Nên hay không áp thuế tiêu thụ đặc biệt với nước giải khát có đường

Ngày 5/7, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) tổ chức hội thảo khoa học "Góp ý đề nghị xây dựng dự án Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi)".

Bổ sung 4 đối tượng chịu thuế

Khai mạc hội thảo ông Đậu Anh Tuấn - Phó Tổng Thư ký, kiêm trưởng Ban Pháp chế (VCCI) cho hay, Luật thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) rất quan trọng, tác động trực tiếp tới doanh nghiệp, thậm chí là sự sống còn của doanh nghiệp. Bộ Tài chính đã có tờ trình Chính phủ về đề nghị xây dựng dự án luật này.

Theo đó, Dự án Luật có 6 nhóm chính sách đề xuất sửa đổi, bổ sung. Trong đó, bổ sung 4 đối tượng chịu thuế: Nước giải khát có đường; thức uống đại mạch và nước giải khát không cồn; sản phẩm thuốc lá mới và thiết bị, bộ phận, dung dịch của thuốc lá mới; kinh doanh trò chơi điện tử trên mạng.

Sửa đổi đối tượng chịu thuế với xe ô tô: Bổ sung loại xe bốn bánh chở người có gắn động cơ; tàu bay sửa đổi theo hướng chỉ quy định "máy bay, trực thăng, tàu lượn".

Bổ sung đối tượng không chịu thuế TTĐB: Tàu bay, một số loại xe ô tô không đăng ký lưu hành, không tham gia giao thông; hàng hóa "mượn đường qua cửa khẩu, biên giới Việt Nam", hàng hóa "trung chuyển"; hàng hóa đã xuất khẩu bị phía nước ngoài trả lại.

Trưởng Ban pháp chế VCCI cho biết, qua góp ý dự thảo luật, nhiều ý kiến bày tỏ đồng tình với quan điểm và nhiều nội dung sửa đổi, bổ sung do Bộ Tài chính đề xuất. Tuy nhiên, cũng còn không ít ý kiến khác nhau liên quan phương pháp tính thuế, điều chỉnh thuế suất, việc bổ sung một số mặt hàng vào diện đánh thuế TTĐB.

Đáng chú ý, Dự án Luật Thuế TTĐB có mở rộng và đưa "nhóm giải khát có đường" vào luật với mục tiêu bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng. Nội dung này nhận được nhiều ý kiến khác nhau.

Ông Đậu Anh Tuấn - Phó Tổng Thư ký, kiêm trưởng Ban Pháp chế (VCCI) - Ảnh: VGP

Áp thuế tiêu thụ đặc biệt với nước giải khát có đường: Nên hay không?

Cụ thể, trong đề án xây dựng dự án Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt, Bộ Tài chính đề xuất áp thuế tiêu thụ đặc biệt với nước giải khát, đồ uống có đường.

Lý giải về đề xuất này, Bộ Tài chính dẫn lời WHO, đồ uống có đường là nguyên nhân chính gây nên tình trạng thừa cân và béo phì, là một trong những yếu tố nguy cơ hàng đầu gây bệnh không lây nhiễm như tim mạch, đái tháo đường... hiện đang có mức tăng bùng nổ trong vài thập kỷ qua. Tỷ lệ thừa cân đối với người trưởng thành ở Việt Nam (trên 18 tuổi) ở cả hai giới đã tăng 68% trong giai đoạn 2002 - 2016.

Theo Bộ Y tế, có bằng chứng gần đây cho thấy mối liên quan giữa tiêu thụ đồ uống có đường với bệnh không lây nhiễm gây ra tổn thất kinh tế, gánh nặng chi phí y tế và tỷ lệ tử vong. Hiện tại có 85 quốc gia trên thế giới thực hiện áp thuế tiêu thụ đặc biệt với nước giải khát có đường.

Góp ý về vấn đề này tại dự thảo, bà Nguyễn Minh Thảo - Trưởng ban Nghiên cứu môi trường kinh doanh và năng lực cạnh tranh, Viện nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) cho rằng, đây không phải lần đầu tiên đề xuất bổ sung nước giải khát có đường vào diện chịu thuế TTĐB được đưa ra.

Năm 2017, Bộ Tài chính đã từng đề xuất nội dung này. Thời điểm đó, CIEM đã tiến hành khảo sát giai đoạn 2018-2021 cho thấy, nếu bổ sung mặt hàng này vào diện chịu thuế tiêu thụ đặc biệt với mức thuế suất 10% và nâng thuế giá trị gia tăng thêm 2% với mặt hàng này thì sẽ khiến doanh thu của ngành sản xuất nước giải khát thiệt hại khoảng 3.791,4 tỷ đồng, trong khi đó mức doanh thu thuế tăng thêm cho ngân sách nhà nước chỉ đạt 2.722,3 tỷ đồng.

Ngoài ra, chính sách thuế này nếu được áp dụng sẽ kéo theo hàng loạt tác động đối với tất cả các doanh nghiệp trong chuỗi giá trị theo chiều dọc như các doanh nghiệp bao bì, vận chuyển, bán lẻ, mía đường, … và cả nền kinh tế nói chung.

