Chia sẻ kinh nghiệm về kiểm soát thuốc lá của các nước trong khu vực ASEAN

Phát biểu thại Hội thảo, ông Trần Văn Thuấn, Thứ trưởng Bộ Y tế cho rằng, Việt Nam là một trong số các quốc gia thể hiện sự cam kết mạnh mẽ trong công tác phòng, chống tác hại của thuốc lá thông qua việc ký kết tham gia Công ước Khung về kiểm soát thuốc lá (FCTC) của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) vào ngày 11/11/2004 và thông qua Luật Phòng, chống tác hại (PCTH) vào ngày 18/6/2012.

Thứ trưởng Bộ Y tế Trần Văn Thuấn phát biểu tại sự kiện.

Để triển khai các giải pháp kiểm soát thuốc lá đạt hiệu quả, bên cạnh vai trò của các bộ, ngành, cơ quan, tổ chức trong nước thì sự hỗ trợ của các tổ chức quốc tế, tổ chức phi chính phủ cũng đóng vai trò quan trọng.

Thời gian qua, Việt Nam đã nhận được sự hỗ trợ cho công tác phòng, chống tác hại thuốc lá từ các tổ chức như Tổ chức Y tế thế giới, Quỹ Bloomberg, Liên minh phòng, chống tác hại thuốc lá Đông Nam Á, qua đó đã góp phần vận động thành công việc xây dựng Luật phòng, chống tác hại của thuốc lá; thành lập được Quỹ phòng, chống tác hại thuốc lá để hỗ trợ cho các bộ, ngành, các tỉnh, thành phố thực hiện Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá.

Thứ trưởng Bộ Y tế nhận định, hội thảo là một cơ hội quý báu để Việt Nam học hỏi thêm kinh nghiệm, những chính sách hiệu quả từ các nước bạn và thảo luận về những thách thức, cơ hội trong việc kiểm soát thuốc lá tại Việt Nam.

Bà Tan Yen Lian, cán bộ Quản lý thông tin và dữ liệu Liên minh kiểm soát thuốc lá Đông Nam Á (SEATCA) nêu tại hội thảo, nhiều quốc gia trong khu vực ASEAN như Brunei, Campuchia, Lào, Myanmar, Thái Lan thực thi luật cấm hút thuốc lá toàn diện tại nơi làm việc, các địa điểm công cộng.

Theo bà Tan Yen Lian, 16 triệu người trưởng thành Việt Nam hút thuốc, hằng năm có hơn 100.000 người tử vong do các bệnh liên quan đến thuốc lá. Việc sử dụng thuốc lá gây thiệt hại khoảng 108,2 triệu tỷ đồng (tương đương 4,6 tỷ USD) mỗi năm do chi phí y tế và giảm năng suất lao động do thuốc lá gây ra.

“Nhiều quốc gia trong khu vực ASEAN như Brunei, Campuchia, Lào, Myanmar và Thái Lan đã thực thi luật cấm hút thuốc lá toàn diện tại nơi làm việc và các địa điểm công cộng. Việt Nam là một trong những quốc gia vẫn cho phép hút thuốc tại các khu vực dành riêng cho người hút thuốc tại sân bay, khách sạn, quán bar/pub và phương tiện giao thông công cộng. Lệnh cấm hút thuốc toàn diện sẽ đem lại hiệu quả hơn trong việc bảo vệ người dân khỏi tác hại của khói thuốc lá”, bà Tan Yen Lian nói.

10 quốc gia ASEAN đều in cảnh báo sức khỏe bằng hình ảnh ở mặt chính trước và sau trên bao bì thuốc lá, 5/10 quốc gia có diện tích hình ảnh cảnh báo sức khỏe lớn nhất thế giới: 85% ở Thái Lan và 75% ở Brunei, Lào, Myanmar và Singapore. Kích thước cảnh báo sức khỏe bằng hình ảnh 50% của Việt Nam thuộc mức nhỏ nhất trong khu vực ASEAN.

Ngoài ra, việc bán thuốc lá điếu đơn lẻ vẫn được cho phép ở Philippines và Việt Nam, khiến cho giới trẻ dễ dàng tiếp cận với các sản phẩm thuốc lá. Thuốc lá vẫn có giá phải chăng trong khu vực, đặc biệt là tại Campuchia, Lào, Myanmar và Việt Nam (dưới 1 USD mỗi gói). Các quốc gia này cần tăng thuế thuốc lá thường xuyên để theo kịp tốc độ phát triển kinh tế và mức tăng thu nhập.

Quang cảnh Hội thảo

Tại Việt Nam, tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử ở nhóm 13-15 tuổi đã tăng gấp đôi từ 3,5% năm 2022, lên 8% năm 2023. Hiện nay, thuế tiêu thụ đặc biệt trên giá bán lẻ sản phẩm thuốc lá của Việt Nam chỉ chiếm 38,8%, thấp hơn nhiều so với khuyến cáo của Tổ chức Y tế thế giới thấp là 70-75% giá bán lẻ.

Báo cáo tại hội thảo cho thấy, đến nay đã có hơn bốn mươi quốc gia và vùng lãnh thổ đã cấm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng. Tại ASEAN, các nước Brunei, Campuchia, Lào, Singapore và Thái Lan đã ban hành lệnh cấm thuốc lá mới, trong khi Indonesia, Malaysia và Philippines - những quốc gia đã cho phép bán và quảng cáo các sản phẩm này - đang gặp nhiều khó khăn trong việc ứng phó với tình trạng hút thuốc điện tử ở giới trẻ.

