Điều hành chính sách tài khóa, tiền tệ cần được quan tâm thấu đáo

Thứ nhất, đối với các quỹ tài chính ngoài nhà nước, theo đại biểu Hà Sỹ Đồng, việc điều hành chính sách tài khóa, tiền tệ chưa được quan tâm thấu đáo và giải quyết rốt ráo. Vì theo Báo cáo của Chính phủ, tổng số dư đầu năm 2024 của các Quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách do Trung ương quản lý là khoảng 1.420 nghìn tỉ đồng, trong đó chủ yếu là số dư của 3 quỹ, gồm: Quỹ Bảo hiểm xã hội, Quỹ Bảo hiểm thất nghiệp và Quỹ Bảo hiểm y tế, do Bảo hiểm xã hội Việt Nam quản lý, chiếm gần 91% tổng số dư các Quỹ.

Ước tính đến cuối năm nay, số dư nguồn các Quỹ đạt khoảng 1.477 nghìn tỉ đồng, tăng khoảng 56 nghìn tỉ đồng so đầu năm, trong đó số dư của 3 Quỹ do Bảo hiểm xã hội Việt Nam quản lý chiếm gần tuyệt đối, trên 91% tổng số dư các Quỹ, tương đương 1.300 nghìn tỉ đồng.

Đại biểu Hà Sỹ Đồng - Ảnh: NL

Riêng với Bảo hiểm xã hội Việt Nam, tổng thu trong năm nay ước đạt 410 nghìn tỉ đồng (bao gồm cả số ngân sách nhà nước chuyển vào), tổng chi ước khoảng 352 nghìn tỉ đồng, chênh lệch thu - chi khoảng 58 nghìn tỉ đồng. Số dư Quỹ cuối năm nay dự kiến khoảng 1.242 nghìn tỉ đồng, tăng gần 5% (58 nghìn tỉ đồng) so cuối năm 2023, trong đó chủ yếu được sử dụng để đầu tư vào trái phiếu chính phủ.

Đại biểu Hà Sỹ Đồng bày tỏ việc lo ngại về cơ cấu và chất lượng sử dụng số lượng nguồn vốn gần 1,3 triệu tỉ đồng có thực sự an toàn đối với việc hoàn thành sứ mệnh bảo đảm an sinh xã hội của cơ quan Bảo hiểm xã hội.

Theo đại biểu, báo cáo của Chính phủ chưa làm rõ điều này, kể cả những vấn đề đã được các đại biểu khác đề cập, như tình hình giải quyết nợ đọng bảo hiểm xã hội hay việc xử lý tình trạng người lao động rút hưởng bảo hiểm xã hội một lần.

Theo giới chuyên gia, chiếm hầu hết trong cơ cấu sử dụng vốn của Bảo hiểm xã hội là khoản mục tài sản trái phiếu chính phủ Việt Nam, ước tới cuối năm nay khoảng 1,2 triệu tỉ đồng, bao gồm cả lượng trái phiếu 324 nghìn tỉ đồng đã được Bộ Tài chính nhận nợ trong quá khứ và lưu hành trên thị trường.

Khoản mục tài sản này chiếm 92% tổng nguồn vốn của Bảo hiểm xã hội, nhưng chưa từng được các cơ quan hữu trách cũng như cơ quan Bảo hiểm xã hội nhận diện, đo lường và công bố về rủi ro thanh khoản và rủi ro thị trường....

Và một trong những hệ lụy của cung cách đầu tư vốn của Bảo hiểm xã hội xưa nay là làm méo mó thị trường trái phiếu chính phủ Việt Nam, làm giá cả trên thị trường này không phản ánh đúng tương quan cung cầu thực về trái phiếu.

Như nhận định của giới chuyên môn, đường cong lợi suất trái phiếu chính phủ chưa từng bao giờ được coi là “chuẩn” để các thị trường vốn và tiền tệ tham chiếu, như thông lệ quốc tế tốt mà chính Việt Nam đang hướng tới.

Thứ hai, liên quan đến việc điều hành tồn dư tiền gửi Kho bạc Nhà nước tại Ngân hàng Nhà nước. Từ năm 2017, Bộ Tài chính đã chính thức chấp nhận chuyển dần theo lộ trình lượng tiền tồn dư của Kho bạc Nhà nước gửi tại hệ thống ngân hàng thương mại về Ngân hàng Nhà nước nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho Ngân hàng Nhà nước trong công tác điều hành chính sách tiền tệ quốc gia.

Tuy nhiên trên thực tiễn, quá trình triển khai diễn ra chưa thực sự suôn sẻ, thể hiện ở việc Kho bạc Nhà nước tiến hành đấu thầu tiền gửi trở lại ở các ngân hàng thương mại có những lúc không phù hợp về thời điểm, liều lượng, kỳ hạn hay mức lãi suất chào, làm Ngân hàng Nhà nước bị động và gặp khó khăn trong điều tiết cung tiền cho hệ thống ngân hàng và nền kinh tế nhằm mục tiêu ổn định tiền tệ và hoạt động ngân hàng.

Theo đại biểu Hà Sỹ Đồng, lý do chính là sự xung đột giữa mục tiêu phối hợp tốt chính sách tài khóa và chính sách tiền tệ nhằm điều hành kinh tế vĩ mô với mục tiêu bảo toàn và tối đa hóa lợi ích - chi phí nguồn ngân quỹ nhà nước. Sự xung đột mục tiêu hay xung đột lợi ích này sẽ càng lớn, càng phức tạp và càng gây ra nhiều hệ lụy khi lượng tồn dư ngân quỹ quốc gia đang có xu hướng ngày càng phình to.

Đại biểu lưu ý, số dư tiền gửi Kho bạc Nhà nước bình quân tại hệ thống ngân hàng giai đoạn 2017-2019 chỉ từ 300 đến 500 nghìn tỉ đồng, sang giai đoạn hậu Covid-19 đã tăng lên nhanh, có lúc xấp xỉ trên dưới một triệu tỉ đồng.

Sự tồn dư ngân quỹ lớn chủ yếu do công tác giải ngân vốn đầu tư phát triển thuộc ngân sách nhà nước những năm qua bị trì trệ, trong khi công tác cân đối giữa huy động vốn và sử dụng vốn chưa thực sự tối ưu, còn bị động do phụ thuộc vào nhiều cấp, ngành khác. Đại biểu đề nghị Quốc hội, Chính phủ sớm rà soát lại những quy định, có giải pháp tháo gỡ “điểm nghẽn” một cách tốt nhất./.

Nguyễn Lý