng năm thế nhưng xét về mặt quy mô dư nợ vẫn rất khiêm tốn so với tổng tín dụng của toàn nền kinh tế.

Nhìn vào số liệu của Ngân hàng Nhà nước (NHNN) cho thấy, tính đến hết 6 tháng đầu năm 2024, dư nợ tín dụng xanh mới đạt gần 680.000 tỉ đồng, tương đương khoảng 4,5% tổng dư nợ toàn nền kinh tế. Trong đó, tập trung chủ yếu vào các ngành năng lượng tái tạo, năng lượng sạch.

Tín dụng xanh đang được các nhà băng xác định là một trong các mục tiêu ưu tiên hàng đầu trong chiến lược kinh doanh dài hạn.

Tại BIDV, tính đến 31/3/2024, dư nợ tín dụng xanh đạt 73.394 tỉ đồng (chiếm 4% tổng dư nợ tín dụng của ngân hàng này) cho 2.069 phương án kinh doanh của 1.698 khách hàng. Danh mục cho vay của BIDV cho các lĩnh vực xanh và phát triển bền vững đến năm 2025 dự kiến đạt 3 tỉ USD, chiếm khoảng 5% tổng dư nợ của BIDV.

Còn tại Vietcombank trong 5 năm vừa qua ghi nhận quy mô dư nợ tín dụng xanh tăng gần 6 lần, từ quy mô 7.890 tỉ đồng cuối năm 2018 lên hơn 46.100 tỉ đồng vào cuối năm 2023, chiếm xấp xỉ 4% tổng dư nợ tín dụng của ngân hàng này.

Tương tự, VietinBank cũng đã xây dựng và ban hành khung tài chính bền vững của ngân hàng, ra mắt gói tài chính xanh với quy mô trị giá 5.000 tỉ đồng để thúc đẩy doanh nghiệp phát triển bền vững. Qua đó xây dựng và thiết lập hệ thống quản lý rủi ro môi trường và xã hội trong hoạt động cấp tín dụng xanh...

Ngân hàng ACB cũng đã chính thức công bố “khung tài chính bền vững”. Nó được xem như một hệ thống công cụ để ngân hàng này áp dụng trong hoạt động kinh doanh thực tiễn, và phù hợp với mục tiêu phát triển lĩnh vực tài chính xanh tại ngân hàng này như năng lượng tái tạo, vận tải xanh, công trình xanh…

Thời gian qua, Ngân hàng SHB cũng chú trọng cho vay để đầu tư các dự án năng lượng xanh, năng lượng tái tạo, phát triển cơ sở hạ tầng, xây dựng nền kinh tế tuần hoàn cho các vùng trọng điểm.

Bà Nguyễn Thị Thu Hà cho biết, Agribank đã chủ động cam kết và từng bước triển khai ESG, tích cực triển khai các hoạt động xã hội, vì cộng đồng, quản trị rủi ro và thực hiện tài chính toàn diện. Tuy vậy, lĩnh vực nông nghiệp, nông thôn chịu ảnh hưởng nhiều của biến đổi khí hậu, có thể sử dụng nhiều nước, phân bón, thuốc trừ sâu, hóa chất, vùng đất có nguồn gốc phá rừng…

Trong khi đó khung pháp lý về triển khai ESG chưa cụ thể nên việc triển khai ESG của Agribank cũng gặp những khó khăn, vướng mắc nhất định.

Theo ông Ngô Tấn Long - Phó tổng giám đốc ACB khẳng định, đơn vị này sẵn sàng đồng hành với các doanh nghiệp chuyển dịch theo hướng phát triển bền vững. Về lâu dài, ngân hàng sẽ đẩy mạnh nguồn vốn xanh theo chiến lược ESG (Môi trường - Xã hội - Quản trị) của ACB.

Về thực trạng quy mô tín dụng xanh còn thấp so với kỳ vọng, PGS.TS Nguyễn Hữu Huân, chuyên gia tài chính ngân hàng nhận định, tín dụng xanh tại Việt Nam hiện mới tập trung cho vay những doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực năng lượng sạch, năng lượng tái tạo và chứ chưa chảy mạnh vào nông nghiệp sạch. Bởi ngành nông nghiệp luôn dễ chịu tổn thương bởi biến đổi khí hậu.