Cần xem xét các tác động của chính sách thuế này đối với không chỉ ngành nước giải khát mà còn ảnh hưởng đến các ngành công nghiệp phụ trợ có liên quan như bao bì, vận chuyển, bán lẻ, mía đường … và cả nền kinh tế nói chung.

Bà Nguyễn Minh Thảo - Trưởng ban Nghiên cứu môi trường kinh doanh và năng lực cạnh tranh, CIEM.

Theo đó, từ góc độ cơ quan nghiên cứu, đại diện CIEM nêu đánh giá, xét tổng thể, chính sách thuế này khiến giá trị tăng thêm của cả nền kinh tế (GVA) giảm 0,135%, GDP giảm 0,115%, thu nhập của người lao động từ sản xuất của cả nền kinh tế giảm 0,155%, thặng dư sản xuất giảm 0,083%, lao động giảm 0,092%; thu ngân sách qua thuế gián thu giảm khoảng từ 0,065% – 0,085%.

Chia sẻ về thực tiễn áp dụng thuế TTĐB ở các nước trên thế giới, ông Vũ Tú Thành, Phó giám đốc điều hành, Hội đồng Kinh doanh Mỹ - ASEAN, cho biết một số nước sau một thời gian áp dụng thuế TTĐB lên mặt hàng nước giải khát có đường lại có tỷ lệ thừa cân béo phì không giảm mà tăng qua các năm.

"Như Chile, giai đoạn 2009 - 2010, tỷ lệ béo phì ở nam và nữ giới lần lượt là 19,2% và 30,7%. Sau khi áp dụng thuế TTĐB đối với nước ngọt năm 2014, đến giai đoạn 2016-2017, tỷ lệ béo phì ở cả nam và nữ giới Chile đều tăng, lần lượt là 30,3% và 38,4%", ông Thành dẫn chứng.

Còn quốc gia châu Âu như Bỉ năm 2014 tỷ lệ béo phì ở nam giới nước này là 13,9% còn ở nữ giới là 14,2%. Đến năm 2016 nước này bắt đầu áp dụng thuế đối với nước ngọt, nhưng đến 2019 tỷ lệ thừa cân béo phì ở nam giới đã tăng lên 17,2% và nữ giới là 15,6%.

Tương tự, ở Mexico năm 2012 tỷ lệ béo phì ở nam giới là 26,8% còn nữ giới là 37,5%. Nước này bắt đầu áp dụng thuế đối với đồ uống có đường từ năm 2014 nhưng đến 2018-2019 thì tỷ lệ thừa cân béo phì đã tăng lên 30,5% ở nam giới và 40,2% ở nữ giới.

Theo ông Thành, do không có tác động đến sức khỏe, nhiều nước đã từ bỏ công cụ thuế này. Theo báo cáo của WHO, cho đến nay, Đan Mạch và Nauy cũng đã chính thức bãi bỏ sắc thuế tiêu thụ đặc biệt áp dụng với nước giải khát có đường. Chính phủ tuyên bố bãi bỏ thuế này nhằm tạo việc làm và giúp đỡ nền kinh tế địa phương, ông Thành cho hay.

Quang cảnh hội thảo - Ảnh: VGP

Từ góc độ đối tượng chịu ảnh hưởng trực tiếp từ chính sách, ông Nguyễn Văn Việt, Chủ tịch Hiệp hội Rượu – Bia – Nước giải khát dẫn chứng số liệu của Tổng cục Thống kê về tình hình kinh tế nửa đầu năm cho thấy, GDP quý 2/2023 ước tăng 4,14% so với cùng kỳ năm trước, chỉ cao hơn tốc độ tăng 0,34% của quý 2/2020, giai đoạn dịch Covid-19 diễn biến phức tạp.

Chưa kể, các doanh nghiệp chỉ mới phục hồi sau đại dịch nhưng cùng lúc chịu sức ép trách nhiệm tài chính từ các chính sách khác như thực hiện trách nhiệm tái chế bao bì theo Nghị định 08/2022/NĐ-CP bắt đầu có hiệu lực từ 01/01/2024.

Việc thực hiện cải cách các loại thuế nếu không phù hợp sẽ ảnh hưởng lớn đến sự phục hồi của doanh nghiệp và mục tiêu tăng trưởng của Chính phủ, đại diện Hiệp hội Rượu – Bia – Nước giải khát lo ngại.

Trước những luận điểm đưa ra tại hội thảo, đại diện Bộ Tài chính cho biết, sẽ tiếp thu ý kiến để tiếp tục hoàn thiện dự án Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt sửa đổi, với mục tiêu hướng tới nhằm cải thiện những vấn đề bất cập nội tại, tạo hành lang và khung khổ pháp lý cho các doanh nghiệp ngành này được hoạt động đúng hướng, phát huy được lợi ích cùng các giá trị tích cực đối với đời sống xã hội.

Kiều Chinh