Nhớ ngày đi tập kết

Ðây là bức tượng trong cụm công trình Tượng đài “Chuyến tàu tập kết ra Bắc” tại thị trấn Sông Ðốc, huyện Trần Văn Thời, tái hiện hình ảnh cuộc tiễn đưa đầy xúc động 70 năm trước. Ảnh: HỒNG NHUNG

Cuối tháng 10/1954, Ðại đội về đóng quân ở rạch Bà Bèo, thuộc xã Lương Thế Trân, huyện Cái Nước bây giờ. Hằng ngày, ngoài học tập, luyện quân, còn thời gian chủ yếu đi đắp đường, bồi lộ, bắc lại cầu, sửa sang lại nhà dân bị hư... để lại cho đồng bào trước khi “tạm biệt hai năm” rồi sẽ trở về. Ngày học tập, công tác, đêm liên hoan văn nghệ với đồng bào, nhất là thanh - thiếu niên hoặc dạy bình dân học vụ cho bà con. Tình đoàn kết quân dân càng đậm đà, thắm thiết. Nghĩ đến ngày chia tay, lòng dân cũng như lòng quân, ai ai cũng bồi hồi xao xuyến.

Thấm thoắt rồi ngày lên đường của đơn vị cũng đến. Ðêm liên hoan tiễn đưa thật là cảm động, không sao tả hết. Ðêm trung tuần tháng 12 dương lịch, nhằm đêm trăng sáng của tháng 11 năm Giáp Ngọ ấy, đông đảo bà con trong ấp, cả trong xã kéo đến chật sân trên miếng ruộng giữa xóm. Hầu như nhà ai cũng đều có mặt. Sau lời chia tay đầy thân thiết và xúc động của đồng chí chỉ huy đơn vị, lần lượt cán bộ địa phương rồi đại diện cho cán bộ phụ lão, hội mẹ, phụ nữ, thanh niên... ai cũng nói lên nỗi niềm lưu luyến, bùi ngùi khi phải chia tay, nhưng vẫn tin tưởng ở ngày tổng tuyển cử 2 năm nữa sẽ gặp lại trong ngày vui chung của dân tộc. Ðêm đã khuya, trăng ngả dài về hướng Tây, nhưng những lời nhắn nhủ, yêu thương gởi gắm cho nhau của kẻ ở người đi tưởng chừng như chẳng dứt được...

Sáng hôm sau, Ðại đội tập hợp hành quân trong đội hình tiểu đoàn, bà con trong xóm lại đến gần như đông đủ. Nhiều mẹ, nhiều chị, cả các chú nông dân, đem xôi, bánh tét, bánh lá dừa, thuốc hút, gởi theo bộ đội.

Ðơn vị hành quân bộ, nhiều mẹ, chị và thanh - thiếu niên đi theo, tiễn đưa đến tận đầu kênh xáng Phụng Hiệp, quân dân nắm tay nhau không muốn rời, mắt ai cũng đều ứa lệ.

Ðơn vị hành quân từ kênh xáng Phụng Hiệp đến Chợ Hội, xuống Huyện Sử để ra bến tập kết Chắc Băng. Dọc theo đường hành quân, đồng bào đều biết là bộ đội đi tập kết nên ai cũng vẫy tay, vẫy khăn, nón để tiễn biệt. Các em thiếu nhi thì từng đoàn chạy theo bộ đội một khoảng xa. Chúng tôi vừa phấn khởi vừa cảm động, nghĩ đến mai đây đối phương trở lại, đồng bào sẽ sống thế nào!

*

Ðơn vị hành quân đến bến tập kết khoảng 3 giờ chiều ngày 17/12/1954. Ðây là một khoảng đất rộng độ bằng 2 sân bóng đá nằm trên bờ vàm kênh xáng Chắc Băng. Mặt sông là nơi tàu và xuồng ghe đậu một dọc dài, còn 3 mặt là những dãy nhà lá nối nhau để cho cơ quan chỉ huy bến tập kết làm việc và cho bộ đội trước khi lên đường (chỉ một đêm) cùng người thân đến chia tay, tạm trú.

Trên khoảng sân rộng là bãi chiếu bóng và sân khấu biểu diễn văn nghệ, cũng là nơi tập hợp bộ đội để xuống tàu. Xung quanh bến và xa hơn một chút dọc hai bên bờ kênh xáng là băng, khẩu hiệu, panô, áp phích, cờ Tổ quốc, cờ hòa bình rợp trời. Tại bến tập kết Chắc Băng lúc nào không khí cũng rộn ràng, tấp nập; dưới sông thì xuồng ghe ken dày, trên bờ lúc nào cũng có người đông đúc đi lại. Ðó là bộ đội, cán bộ dân chánh và người thân từ khắp các tỉnh, thành Nam Bộ đến chia tay, đưa tiễn. Ðêm nào cũng có chiếu phim và văn công biểu diễn tới khuya, nhưng mọi người đến đây gần như ai cũng không ngủ. Người sắp tập kết ra miền Bắc và người ở lại miền Nam tụ họp nhau mỗi nơi một nhóm, chỗ trong nhà, chỗ ngoài sân, có khi nơi lùm cây... với trà lá, bánh trái hoặc là lai rai ly rượu. Họ nói chuyện tâm tình cho tới khi mặt trời lên vẫn còn tiếp tục, nhất là các cặp vợ chồng trẻ, câu chuyện của họ dường như không dứt!

Ðúng 1 giờ chiều ngày hôm sau (18/12), sau một đêm và một buổi giã từ và tiễn biệt, tiểu đoàn cùng các đơn vị bạn tập hợp trên sân trước cột cờ lớn để chuẩn bị xuống tàu (ở bến tập kết Chắc Băng, nhiều tàu nhỏ của Pháp đến đưa bộ đội và cán bộ ta ra tới Vũng Tàu rồi mới qua tàu Liên Xô đi ra miền Bắc). Những người đi đưa tiễn cũng tập hợp chỉnh tề để tiễn đưa, có nhiều người cầm cờ đỏ sao vàng và cờ hòa bình. Trong giờ phút tiễn biệt trang trọng này, mặc dù không ai nói lời nào, trong lòng mỗi người ai nấy cũng thấy xao xuyến bồi hồi, có nhiều người đôi mắt rưng rưng.

Sau khi người chỉ huy thay mặt bộ đội và những người đi tập kết nói lời tạm biệt ngắn gọn với đồng bào, đồng chí và người thân tràn đầy xúc động, những người ra đi xếp hai hàng dọc đều bước xuống tàu giữa rừng cờ vẫy gọi, giữa tiếng hò reo. “Hai năm sẽ gặp! Hai năm sẽ gặp!”. Mỗi người chúng tôi lòng dạ bâng khuâng, nhất tề đưa 2 ngón tay lên cao biểu thị 2 năm sẽ trở về... Ðoàn tàu chạy khuất xa rồi mà chúng tôi vẫn còn nghe tiếng vọng của những người đưa tiễn!

Mấy mươi năm đã trôi qua, đất nước, quê hương làm nên những chiến tích lịch sử diệu kỳ. Phần riêng mình, tôi cũng đã đi đến nhiều miền Tổ quốc và có những kỷ niệm khó quên, nhưng ấn tượng sâu sắc trong những ngày đồng bào nơi đóng quân đưa tiễn, và ngày cùng đồng đội xuống tàu đi tập kết ra miền Bắc cuối năm 1954 vẫn in đậm trong tôi!

Nguyễn Hoe