Ngay cả với năng lượng sạch, năng lượng tái tạo, việc cấp tín dụng xanh cũng không dễ dàng. Các dự án năng lượng sạch lần đầu triển khai nên cả phía ngân hàng lẫn chủ đầu tư khó đánh giá về mức độ thiệt hại.

Theo đó, có những dự án xanh theo tính toán ban đầu trên sổ sách, doanh nghiệp cho rằng chỉ cần 5-6 năm là có thể thu hồi vốn. Tuy nhiên, thực tế lại có những dự án đã đi vào hoạt động được 15 -20 năm mới hoàn vốn. Điều này cũng khiến các dự án xanh tiềm ẩn nhiều rủi ro hơn so với các mô hình đầu tư truyền thống...

Nhìn từ góc độ của ngân hàng, cho dù thời gian gần đây họ luôn định hướng phát triển bền vững và ưu tiên tín dụng xanh, nhưng bản thân họ cũng phải tuân thủ các yếu tố về an toàn vốn, nhằm ngăn chặn nguy cơ bùng nổ nợ xấu.Bên cạnh đó, hiện nay còn có hiện tượng “tẩy xanh" (greenwashing) tức là một số doanh nghiệp phóng đại những nỗ lực về môi trường của họ để tạo thiện cảm với người tiêu dùng với mục đích tăng doanh số bán hàng, hoặc được vay vốn với lãi suất thấp từ gói tín dụng xanh. Tình trạng này cũng góp phần làm cho ngân hàng e ngại "mở cửa" cho các dự án vay vốn "xanh".

Cũng theo ông Huân, một nguyên nhân lớn hơn khiến tín dụng xanh chưa thể phát triển như kỳ vọng là hệ thống quy định pháp luật vẫn còn thiếu một số cơ sở pháp lý đối với hoạt động tín dụng xanh, đó là thiếu văn bản hướng dẫn tiêu chí cụ thể về danh mục lĩnh vực xanh. Thực trạng này dẫn đến việc thiếu cơ sở để các ngân hàng xây dựng cơ chế thực hiện các hoạt động xanh và cấp tín dụng.

Phát biểu kết luận phiên họp lần thứ 5 của Ban Chỉ đạo quốc gia triển khai thực hiện cam kết của Việt Nam tại COP26, Thủ tướng Phạm Minh Chính cho rằng biến đổi khí hậu ngày càng cực đoan, diễn biến ngày càng phức tạp, hậu quả ngày càng lớn, khắc phục mất nhiều công sức, tiền của; ứng phó biến đổi khí hậu là nhiệm vụ cấp bách mà không nước nào có thể tự làm một mình. Góp phần ứng phó biến đổi khí hậu, phát triển xanh, chuyển đổi năng lượng là việc không thể không làm, không thể đứng ngoài cuộc và làm phải có hiệu quả.

Đánh giá kết quả đạt được trong nỗ lực ứng phó biến đổi khí hậu và thực hiện cam kết COP26, Thủ tướng nhận xét chúng ta đã làm tốt, đạt nhiều kết quả tích cực được cộng đồng quốc tế đánh giá cao trong xây dựng thể chế, đào tạo nhân lực, tổ chức thực hiện, xác định và triển khai các chương trình, dự án, khắc phục hậu quả thiên tai.

Thủ tướng nêu rõ, chúng ta vẫn thúc đẩy được tăng trưởng, kiểm soát được lạm phát và thúc đẩy phát triển kinh tế số, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn; kinh tế vĩ mô ổn định, các cân đối lớn được bảo đảm, chính sách tiền tệ, tài khóa dần xanh hóa. Trong thành tựu chung của đất nước có đóng góp của phát triển xanh, chuyển đổi năng lượng.

