Hướng dẫn dạy học phát triển phẩm chất, năng lực học sinh: Bộ đẩy khó cho các trường?

(Ảnh minh họa: THỦY NGUYÊN)

Trường tự tinh giản nội dung dạy học

Theo văn bản hướng dẫn, Bộ GD-ĐT yêu cầu các trường tiếp tục rà soát nội dung trong sách giáo khoa (SGK), tinh giản những nội dung dạy học vượt quá mức độ cần đạt về kiến thức, kỹ năng của chương trình giáo dục phổ thông hiện hành; điều chỉnh để tránh trùng lắp nội dung giữa các môn học, hoạt động giáo dục; bổ sung, cập nhật những thông tin mới phù hợp thay cho những thông tin cũ, lạc hậu. Các trường cũng không dạy những nội dung, bài tập, câu hỏi trong SGK vượt mức độ cần đạt về kiến thức, kỹ năng của chương trình giáo dục phổ thông hiện hành; tuyệt đối không dạy những nội dung ngoài sách giáo khoa.

Đáng chú ý, căn cứ vào chương trình giáo dục phổ thông hiện hành, các trường lựa chọn các chủ đề, rà soát nội dung bài học trong SGK để sắp xếp lại thành một số bài học tích hợp trong từng môn học hoặc liên môn; từ đó xây dựng kế hoạch giáo dục cho từng môn học, hoạt động giáo dục theo định hướng phát triển năng lực, phẩm chất học sinh cho phù hợp điều kiện thực tế nhà trường. Chú trọng rèn luyện cho học sinh phương pháp tự học, tự nghiên cứu SGK để tiếp nhận và vận dụng kiến thức mới…

Trong đánh giá học sinh, thực hiện đánh giá thường xuyên đối với tất cả học sinh bằng các hình thức khác nhau; đánh giá qua việc quan sát các hoạt động trên lớp; qua hồ sơ học tập; vở hoặc sản phẩm học tập; đánh giá qua việc học sinh báo cáo kết quả thực hiện một dự án học tập nghiên cứu khoa học kỹ thuật, báo cáo kết quả thực hành thí nghiệm; đánh giá qua thuyết trình về kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập. Giáo viên có thể sử dụng các hình thức đánh giá nói trên thay cho các bài kiểm tra hiện hành (đối với THCS và THPT)…

Căn cứ vào đâu để giáo viên thực hiện?

Ngay sau khi công văn của Bộ GD-ĐT được ban hành, đã có nhiều ý kiến cho rằng công văn của Bộ GD-ĐT một mặt yêu cầu các nhà trường tuyệt đối không dạy nội dung ngoài SGK, mặt khác lại yêu cầu cập nhật thông tin mới thì giáo viên lấy nội dung ở đâu ra? Thạc sĩ Trương Văn Diện, Trường THCS Pascal (Đông Anh, Hà Nội) cho rằng, thực tế dạy học ở các trường hiện nay đã đổi mới theo định hướng phát triển năng lực và phẩm chất học sinh. Giáo viên có thể kết cấu lại bài giảng, nội dung khi giáo viên cảm thấy phù hợp với chương trình chính thức. Trường chọn lọc những nội dung cần thiết trong cuốn sách và cách thức đạt được mục tiêu theo nội dung đó phải có cách chứ không phải cứ theo cuốn hướng dẫn giáo viên chung chung của ngành giáo dục được. Tuy nhiên, văn bản chỉ đạo của Bộ GD-ĐT mang tính thay đổi cả triết lý, mục tiêu giáo dục khi mà chương trình, SGK chưa thay đổi sẽ gây khó cho các trường. Vì chương trình xây dựng theo mục tiêu cũ vậy mà lấy chương trình cũ để đòi hỏi giáo viên thay đổi theo mục tiêu mới sẽ bị khiên cưỡng, chắp vá.