Trái ngược với tuyên bố của ngành công nghiệp thuốc lá, thuốc lá mới không an toàn. Chúng chứa nicotine cùng các chất độc hại và gây ung thư khác. Các trường hợp tổn thương phổi liên quan đến việc sử dụng sản phẩm thuốc lá điện tử (EVALI) đang gia tăng trên toàn cầu.

Thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng cũng không phải là phương pháp hỗ trợ cai thuốc lá hiệu quả. Những người hút thuốc cố gắng cai thuốc bằng cách sử dụng thuốc lá mới thường kết thúc bằng việc sử dụng cả thuốc lá điện tử và thuốc lá thông thường. Ngoài ra, thanh thiếu niên sử dụng thuốc lá điện tử có khả năng bắt đầu hút thuốc lá thông thường cao gấp ba lần.

Tại hội thảo, các chuyên gia quốc tế khuyến cáo, bằng cách điều chỉnh các chiến lược kiểm soát thuốc lá của mình phù hợp với Công ước Khung của Tổ chức Y tế Thế giới về Kiểm soát Thuốc lá, thực hiện chính sách cấm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng và áp dụng thuế thuốc lá mạnh hơn, Việt Nam có thể giảm đáng kể số lượng người trẻ nghiện nicotine. Những biện pháp này rất cần thiết để bảo vệ sức khỏe và lợi ích của các thế hệ tương lai.

Thuế thuốc lá là một chiến lược kiểm soát thuốc lá hiệu quả về chi phí và đã được chứng minh, lưu ý rằng Việt Nam có mức giá thuốc lá rẻ nhất khu vực ASEAN, với giá chưa đến 1 USD mỗi gói, làm cho thuốc lá dễ tiếp cận với nhiều người, bao gồm cả giới trẻ. Tổ chức Y tế Thế giới khuyến nghị Việt Nam tăng thuế thuốc lá bằng cách bổ sung một khoản thuế cụ thể vào mức thuế hiện tại. Điều này sẽ làm cho giá thuốc lá tăng lên để có thể hạn chế người sử dụng thuốc lá và khuyến khích mọi người bỏ thuốc.

Ngoài việc áp dụng thuế thuốc lá và cấm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, Việt Nam cũng cần bảo vệ bộ máy và các chính sách phòng, chống tác hại của thuốc lá khỏi sự can thiệp của ngành công nghiệp thuốc lá.

TS Nguyễn Trọng Khoa - Phó Cục trưởng Quản lý Khám chữa bệnh (Bộ Y tế) cho biết tỷ lệ tử vong do tai nạn giao thông đã giảm xuống dưới 10.000 ca/năm nhưng tỷ lệ tử vong do thuốc lá tăng gấp nhiều lần. Ước tính, sử dụng thuốc lá gây ra 85.500 ca tử vong và hút thuốc thụ động gây ra 18.800 ca tử vong mỗi năm tại Việt Nam.

Thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới có 25 căn bệnh liên quan đến sử dụng thuốc lá như: đột quỵ, mạch vành, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, ung thư phổi… là những nguyên nhân gây tử vong hàng đầu ở Việt Nam. Một nghiên cứu của Bệnh viện K cho thấy tỷ lệ bệnh nhân ung thư phổi có hút thuốc lá lên đến 96,8%.

Tuy nhiên, theo Thứ trưởng Trần Văn Thuấn, công tác PCTH thuốc lá tại Việt Nam vẫn còn nhiều khó khăn, thách thức. Tỷ lệ sử dụng thuốc lá ở Việt Nam tuy đã giảm nhưng vẫn còn rất cao, đặc biệt là nam giới. Trong khi đó các sản phẩm thuốc lá mới xuất hiện (Thuốc lá điện tử, Thuốc lá nung nóng, Thuốc lá hút Shisha) đang làm gia tăng trong tỷ lệ sử dụng các sản phẩm này ở đối tượng thanh thiếu niên và phụ nữ trẻ.

TS Nguyễn Trọng Khoa - Phó Cục trưởng Cục Quản lý Khám chữa bệnh, Bộ Y tế cho hay trên thế giới sử dụng thuốc lá gây 8 triệu ca tử vong mỗi năm trên thế giới (trong đó có khoảng 1 triệu ca tử vong do hút thuốc thụ động.

Dẫn thông tin từ Tổ chức Y tế thế giới, ông Khoa cho biết, sử dụng thuốc lá gây ra 85.500 ca tử vong mỗi năm. Hút thuốc lá thụ động gây ra 18.800 ca tử vong. Tổng cộng là 104.300 ca tử vong/năm vì các bệnh có liên quan đến thuốc lá, cao gấp 10 lần so với tử vong do tai nạn giao thông gây ra.

Về thiệt hại của sử dụng thuốc lá liên quan đến kinh tế, TS Khoa cho hay, theo ước tính của Tổ chức Y tế thế giới, tổn thất kinh tế toàn cầu do thuốc lá gây ra mỗi năm là 1.400 tỷ USD.

Về sử dụng thuốc lá điện tử, nung nóng, ông Khoa cho biết qua khảo sát của Cục Quản lý Khám chữa bệnh tại 700 cơ sở khám chữa bệnh cho thấy chỉ tính riêng năm 2023, có 1.224 ca nhập viện do sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng. Triệu chứng khi nhập viện chủ yếu do: dị ứng, ngộ độc, tổn thương phổi cấp.

Đông Sơn