Trong những năm qua, đây cũng là vấn đề mà Chính phủ đặc biệt quan tâm. Khung pháp lý về tín dụng xanh bắt đầu được xây dựng khi Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Kế hoạch hành động quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2014-2020 (theo Quyết định số 403/QĐ-TTg, ngày 20/3/2014). Đến ngày 01/10/2021, Thủ tướng Chính phủ tiếp tục ban hành Quyết định số 1658/QĐ-TTg phê duyệt Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn 2050 với mục tiêu tăng trưởng xanh góp phần thúc đẩy cơ cấu lại nền kinh tế gắn với đổi mới mô hình tăng trưởng, đạt được thịnh vượng về kinh tế, bền vững về môi trường và công bằng về xã hội, hướng tới nền kinh tế xanh, trung hòa carbon và đóng góp vào mục tiêu hạn chế sự gia tăng nhiệt độ toàn cầu.

Để cụ thể hóa các chính sách nói trên, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đã ban hành nhiều văn bản quy định về tín dụng phù hợp mục tiêu bảo vệ môi trường, giảm phát thải carbon, hướng tới tăng trưởng xanh như: Chỉ thị số 03/CT-NHNN, ngày 24/3/2015 về thúc đẩy tăng trưởng tín dụng xanh và quản lý rủi ro môi trường và xã hội trong hoạt động cấp tín dụng; Kế hoạch hành động của ngành ngân hàng thực hiện Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh đến năm 2020; rà soát, bổ sung nội dung về tín dụng - ngân hàng xanh vào Chiến lược phát triển ngành ngân hàng...

Đặc biệt, nội dung của Chỉ thị số 03/CT-NHNN nêu rõ, hoạt động cấp tín dụng của ngành ngân hàng cần chú trọng đến vấn đề bảo vệ môi trường, nâng cao hiệu quả sử dụng tài nguyên, năng lượng; cải thiện chất lượng môi trường và bảo vệ sức khỏe con người, đảm bảo phát triển bền vững. Với các tổ chức tín dụng, Thống đốc NHNN yêu cầu chủ động triển khai xây dựng chương trình, chính sách tín dụng xanh, nhằm tăng dần tỷ trọng tín dụng xanh trong cơ cấu danh mục đầu tư tín dụng của ngân hàng; khuyến khích nghiên cứu xây dựng và triển khai các giải pháp quản lý rủi ro môi trường và xã hội trong hoạt động cấp tín dụng. Hằng quý, các tổ chức tín dụng phải báo cáo kết quả triển khai tăng trưởng tín dụng xanh.

Ngày 07/8/2018, NHNN đã ban hành Quyết định số 1604/QĐ-NHNN phê duyệt Đề án phát triển ngân hàng xanh tại Việt Nam và gần đây là Thông tư số 17/2022/TT-NHNN, ngày 23/12/2022 hướng dẫn thực hiện quản lý rủi ro về môi trường trong hoạt động cấp tín dụng của tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài (có hiệu lực từ ngày 01/6/2023).

Ngoài ra, trong giai đoạn 2018-2019, NHNN và Tổ chức Tài chính Quốc tế (IFC) đã phối hợp ban hành Sổ tay hướng dẫn đánh giá rủi ro môi trường - xã hội trong hoạt động cấp tín dụng cho 15 ngành kinh tế. Đây được xem là cẩm nang giúp các tổ chức tín dụng nhận diện và chủ động quản lý các rủi ro môi trường - xã hội có thể gây tác động xấu, ảnh hưởng đến hiệu quả của dự án được cấp tín dụng cũng như khả năng trả nợ của khách hàng, qua đó giúp các tổ chức tín dụng giảm thiểu rủi ro trong hoạt động cấp tín dụng.

NHNN cũng tích cực phối hợp với Bộ Tài nguyên và Môi trường - cơ quan được giao đầu mối xây dựng, trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Danh mục phân loại xanh quốc gia nhằm tạo cơ chế, hành lang pháp lý rõ ràng, thuận lợi để triển khai các công cụ kinh tế hỗ trợ tăng trưởng xanh quốc gia, bao gồm hoạt động tài trợ xanh của các tổ chức tín dụng.

Nội dung - thiết kế: Bích Ngọc