TS Hoàng Thanh Tú (Khoa Sư phạm, Trường đại học Giáo dục, Đại học Quốc gia Hà Nội) thì cho rằng trong khi chờ chương trình, SGK mới theo hướng phát triển năng lực học sinh thì việc điều chỉnh thực thi chương trình, SGK hiện hành cho phù hợp là cần thiết. Tuy nhiên, cần có hướng dẫn cụ thể hơn, còn nếu chỉ theo nội dung công văn nêu trên của Bộ GD-ĐT thì sẽ thiếu sự nhất quán giữa nhà quản lý với những người trực tiếp thực thi là đội ngũ giáo viên. Công văn yêu cầu “tiếp tục rà soát nội dung dạy học trong SGK hiện hành, tinh giản, điều chỉnh, cập nhật... thì căn cứ vào đâu để làm điều đó? Mặt khác, giáo viên lấy thông tin mới ở đâu? Lấy bao nhiêu là đủ? Nếu tuyệt đối không dạy những nội dung ngoài SGK mà không có mở rộng thì bài học sẽ khô cứng, thiếu hấp dẫn” – TS Hoàng Thanh Tú đặt vấn đề. Đáng chú ý, việc yêu cầu các trường phải sắp xếp cho phù hợp thực tế của mình thì Bộ GD-ĐT cần nói rõ cơ sở nào để sắp xếp thành các chủ đề? Giáo viên hiện nay phần lớn chưa có khả năng phát triển chương trình nghĩa là chưa biết cách cấu trúc, sắp xếp lại chương trình. Khi đã cấu trúc lại thành các chủ đề thì việc dạy học cũng khác, điều kiện dạy học cũng phải đáp ứng điều này. Đối với yêu cầu kiểm tra đánh giá thường xuyên và đổi mới các hình thức kiểm tra, đánh giá là đúng về lý thuyết. Vấn đề là thực tế triển khai, giáo viên chưa thể thiết kế các nhiệm vụ kiểu hồ sơ, sản phẩm học tập, dự án... Ngoài ra, việc thay các hình thức cho các bài kiểm tra hiện hành là nên làm vì phải thông qua hoạt động, sản phẩm mới đánh giá được năng lực còn các bài kiểm tra viết chủ yếu kiểm tra kiến thức. Tuy nhiên, cần tập huấn cho giáo viên một cách tiếp cận hệ thống về chương trình thì mới có thể làm được. Chỉ cắt một khâu kiểm tra rời ra thì các nhiệm vụ sẽ không gắn kết với chương trình, mục tiêu cần đạt. “Nói chung là Bộ GD-ĐT có ý tưởng, nhưng việc hướng dẫn triển khai chưa rõ ràng, dẫn đến các nhà quản lý hoặc giáo viên hiểu không đúng sẽ dẫn đến triển khai thực tế là lúng túng, việc đổi mới thành hình thức và không hiệu quả” - TS Hoàng Thanh Tú nhìn nhận.

Trong khi đó, Giám đốc Sở GD-ĐT Thái Bình Đặng Phương Bắc cho biết, tinh thần của sở GD-ĐT Thái Bình là không tinh giản, cắt bớt nội dung mà giữ nguyên như năm học trước, trên cơ sở đó để nâng cao chất lượng. Còn lại nên chờ chương trình mới thì hẵng thay đổi. Vì vậy, không nên đi sâu vào chuyện tình giản cái nọ, cái kia nữa. Theo lộ trình thì năm 2019 sẽ có chương trình, SGK mới cho nên chương trình hiện hành tồn tại không dài thì nên để mọi sự ổn định. Nhiều chuyên gia giáo dục cho rằng, chương trình giáo dục phổ thông mới chưa được ban hành, quá trình chuẩn bị, Bộ GD-ĐT đang lúng túng và phải xin lùi một năm. Hiện nay, các trường vẫn dạy học theo chương trình cũ mà yêu cầu việc thực hiện dạy học theo định hướng phát triển năng lực và phẩm chất học sinh là đẩy cái khó cho các trường.

MẠNH XUÂN